6 Şubat sarsıntısında kaybolanlar yangın kurbanı mı? Sismik boşluktaki 4 noktaya dikkat!

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat sarsıntılarında 50 binden fazla kişi hayatını yitirmiş, birçok apartman ve öykü de hafızalara kazınmıştı. Hatay’daki Rönesans Rezidans ve Kahramanmaraş’taki Pırlanta Apartmanı da bu yapılar ortasındaydı. ‘Cennetten bir köşe’ sloganlarıyla satışa sunulan Rönesans Rezidans’ta 55, zelzelenin merkez üssü Kahramanmaraş’taki Pırlanta Apartmanı’nda 13 ve aile apartmanında yaşayan Mursaloğlu ailesinin 3 ferdinden 6 Şubat’tan beri hâlâ haber alınamadı. Kayıp yakınlarından haber alamayan, hatta DNA örneklerine dahi rastlanmayan birçok vatandaşın sarsıntı sonrasında çıkan yangınlar yüzünden büsbütün yok olmuş olabilecekleri argümanları son günlerde sıklıkla konuşuluyor. Pekala bu argümanlar hakikat olabilir mi? Prof. Dr. Celal Şengör’ün de sarsıntı sonrası ikincil afet olarak dikkat çektiği yangınları ve sonuçlarını Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şerif Barış, Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık ve Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bülent Özmen anlattı.

‘YANGIN İKİNCİL AFET OLARAK GÖRÜLMELİ’

Deprem sonrası meydana gelebilecek ikincil afetlerden biri olan tsunami sık sık gündeme gelse de başka bir ikincil afet olan yangın da değerli sonuçlar doğurabiliyor. Bu sebeple uzmanlar yangının önemsenmesi için ihtarlarda bulunuyor.

Doç. Dr. Bülent Özmen: Betonarme binalarda şu anda doğalgaz çok yaygın tıpkı vakitte herkes konutunda elektrik kullanıyor. Bunlara bağlı olarak da yangınlar çıkıyor. Alışılmış bunların ne seviyede olacağıyla ilgili bir şey söylemek mümkün değil ancak olması muhtemel. Doğal gaz sınırı patlayabilir. Kimi konutlarda iş yerlerinde hastanelerde kimyasal hususların tepkiye girmesi sonucunda yangın olabilir. Münasebetiyle afetle ilgili sarsıntılarla ilgili tedbir alırken ikincil afet diyebileceğimiz yangınla ilgili de tedbirleri düşünmek müdahale planlarımızı ona nazaran yapmakta fayda var.

Deprem sonrası İstanbul özelinde alınan tedbirlere ait konuşan Prof. Dr. Şerif Barış, İstanbul’un 6 Şubat sarsıntılarının merkez üssü Kahramanmaraş’a oranla daha şanslı olduğuna dikkat çekti.

Prof. Dr. Şerif Barış: Şunu düşünmek lazım, her apartman girişinde ‘gaz stop’ denen doğal gazı kesen bir sistem var, İGDAŞ ana regülatörlerde 800 kadar ivmeölçer koyarak yangını önleyecek. İstanbul’un bir avantajı var. Boru hasarları fayın çelik boruları kırmasıyla değil zira fay kentin içinden geçmiyor yalnızca sarsıntı dalgalarının oluşturacağı hasarlarla bu olabilir. Yangın yalnızca İstanbul için değil her yerde ikincil afet olur. Bilhassa sanayi kimyasal husus barındıran yerler buna dair özel tedbir alması lazım.

‘KAYIPLARIN SEBEBİ YANGINLAR DEĞİL’

Depremlerin akabinde yakınlarına ulaşamayan ve kayıp ihbarında bulunan çok sayıda kişi de olmuştu. Birtakım depremzedelerin DNA izleri dahi bulunamamıştı. Enkazlarda çıkan yangınların ise bu durumlara sebep olup olamayacağı konusunda açıklama Prof. Dr. Şerif Barış’tan geldi.

“Bu insanların kaybolmalarının nedeni katiyen yangın değil. İBB İtfaiye Daire Başkanlığı’ndan aldığım bilgilere nazaran, konut yangınlara ya da küçük sanayi yangınlarında insan DNA’sının kaybolacağı kadar yüksek ısı oluşmuyor. Bu nedenle kayıpların sorumlusu yangın değil.” – Prof. Dr. Şerif Barış 

1509’DAN SONRA AHŞAP KONUT YAPMAK YASAKLANDI

Günümüzden 513 yıl evvel varsayımı büyüklüğü 7.2 ila 8 olan 11 şiddetindeki, tarihin en büyük İstanbul sarsıntılarından biri meydana geldi. ‘Küçük Kıyamet’ diye anılan zelzelelerin akabinde kentte büyük yangınlar çıkmış ve ahşap yapılar büsbütün yanmıştı. Yaşanan felaketin akabinde bir mühlet ahşap bina yapmak da yasaklanmıştı. Doç. Dr. Bülent Özmen, yangınların tesirini 17 Ağustos’taki TÜPRAŞ yangınını da hatırlatarak anlattı.

Doç. Dr. Bülent Özmen: Zaman vakit yangın konusu gündeme geliyor. Bu direkt yapı stoku ile ilgili olabiliyor, örneğin 1509’da İstanbul’da ‘Küçük Kıyamet’ denen bir zelzele oldu. Bu zelzele sonucunda çok sayıda insan ölürken, yıkılan konutlar birebir vakitte da yanmıştı. Bunun nedeni de konutların büyük çoğunluğunun ahşaptan yapılmış olmasıydı. O sarsıntıdan alınan ders doğrultusunda ahşap mesken yapmak yasaklanmış, betonarme ve öbür materyaller kullanılmıştı. Yangın yolu kaplayabilir, köprüyü kapatabilir, sizin müdahalenizi engelleyebilir. Bunun en acı örneklerinden biri 17 Ağustos’ta zelzeleden sonra çıkan TÜPRAŞ yangını olabilir. Bu yangın günlerce sürdü. Milletlerarası yardım alındı. Neyse ki patlamadan söndürüldüğü için çok daha büyük bir felaketin önüne geçildi.

‘SON BİLGİLER ZELZELEYE DAİR KAYGILARI HAKLI ÇIKARIYOR’

Prof. Dr. Celal Şengör, yangınlarla ilgili geçtiğimiz günlerde çarpıcı açıklamalarda bulunmuştu. Muhtemel İstanbul sarsıntısında yaşanması kestirim edilen yangın tehlikesiyle ilgili inşaat teknikleri de sıklıkla gündeme geliyor. Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık, son devirdeki araştırmaların, zelzeleye dair telaşları haklı çıkardığını söyledi.

Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık: Olası İstanbul sarsıntısı için yapılan simülasyonlar sonucu ortaya çıkan sayısal bilgiler sarsıntı sonrası yangınların doğuracağı tesirler hakkındaki telaşları haklı çıkarmakta. Sarsıntıyla gayret kapsamında alınacak en temel tedbir, mevcut yönetmeliklere uygun halde yapılacak bir tasarım ve bu tasarım sonucunda ortaya çıkan projelerin yerinde düzgün bir işçilikle uygulanması ve bu süreçlerin tamamının kontrol düzeneği tarafından takip edilmesi biçiminde sıralanabilir. Bunlara ek olarak, mevcut yapıları mümkün İstanbul sarsıntısına hazır hale getirmek için yapılan performans tahlilleri sonucunda gereksinim duyulması halinde yapıların tamiri ve güçlendirilmesi kapsamında yapılan çeşitli uygulamalara da başvuruluyor.

Günümüzde birçok yapı sarsıntıya sağlam hale getirilmek hedefiyle güçlendiriliyor. Lif destekli polimerlerle yapılan sargılamalar ve betonarme yahut çelik mantolamalar günümüzde yaygın olarak kullanılan güçlendirme teknikleri olarak karşımıza çıkıyor. Ama güçlendirme uygulamalarında kullanılan çelik, epoksi, kompozit kumaşlar üzere materyaller yangına epeyce hassas olabiliyor. Hasebiyle bu gereçler kullanılarak yapılan güçlendirme uygulamaları yangın güvenliğinin gerekliliklerinden bağımsız olarak düşünülmemeli. – Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık

SİSMİK BOŞLUK GÖRÜLEN 4 BÖLGEYE DİKKAT!

Gündemden düşmeyen, ‘Olası Büyük İstanbul Depremi’nin yanında Türkiye’de ‘sismik boşluk’ üzerinde olan vilayetler de yapı stoku açısından tedbir alınması gereken noktalardan biri. Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık, Marmara Bölgesi haricinde 4 ile özel olarak dikkat çekti.

Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık: Bahsi geçen risklerin doğurabileceği önemli sonuçlar düşünüldüğünde Türkiye’de sismik boşluk olduğu belirtilen ve zelzele beklenen Bingöl, Erzincan, Adana, Hatay ve Marmara Bölgesi başta olmak üzere ülke genelinde ilgili tedbirlerin alınması gerekiyor. Bu kapsamda bilhassa erken ikaz sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımının yaygınlaştırılması son derece kritik bir kıymet arz ediyor. Ayrıca zelzele ve yangın ortasındaki bağlantı için genel bir kıymetlendirme yapıldığında, mevcut zelzele yönetmeliğimizin kapsamının yangın yüklerini de dikkate alacak biçimde genişletilmesi, mevcut yangın yönetmeliğimizin ise performansa dayalı yapısal tasarım kriterlerini içerecek formda ayrıntılandırılması ve gelişmiş ülkelerin sahip olduğu yangın mühendisliği yaklaşımlarını dikkate alması gerektiği ortaya çıkıyor.