Başarılarıyla önyargıları yıkıyorlar
Çiğdem Yılmaz – Madencilik denilince, toplumun büyük bir kısmı bu mesleği yalnızca erkeklerin yapabileceğine inansa da bu algı her geçen gün yıkılıyor. TÜPRAG Metal Madencilik de, bu algının yıkılması için kıymetli adımlar atıyor. Tüm lokasyonlardaki bayan çalışan sayısında 2020 yılından bu yana yüzde 41.5 oranında artış gerçekleştiren TÜPRAG, yüzde 7.2 seviyesindeki bayan çalışan oranına sahip. TÜPRAG bu manada bayan istihdam oranıyla madencilik kesiminde de öncü. Erkek hâkim kesimlerden biri olan madencilik alanında istihdam ettiği bayan çalışanlarla fırsat eşitliğini benimseyen TÜPRAG, alışılagelmişin tersine iş gücü çeşitliliğinin bir modülü olan bayan emeğini madencilik kültürünün kıymetli bir modülü haline getiriyor.
Madencilik faaliyetlerinin “cinsiyetten bağımsız” gerçekleştirilebileceğine dair farkındalık yaratılması açısından değerli bir örnek oluşturan TÜPRAG’da, Türkiye’nin birinci bayan yeraltı vardiya amiri, birinci ve tek bayan kaya kamyonu operatörü ile jeoloji ve maden mühendisleri bulunuyor. TÜPRAG’da çalışan ve kendi alanlarında birinci ve tek olan bayanlar ile konuştuk.
İlk bayan amir
Gülsüm Demir (34), 2017 yılında bu yana Türkiye,’nin birinci bayan vardiya amiri olarak 11 yılı aşkın müddettir kesimde yer alıyor. Demir, “Kurumda sekreter olarak çalışırken mühendis olmaya karar verdim. Lisansımı ikinci öğretim olarak tamamladım, bu beş yıllık eğitim sürecinde tıpkı vakitte kurumdaki işime de devam edebildim. Bu manada kurumum fedakârlık gösterip gerek mesai saatlerinde gerekse ulaşım bahislerinde dayanaklarını esirgemedi, bu sayede madencilik bölümünde bayan olarak birincilere imza atma fırsatım oldu.
İş dünyasındaki cinsiyetçi yaklaşımların geçmişte kaldı. Günümüzde bayanlar her bölümde disiplinli ve özveri çalışma anlayışıyla artı kıymet yaratıyor. Ataerkil bir toplumda erkek hâkim bir iş kolunda misyon yapıyoruz. Bayanların her dalda daha disiplinli ve özverili çalıştığı kanaatindeyim. Ülkemizde cinsiyete nazaran meslek yok bayanlar her alanda olmalı.
Kadınlara fırsat verildiğinde etrafını ve işini başarılı bir formda organize ettiğini görmekteyiz. Ülkemizde madencilik alanında bir bilgi kirliliği var, madencilik kültürü olmadığından bir şuur de yok maalesef. Burası bölüme yönelik algıların kırılması konusunda değerli bir misyon üstlendi, bizler de birinciler olarak çeşitli zorluklar yaşasak da bizden sonra gelen hemcinslerimiz için yol açtık. Yalnızca madencilik alanında değil tüm dallarda bayan popülasyonunu artırmamız gerekiyor, ülkemizin en çok buna gereksinimi var” dedi.
‘Ne işin var dediler’
Türkiye’deki birinci yeraltı amirlerinden biri de Ayşegül Çoban Beşir (38). Beşir, “İnsanı, bilgi ve birikimi önceleyen bir kurum bünyesinde erkek ya da bayan olmanın farkı yok. Kurumumuzun çalışanlarını bayan ya da erkek olarak değil de işinde ehil mühendisler olarak değerlendirmesi ve gelişime her vakit açık olması bize meslek manasında daha özgür bir çalışma alanı sağladı. Fakat bayan madenciler olarak toplumsal etraf baskısıyla çaba etmek zorunda kalıyoruz. Mesleğime ait reaksiyon ve ters bakış açıları genelde aile ve toplumsal çevrelerden geliyor. ‘Kadın başına ne işin var yerin metrelerce altında’ telaffuzları pek çok bayan meslektaşımın karşılaştığı durum. Bu reaksiyonlara karşılığım, ‘Bir maden mühendisi olarak yerin altı ya da üstü fark etmeksizin ülkemin yeraltı zenginliklerini yeniden bu ülkenin hizmetine sunmak zorundayım. Zira bunun için eğitim aldım’. Dünyada bayan madenciler dalın yüzde 17’sini oluşturuyor, ülkemizde ise bu oran çok daha düşük seviyede” diye konuştu.
‘Şef bu türlü sıkıntı olmuyor mu?
Jeoloji vardiya amiri olarak TÜPRAG’da 5 yıldır çalışan Leyla Kılıç (30), şunları söyledi: “İlk devirler operatör arkadaşlarımız erkek mühendislerle konuşurken daha rahatken benimle konuşurken görece hitap etme konusunda bile zahmet çekiyordu. ‘Şef’ deyip dememe konusunda bile duraksadıklarını fark ediyordum. Birine soru sorduğumda karşılığı bana vermek yerine yanımdaki erkek meslektaşıma veriyorlardı. Yapılan yahut yapılacak bir iş hakkında görüşürken ortamda diğer erkek mühendis varsa benim yerime onunla muhatap olduklarını gözlemliyordum. Daldaki iş veren firmalar da işçi alımı yaparken maalesef direkt belirtmese bile dolaylı olarak bayanları eleyerek sistemin dışında tutuyordu. Kurumdaki ikinci yılımda bir grup arkadaşımız ‘Şef bu türlü güç olmuyor mu?’ diye sordu. Nasıl yani dediğimde, ‘Böyle bayan başına hem yeraltı hem vardiyalı çalışmak güç değil mi? dedi. Bu soruyu yakın etrafım dahil çok kişi soruyor. Bayan erkek ayrımı yapılmaksızın istenildiğinde her işin üstesinden gelinir. Yalnızca madencilik üzere erkek hükümran bölümlerde değil, birçok kesimde bayan çalışan ya da erkek çalışan diye ayrışmadığımız, iş ilanlarında erkek-kadın ayrımını görmediğimiz, bayanlar olarak ‘Biz de buradayız’ sloganlarına gereksinim duymadığımız, bayan çalışan sıfatıyla değil mesleğimizle ve yaptığımız işlerle anıldığımız ve tüm bunların olağanlaştığı günlere yaklaştığımızı umut ediyorum.”
‘İş dünyasında eşitlikten yanayım’
Araştırma jeolojisi departmanında misyonlu tek bayan jeolog olan Manolya Kurbaseviç (24) şunları aktardı: “Madencilik kesiminde genel olarak bayan sayısı az lakin kurumumuzun bayan popülasyonun arttırılması yönelik siyasetleri ile burada hakikaten cinsiyetten güçlü bayan istihdamı yaratılıyor. Bu nedenle şanslıyız diyebilirim. İş dünyasında eşitlikten yana siyasetleri olmalı. İş dünyasında eşitlikten yanayım. Yaptığımız iş konusunda fikir sahibi olmayanlar çeşitli ön yargılarla reaksiyon gösterebiliyorlar. Halbuki, ömrün ya da hayatta olmanın bir cinsiyeti yok, herkes her işi layığıyla yapabilir. Hem kim demiş madencilik erkek işi, bu algı yıkılacak.”