‘Belleğimizde gedik açıldı’

Ümit Nar  – Celsus Kütüphanesi’nde 14 bin civarı kitap bulunduğu rivayet edilir. O periyodun ‘kitap formu’ olan rulo hâlindeki yazmalar 3. YY’daki sarsıntının akabinde ziyan görmüş, farklı periyotlardaki sarsıntılar ve yangınlarla da bu muazzam halk kütüphanesi yok olmuştu. Tarih, kültür tarihi; bir yandan yazının, çizinin, üretimin, üretimden doğan kitabın tarihidir. Bir yandan da işgallerde, yangınlarda, sarsıntılarda yok olmanın tarihidir. 6 Şubat 2023’te yaşadığımız felaket de benzeri bir yıkıma sebep oldu. Kitapçılığa; zincir kitabevleri, bağımsız kitapçılar, kütüphaneler, sahafları kapsayacak biçimde genel olarak baktığımızda 20’ye yakın can kaybı, 90 civarı yıkılan yahut hasar gören dükkân, kayıplar ve elbette bu yıkımın sonucunda yok olan tahminen 100 binlerce kitabın ortaya çıkardığı acı bir tabloyla karşı karşıyayız. Sahaflar da bu tablonun bir modülü. Sahaf arkadaşlarımızdan can kaybı olmaması tesellimiz elbette ancak sekiz meslektaşımızdan beşinin dükkânları ve depoları büsbütün yıkıldı, oburlarının de iş yerlerinin olduğu yapılar orta ya da ağır hasarlı duruma geldi. Bu, yok olup giden 100 binden fazla yakın periyot kitabı dışında; Osmanlı Türkçesi kitapları, evrakı, haritayı, biricik (unique) belgeyi; üzerine titrediğimiz birinci baskı ve imzalı kitapların bir kısmını geri dönmemek üzere yitirdiğimizi; kültür tarihimizde, belleğimizde muazzam bir gediğin açıldığını gösteriyor. Tesiri uzun sürecek bir kuraklaşma ve çölleşme bizi bekliyor. 

Umut daima var 

Yine de zelzelenin çabucak akabinde oluşturulan dayanışma ağları gösterdi ki umut daima var. Azzefran Sahaf’ın sahibi Mesude Hanım’ın kelamları bunun ispatı aslında: “Azzefran Sahaf’ı 30 Temmuz 2022’de açmıştık. Buranın tozlu raflar içinde üst üste yığılmış kitapların bulunduğu bir yer değil de yaşayan bir sahaf, bir kültür merkezi olması için çalıştık. Okuma kümeleri, sinema söyleşileri, sinema okumaları, şiir geceleri, türkü geceleri düzenliyorduk. Ayrıyeten 15 yıldır biriktirdiğim eski koleksiyonlarımdan da küçük bir seyirlik müze hazırlamıştım. Azzefran Sahaf’a da o yüzden eski meskeni ismini eklemiştim. Hoş bir kitle oluşmuştu. Çay, kahve, konut üretimi kurabiye, kitap kokusu ve oğlum Efran’ın piyano sesleriyle kendine has bir kültür konutu olmuştu. Maalesef sahafımız şubat sarsıntısında enkazı bile görünmeyecek formda yıkıldı. İçinde 5 binden fazla kitap, koleksiyonlarım ve benim için manevi bedeli değer biçilemez olan merhum babamın ceketi daha birinci sabah zelzelesinde yok oldu. Azzefran Sahaf yıkıldı lakin Azzefran Sahaflılar yine açılacağına inanarak beklediler. Başlayan kampanya bizi yüreklendirdi ve tekrar açmak umudunu verdi. İnşallah bu sıkıntı günleri atlatıp sahafımızı ismini dahi bilmediğimiz kitap gönüllüleri sayesinde yine açacağız. Bin teşekkür…” 7 Şubat günü yeni dükkânına taşınmayı planlamış arkadaşımız için de, yerle yeksan olan dükkânını açalı şimdi altı ay olmuş arkadaşımız için de bu dayanışmayı gösteren bizler için de umut daima var. Bu umudu var eden de sahaflığın o farklı dünyasından geçiyor. Her daim birilerinin çay içip sohbet ettiği, müdavimlerin uğramadığında merak edildiği, satıcı-müşteri alakasından ahbaplık-arkadaşlık kainatına taşınan sahaf dükkânları hep bir oburdur. Bir vakit sonra dertleşilmeye gelinen, gündeliğin hayhuyundan kaçış olarak görülen sahaf dükkânları, bu türlü felaket anlarında da dayanışmanın yerleri oluveriyor. Bu durum klasik olarak böyleydi, hâlâ da bu türlü. Bilhassa son yıllarda evvel meslektaşlarımız ortasındaki meseleleri çözmek için elbirliği edişimiz, peşinden Kovid-19 pandemisi periyodundaki yardımlaşmamız okurla hukukumuzu kuvvetlendirdi. 

Bu yazı Milliyet Sanat mecmuasının nisan sayısından alıntılanmıştır. Haberin tamamını mecmuada okuyabilirsiniz.