Besinde yeni risk yaşlı çiftçiler!
DUYGU ERDOĞAN – Çiftçilerin yaş ortalaması Haziran 2023 prestijiyle 58’in üzerine çıktı. Türkiye nüfusunun 1950’lerde yüzde 75 olan kırsal nüfus oranı; 2018 yılında yüzde 25’e gerilerken, 2022’de bu gerileme daha süratli hissedildi ve kırsalda yaşayan nüfus oranı yüzde 17.3’e kadar düştü.
Üstelik bu nüfusun en büyük hissesini 65 yaş ve üstü şahıslar alıyor. Tüm dünyada olduğu üzere yaşlanan köy nüfusu, besinin geleceği için en büyük risk olarak görülüyor. Her yıl daha da hissedilir hale gelen yaşlanan çiftçi nüfusu nedeniyle ortaya çıkan meseleler, besin enflasyonunu da yükseltiyor. Azalan üretim, artan personellik maliyetleri, değişen bitki deseni; sürdürülebilir üretimi tehdit ederken, bu sorun en süratli halde hayvancılıkta kendini aşikâr ediyor. Bahsin uzmanları, kentlerde son yıllarda daha hissedilir olan ‘hayat pahalılığının’ fırsata çevrilerek; genç nüfusun köylere yönlendirilmesi için önemli toplumsal ve ekonomik teşviklerin sağlanması gerektiğini söz ediyor.
Geçtiğimiz günlerde, Türkiye üzere üretici bir ülkedeki besin enflasyonunun yüksekliğine dikkat çeken İstanbul Ticaret Odası (İTO) Lideri Şekib Avdagiç, bunun kıymetli nedenlerinden birini Türk çiftçisinin yaş ortalamasının yükselmesi ve buna bağlı olarak üretimde ortaya çıkan problemleri göstermişti. Avdagiç, tarım için güçlü bir strateji ile gençlere çiftçiliği ve tarımın özendirilmesi gerekliliğine dikkat çekmişti.
%5’i 32 yaş altı
Tarımdaki bu demografik tehlikeye sıkça dikkat çeken Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, TZOB kayıtlarına nazaran, Türkiye’deki erkek çiftçilerin yaş ortalamasının 57.7, bayan çiftçilerin yaş ortalamasının 60.1, kayıtlı toplam çiftçilerin yaş ortalamasının ise 58.1 olduğu bilgisini verdi. Bilgilere nazaran Türkiye’de yeni çiftçi sayısının 5 milyon 162 bin olduğunu belirten Bayraktar, “Sistemde kayıtlı çiftçilerimizin yüzde 34’lük kısmı 65 yaş ve üzeri, 34.6’lık kısmı 50-64 yaş ortasında bulunmaktadır. Çiftçilerimizin yüzde 26.4’ü 33-49 yaş ortası, yüzde 3.8’i 25-32 yaş ortası ve yüzde 1’i 18-24 yaş ortasında. Türkiye’de 18-32 yaş ortasında çiftçilik yapanların oranı toplam çiftçilik yapanlar içinde yüzde 4.8’e tekabül ediyor” dedi. Avrupa ve ABD’nin de benzeri tehlikede olduğunu ve buna uygun düzenlemeler yapmaya başladıklarını anlatan Bayraktar, Türkiye’nin daha düzgün durumda olmasına karşın kısa müddette tarımda yaşlı nüfusa sahip ülkeler düzeyine geldiğini tabir etti.
Zahmetli işten kaçış yaşanıyor
Yaş kaynaklı olarak ziraî iş gücünün azalmasını üretimdeki en büyük risk olarak gösteren Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Soylu, halihazırda bitkisel ve hayvansal üretimde en çok yabancı emekçilerin çalıştığını, lakin bunun bir tahlil olmadığını söyledi. Bilhassa hayvancılıkta artık işlerin yüzde 80’ine yakınının yabancı personellerle sağlandığını anlatan Soylu, “Kaybı bir anda ve çok yüksek olan hayvancılık üzere işlerde, hayvancılığı bırakan bir daha dönmüyor. Zira çok zahmetli. Mevcut durumda da işin her evresinde yabancı personeller var. Küçük ailelerin bunu sürdürmesi epey güç hale geldi” dedi. Kentlerde hayat pahalılığının daha besbelli hale geldiği bu periyodun gençlerin köylere göç etmesi konusunda ‘fırsat’ olarak değerlendirilebileceğini anlatan Soylu, “Aksi durumda bitki deseni bile süratle değişir. Çiftçiler teknolojinin verdiği imkanlarla daha az iş gücü olan bitkilerin ekimine yöneliyor. Bu, ülkemiz için gelecekte daha farklı sıkıntıları beraberinde getirecek” diye konuştu.
‘Sosyolojik boyutu çözülmeli’
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından gençlerin köylerine dönerek üretime katılmaları konusunda daha evvel çeşitli projeler hayata geçirildi. Birtakım projeler ise devam ediyor. Bu kapsamda Genç Çiftçi Projesi uygulandı, Kırsal Kalkınma Yatırımlarını Destekleme Programı kapsamında hibeler verildi. Genç girişimcilere Uzman Eller takviyeleri sağlandı. Lakin genç nüfusun tarıma dönmesi için öncelikli çalışmaların sosyolojik yapıda olması gerektiğini anlatan uzmanlar, bunun ekonomik kazanımların da önünde olduğunu belirtiyor. Süleyman Soylu, “Sadece evlenmek için, bir yuva kurmak için bile köyündeki aslında görece yüksek sayılabilecek gelirini bırakıp taban fiyatla kentte rastgele bir işte çalışmayı tercih edenler var” diyor. Genç nüfus için hususun uzmanlarının teşvik teklifleri ise şöyle:
– Tüm köylerde toplumsal altyapı kurulmalı. İnternet, bağlantı, okul ve sıhhat imkanları ulaştırılmalı.
– Köyde yaşamak avantajlı hale gelmeli. Vergi avantajları sağlanmalı.
– Tarımın algısının güzelleştirilmesi, ilkokuldan itibaren artırılacak derslerle, yükseköğretimde ise ziraat fakültelerinin öne çıkarılmasıyla yapılmalı.
– Tarımda çalışacak gençlerin SGK primleri devlet tarafından karşılanmalı.
– Kırsal kalkınma dayanaklarının yanında çiftçi gelirlerinin artırılması, öbür dallara yaklaştırılması gerekir.
– Kırsal alanlarda tarıma dayalı endüstriye yönelik yatırımların desteklenmesi ile ziraî eserlerde katma paha sağlanması ve yeni iş imkânlarının yaratılması ehemmiyet taşır.