Bu eşekler nereye gitti?

ALEYNA SEVİM İstanbul – Tam 30 yıl evvel TÜİK sayılarına nazaran 841 bin olan eşek sayısı, 2022’de 86 bin 455’e geriledi. Son 8 yılda eşek popülasyonu yarı yarıya azaldı. Eşekler süratle yok oluşa yanlışsız sürükleniyor. Nedenini uzmanlara sorduk. Eşeklerin genetik ve morfolojik özelliklerini belirlemek için TÜBİTAK projesi yürüten İstanbul Medeniyet Üniversitesi Mühendislik Ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Biyomühendislik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fulya Özdil, tarımda makineleşme, göçle köylerde nüfusun düşmesine paralel eşek popülasyonun azaldığını söylüyor. “Temel sorun, kırsalda nüfusun azalması. Babaları çiftçi olan çocuklar çiftçiliğe devam etmiyor. Köylerde eşek elden çıkarılıyor. Lakin yerli hayvan ırklarımızın korunması kıymetli. O yüzden Türkiye eşeklerinin yok olmaması ismine müdafaa altına alınması gerekiyor” dedi. Prof. Özdil, şunları söyledi:

“Halk ortasında Trakya ve Marmara bölgesinde Karakaçan eşeğinin var olduğunu, Anadolu coğrafyasında Anadolu eşeğinin yayılım gösterdiğini, Kars’ta Yorgo eşeğini, Mardin’de de Mardin beyaz eşeği olduğunu duymuştuk. Merzifon eşeği meşhurdur. Urfa Rahvan eşeği de söylendi lakin hiç bulamadık. Morfolojik olarak Türkiye genelinde 500 hayvandan beden ölçüleri aldık. Aslında eşek sütü, anne sütüne en yakın sütlerden biri. Ailelerin bunu tercih ederek gidip çiftliklerden satın aldığını ve çiftliklerin de bu hedefle kurulduğunu biliyoruz. Lakin günümüzde bu popülerliğini yitirmiş üzere görünüyor.”

‘Ucuz kıyma almayın’ uyarısı

Adana Kasaplar Odası Lideri Saruhan Yağmur, etlere vurulan mühürlere dikkat edilmesi gerektiğini vurgulayarak, “Vatandaş et alırken mutlak suretle mührü görüp o denli alsın. Birçok eşek eti kesilen yeri biz yakalıyoruz. Bu etler tantuni, ucuz sucuklar ve hazır kıyamalarda kullanılır. Dikkatli olunmalı.”

‘Aç bırakılıyorlar’

​Manisa, Şehzadeler’de çiftliğinde sütü için 100 eşek besleyen Türkan Eğriboyun, eşeklerin dünyada da azaldığını söylüyor:  “Eşek sütü satışlarımız da piyasa kaidelerinden dolayı güzel değil. Eşekleri muhafazaya aldık. Hayvanlarımı dağa salamıyorum zira köylüler odun yüklüyorlar, eşekleri aç bırakıyorlar. Âlâ davranmıyorlar. Sütün 12 yıl evvel litresi 100 liraydı. Biz kazandığımız için onlar da yiyebiliyordu ve çalışmamızın bedelini alıyorduk. Şu an ise litre fiyatı 300 oldu. Beşerler ekonomik durumdan dolayı alamıyorlar. Bizim desteklenmemiz lazım.”