Büyük Taarruz’dan evvel güç günler

Safa Tekeli – Vakit gelmiş, 26 Ağustos 1922 sabahı toplar saat 5.30’da ufku sarsacak bir gümbürtüyle Yunan mevzilerini dövmeye başlamıştı. Lakin bu vakte o kadar kolay gelinmemişti. Başkomutan Mustafa Kemal, Büyük Taarruz öncesinde içte ve dışta büyük zorluklarla karşı karşıyaydı. Sakarya Zaferi’nden sonra, 3-4 ay geçmemişti ki, Meclis’te Sakarya Zaferi’ni unutanlar, Mustafa Kemal ve onun üzere düşünenlere karşı olmak, ileri gitmek isteyenler, kendilerini göstermeye başlamıştı. 

Atatürk’ün Nutuk’ta anlattığı uyarınca; muhaliflerin, Meclis’te orduya karşı açtıkları akım da sürüyordu. Durmadan ordunun akın yeteneği olmadığından ve artık sorunun politik tedbirlerle çözümlenip sonuçlandırılmasının mecburî olduğundan kelam ediliyordu. 

Millete moral vermek 

Mustafa Kemal ise “Türkiye’yi, bu türlü yanlış yollarda dağılma ve yok olma uçurumuna sürükleyenlerin elinden kurtarmak” gerektiğini düşünüyordu: “Bunun için, bulunmuş bir gerçek vardır, ona uyacağız. O gerçek şudur: Türkiye’nin düşünen başlarını, tamamen yeni bir inançla donatmak. Bütün millete sağlam bir moral vermek…” 

Düşmana saldırmak için kesin kararı uygulamaya başlamadan evvel, üç savaş aracının gereğince hazır olduğunu görmek gereğini duyan Mustafa Kemal, bunları şöyle açıklıyordu: “Birincisi ve en kıymetlisi direkt doğruya milletin kendisidir. İkinci araç; Meclisin ulusal isteği belirtmekte ve bunun gereklerini inanarak uygulamakta göstereceği kararlılık ve yiğitliktir. Üçüncü araç; milletin silahlı çocuklarından oluşan ve düşman karşısına çıkarılmış bulunan ordumuzdur.” 

Gerçekte ordu, ihtiyaç ve eksiklerini tamamlamak üzereydi. Mustafa Kemal, daha haziran ortalarında saldırmaya karar vermişti: “Bu kararımı, Cephe Kumandanı ile Genelkurmay Lideri ve Ulusal Savunma Bakanı, yalnız, bunlar biliyorlardı. Taarruz için hazırlıkların süratle tamamlanması ile ilgili kararlar aldık. Düşman ordusu, büyük ve kuvvetli bir kümeyle Afyon-Dumlupınar ortasında bulunuyordu. Bir öteki kuvvetli kümesiyle da Eskişehir bölgesinde idi. Biz, Batı Cephesi’ndeki kuvvetlerimizi, iki ordu olarak örgütlemiş ve düzenlemiştik.” 

Mustafa Kemal batı cephesinde incelemelerde bulunurken. 28 Mart 1922

Paşanın yersiz işleri 

Bu ortada içteki düşüncelerden örnek veren Atatürk, Nutuk’ta şunları kaydeder: “Sırası gelmişken bir noktayı belirtmeliyim. Birinci Ordumuzun komutasını Malta’dan gelmiş olan İhsan Paşa’ya vermiş idik. İhsan Paşa’nın, kendisini Askerî Mahkemeye kadar götüren yersiz işleri ve davranışlarından ötürü Ordu Komutanlığından uzaklaştırılması gerekti. Gerçekte, Ali İhsan (Sabis) Paşa, ordunun tertibini ve genel idaresini çıkmaza sokacak davranışlarda bulundu. Örneğin; ordusunda ast kumandanları, üst kumandanların buyruklarını dinlememeye sürükleyecek durumlar yarattı.” 

Mustafa Kemal, aylar süren hazırlıkları gizlemek için elden gelen bütün çabayı gösteriyordu. Bir yandan da görevlendirdiği Fethi (Okyar) Beyefendi, Londra’da İngiltere Başbakanı Lloyd Georges’u, Yunanların kan dökülmeden Anadolu’yu terk etmeleri konusunda ikna etmek için çalışıyordu ve Mustafa Kemal de hakikaten bunu istiyordu. Fethi Bey’in Lloyd Georges’u ikna için gösterdiği uğraşın beklenen sonucu vermeyeceği anlaşılınca herkes dikkat kesilmiş olayların gelişmesini bekliyordu. 

General Charles H. Sherrill

Söylenti çıkarılır 

ABD’nin Ankara Büyükelçisi General Charles H. Sherrill, o günleri şöyle değerlendiriyordu: “Bütün gözlerin dikkat kesilmesine ve kulakların kirişte bulunmasına karşın, Türk Başkumandanı’nın taarruz saatini tespit etmesini, taarruz stratejisi ve teferruatı için generallerle görüşmesini, yeniden tıpkı amaçla bir büyük askerî toplantı yapmasını ne Ankara ne Yunanlar ve ne de bütün dünya anlayamayacak, bilemeyecekti.” 

Bu sırada, Ankara’da hükümetin savaş planları konusunda kararsızlık içinde bulunduğuna dair söylentiler çıkarılır. Bu yoldaki haberlere gazetelerde yer verilir. Bu söylentiler Türk ordusunun daha bir mühlet rastgele bir harekette bulunamayacağı kanısını uyandırmaktadır. Bilhassa Yunanlar bu türlü düşünmektedir. Dünya basınında da, “Kayıtsızlığa alışmış Türklerden ne beklenir ki!” yolunda yazılar çıkar. 

Ve taarruz vakti 

Ancak, durum hiç de bu türlü değildir. Eskişehir’de, güçlü Yunan ordusunun karşısında bulunan Türk kuvvetleri gizlice ve gecenin karanlığında, yaya olarak güneye iner ve Afyonkarahisar demir yolunun kavşak noktası ile etrafına ve kentin güneyinde bulunan Dumlupınar zirvelerinde mevzilenir. Türk birliklerinin buralarda bulunabileceğini kimse hatırından bile geçirmiyordu. Eskişehir’deki üç Yunan tümeninin karşısında yalnızca bir Türk alayı bırakılır. Ancak bu alay geceleri, burada Türk tümenleri varmış manzarasını vermek için bol bol ateş yakıyor, gündüzleri de çok sayıda tümenin yapabileceği kadar toz duman çıkarıyordu. Ve Büyük Taarruz’un vakti artık geliyordu. 

YARIN: Kurtuluşa inançlı bir millet ve ordu