‘Cehennem Kapısı’ndan giren sağ çıkamadı! Ne lanet ne de gizem, sebebi bu fay çizgisi

Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Pamukkale yakınlarda bulunan ve Frigler Devri’nde ana tanrıça Kibele kültürünün merkezlerinden biri olarak faaliyet göstermiş Hierapolis, barındırdığı gizemli ayrıntılarla dikkatleri üzerine çekiyor. Denizli vilayet sonları içerisinde bulunan ve arkeolojiye keşiflere merak duyanların uğrak noktası olan antik kentteki bir nokta ise bugüne kadar isminden daima ölümlerle kelam ettirdi. Hierapolis’in büyük bir kısmı yaklaşık bin 500 yıl evvel meydana gelen sarsıntılarla yıkılsa da argümanlara nazaran kimsenin canlı çıkamadığı ‘Cehennem Kapısı’ isimli derin bir mağara bugün hâlâ kentin girişinde ziyaretçileri karşılamayı sürdürüyor.

Milattan evvel 2’nci yüzyılda Bergama Hükümdarı II. Eumenis tarafından kurulan ve ‘kutsal şehir’ manasına gelen 2 bin 200 yıllık Hierapolis Antik Kenti’ndeki ‘Cehennem Kapısı’ isimli mağara, etrafına yaklaşan ya da içine giren tüm canlıların vefatına sebep oldu. Mağaraya adım atan hiçbir canlının sağ çıkamaması kayıtlara geçti ve her daim araştırmacıların dikkatini çekti. Bu araştırmacılardan biri de profesör Francesco D’Andria başkanlığındaki bir İtalyan hafriyat grubuydu. Arkeolog D’Andria ve grubu, antik dünyada ‘ölüler ülkesine geçiş kapısı’ olarak kabul edilen Cehennem Kapısı (Plütonyum) ve Pamukkale traverten havuzlarının oluşmasını sağlayan termal suların özgün kaynaklarından birini buldu.

İtalyan hafriyat heyeti, Pamukkale’ye beyazlığını veren termal suyun çıktığı Cehennem Kapısı’nın Frigler Devri’nde ‘kutsal alan’ olarak düzenlendiğini açıkladı. Yer altından 34 derece sıcak suyla birlikte karbondioksit de çıkan antik yapıda su ve gaz çıktığı da tespit edildi. Kutsal sayılan bu alanda misyon yapan rahiplerin nefeslerini tutup yanlarında canlı hayvanla içeri girdikleri ve gaz nedeniyle hayvanlar zehirlenerek ölürken, rahiplerin ise sağ çıktığı ve bu nedenle din adamları kutsal sayılırken, ölen hayvanların da Hades’e kurban olarak sunulduğu kaydedildi.

OKSİJENSİZLİK NEDENİYLE ÖLDÜREBİLİYOR

Kaynayan sıcak suyla birlikte salınan ve mağara tabanında biriken karbondioksit nedeniyle yanına yaklaşan küçük hayvanları öldürdüğü için mitolojide ‘ölüler ülkesine geçiş kapısı’ olarak da tanımlanan bölgede misyon alan hafriyat grubu, zehirlenme ihtimaline karşı gaz maskeleriyle bir çalışmaya imza attı.

Depremle kırılan fay sınırlarından toprağa sızan kimi gazlar tehlikeli ölçülerde olabiliyor. Toprak içi radon ve karbondioksit gaz konsantrasyonlarının değişimi mağara içindeki havayı canlılar için zehirli hale getiriyor. Bilim insanları mağaranın derinliklerinde yer kabuğunda bir çatlak olduğunu ve mağaranın dar ağzından zehirleyici yoğunlukta karbondioksit gazı salındığını keşfetti. Mağaranın girişinde karbondioksit düzeyi yüzde 4 ila yüzde 53 ortasında, mağaranın daha derin noktalarında ise yüzde 91’e kadar çıkıyor. Karbondioksit gazının yüzde 7’nin biraz üzerindeki yoğunlukları bir insanı bilinçsiz hale getirebiliyor ve oksijensizlik nedeniyle öldürebiliyor.

Bugün gizemi çözülen Cehennem Kapısı’nın onarım çalışmaları tamamlanarak antik havuz ve tiyatronun ortasında yer alan Plütonyum’a bölgeden çıkarılan ve müzede sergilenen kimi heykellerin replikaları da yerleştirildi. Mağaranın önüne asırlarca yaşanan vefatları temsil eden ‘yer altı rabbi Hades ve cehennemin 3 başlı bekçi köpeği Kerberos’un heykelleri de konuldu. Ziyaretçilerin, suyun kaynadığı kısma geçiş yapmalarına ise karbondioksit çıkışının devam etmesi nedeniyle müsaade verilmiyor. Ayrıyeten, bölgeyi seyir platformu üzerinden izleme imkânı da mevcut.

‘YAŞANANLARI TAM OLARAK ÖRNEKLENDİRİYOR’

Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu da Hierapolis’te yaşanan durumu doğrulayarak sarsıntıların öncesinde ve sonrasında havaya karışabilecek gazlarla ilgili ihtarlarda bulundu. Prof. Dr. Utkucu, “Depremi oluşturan fay hareketi öncesinde, esnasında ya da sonrasında radon ve metan üzere gaz çıkışları bilinen bir durum. Bilhassa radon gaz çıkışları sarsıntıların evvelce kestirimi için kullanılan bir hadisedir. Yeraltı sularına da kabarcıklar ya da baloncuklar halinde karışabilirler. Ayrıyeten metan gazı alevlenebilir. Yer yüzeyine ulaştığında kabarcıklardaki metan gazı havaya karışabilir. Çakmak çakarak ya da bir kıvılcımla havaya karışan bu gaz yanıp alevlenebilir. Öbür taraftan, canlı fayların bulunduğu bölgelerde kapanlanan gazlar ortasında yüksek konsantrasyonda hidrojen ve/veya karbondioksit de bulunuyor ve fayın kestiği kayaç ortamıyla alakalı. Fay çizgileri duruma nazaran karbondioksit gaz akışına pürüz olup kapanlanmasına yol açabileceği üzere birtakım durumlarda akışlarına ve yeryüzüne çıkışlarına bir kanal da oluşturabilirler. Bu açıdan jeokimyasal tepkilerin fayların kapan oluşturmaları üzerindeki tesiri ile depremsellik ve gerilme değişimlerinin fayların hassaslıkları üzerinde tesiri önemli” diye konuştu.

Prof. Dr. Utkucu ayrıyeten Denizli yöresinde geçmişte meydana gelen zelzelelere de dikkat çekti. “Hierapolis yaklaşık 1500 yıl evvelki sarsıntıdan sonra neredeyse büsbütün yıkılmıştı” diyen Utkucu kelamlarını şöyle noktaladı:

“Denizli yöresi Batı Türkiye’nin anlatılan bu özelliklerini tam örneklendiriyor. M.S. 494 yılında meydana gelen bir zelzelenin değerli hasara yol açtığı bilinmesine karşın o zelzeleden bu yana az ya da çok yıkıma yol açmış çok sayıda zelzele meydana gelmiştir. Tarihi sarsıntı kataloglarında 1366, 1651, 1702, 1717, 1849, 1860, 1885, 1890, 1897, 1899 sarsıntılarının Denizli’yi etkilediği belirtilmiştir. Bu sarsıntılardan 1702 ve 1899 zelzeleleri değerli can ve mal kayıplarına yol açmıştır.”