Çocuklar için müzeler

Aykut Ferah/ Milliyet Arkeoloji Proje Danışmanı- Çocuğun gelişiminde kıymetli bir yeri olan oyun, tarihi süreçte gelişip değişmiş ve çağın ihtiyaçlarına ayak uydurarak form, araç, yer, sistem ve bağlantı lisanını de değiştirmiştir. Arkeolojik hafriyatlarda, taş, kemik, ahşap ve hamurdan yapılmış oyuncaklara, kent meydanlarında oyun alanlarına, hayat alanlarında ise duvarlara çizilmiş oyunlara, oyun oynayan çocuk heykel ve görsellerine rastlanmıştır. Oyuncaklar dünya üzerinde yaşamış tüm uygarlıkların medeniyet, toplumsallaşma ve fikir seviyesini tabir eden nesnelerdir.

Müze ve eğitim

Her oyun bir tecrübedir ve her tecrübe insan hayatında birtakım izler bırakır. Tecrübelerin yaşandığı yerlerden biri de müzelerdir. Çocuk eğitiminde müze ve sanat galerileri, okul dışı eğitim ortamı olarak kullanılabilecek yerlerin en başında gelmektedir. Bireylere direkt ve dolaylı öğrenme imkanları sunan müzeler, Memleketler arası Müzeler Kurulu (International Council of Museums, ICOM) tarafından, “toplumun ve gelişimin hizmetinde olan, halka açık, beşere ve yaşadığı etrafa tanıklık eden gereçlerin üzerinde araştırma yapan, toplayan, koruyan, bilgiyi paylaşan ve sonunda inceleme, eğitim ve zevk alma duygusu doğrultusunda sergileyen, kâr niyetinden uzak, bağımsız, sürekliliği olan kurumlar” olarak tanımlanmaktadır. Çocuk Müzeleri Birliği (ACM) ise çocuk müzelerini, çocukların kendileri için tasarlanmış ortamlarda oyun oynayarak ve keşfederek öğrendikleri, farklı toplulukların kültürlerini yansıtan ve çocuklara etkileşimli öğrenme tecrübeleri yaşatan kurumlar olarak tanımlamaktadır. ACM’ye nazaran çocuk müzeleri, çocukların öğrenme motivasyonlarını artırmakta, küçük ziyaretçilerini bilinenden bilinmeyene hakikat bir seyahate çıkarmaktadır. Buna ek olarak, bu müzeler çocuklara farklı kültürleri tanıtmakta, çocukların bu kültürlere karşı müsamaha geliştirmelerini sağlamakta ve çocuklu aileleri etkileşimli stant ve etkinliklerde buluşturmaktadır. Günümüzde tüm fonksiyonlarının yanı sıra eğitim fonksiyonlarını de önemseyen ülkelerde müzeler, tarih şuurunun gelişmesine de yardımcı olarak farklı eğitim ortamları içerisinde en çok yararlanılan kurumlar olmuştur. Müze ortamı çocuklara alternatif öğrenme yolları ile tanışma, gerçek objelerle faal bir formda çalışma imkanı sağlayarak onların müşahede, mantık, yaratıcılık, hayal gücü ve beğeni hissinin oluşmasına ve gelişmesine de katkıda bulunur. Müzelerde çocuklar ilişkin olduğu kültürü öğrenir, farklı kültürleri tanırlar. Kültürel kıymetlerine sahip çıkma ve muhafaza şuuru edinirler. Müzeler çocukları geçmişle tanıştırır ve geçmişle günümüzü karşılaştırma imkanı verir. Son yıllarda turizm bölümünde müzelere olan ilginin yanı sıra çocuklara verilen pahanın de arttığı gözlenmektedir. Turizm kesiminde çocukların tüketici olarak pahası anlaşılmış ve çocukların, aile kararları üzerindeki tesirleri artmış, bunun sonucu olarak, “aile turizmi” ve “çocuk dostu turizm” üzere turizm uygulamaları ön plana çıkmıştır.

Sayıları artıyor

Türkiye’de, çocuk müzesi bağlamında birinci müzenin 1990 yılında “oyuncak müzesi” olarak ziyarete açıldığı görülmektedir. 2004 yılına kadar bu manada diğer bir müzenin topluma kazandırılmadığı, 14 yılın akabinde 2004’te Ümran Baradan Oyun ve Oyuncak Müzesi’nin kurulduğu dikkat çekmektedir. 2004 yılı itibariyle muhakkak aralıklarla değişik temalarda çocuk müzeleri açılmaya devam etmiş, en çok çocuk müzesi 2017 (beş müze) ve 2018 (beş müze) yıllarında kapılarını ziyaretçilerine açmıştır. Ayrıyeten Kültür ve Turizm Bakanlığımız tarafından 2009 yılı itibariyle, müzeleri çocukların sevmelerini, gezmelerini sağlamak müze ortamını cazip hale getirmek ve tesirini artırmak, iştirakçi ve kalıcı bir öğrenme ortamı sunmak gayesiyle “Çocuk Dostu Müze” programı da geliştirilmiştir. Proje kapsamında müzelerde, çocuklar için atölyeler, hafriyat ve öykülemeli rol yapabilecekleri alanların kurulması ve çocuklara anı olabilecek bir obje yahut doküman hazırlamak üzere faaliyetlerin yapılması hedeflenmiş ve başarılı uygulama hem devlet hem de özel müzeler aracılığıyla devam ettirilmiştir. İstanbul Çağdaş Müzesi, Rahmi M. Koç Müzesi ve Sabancı Müzesi sanata ilgi duyan aileler için alandaki en başarılı örnekleri ve atölyeleri tüm yıl boyunca sergilemektedirler. Emsal uygulamaların ülkemizdeki tüm müzelerimizde devam ettirilmesi en büyük dileğimizdir. Bu vesileyle çocuklara en büyük kıymeti vermiş olan Büyük Başkan Mustafa Kemal Atatürk’ün tüm dünya çocuklarına armağan ettiği, Türk milletinin gönlünde, bağımsızlığının sarsılmaz tabiri olarak en değerli yeri alan 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nı kutluyor ve çok hoş bir tesadüf ile bu yıl Ramazan Bayramı ile denk düşmüş olan bu özel günde tüm çocuklarımızı ikili bayram kutlaması yapmak üzere müzelerimize davet ediyorum.