Çocukların gözünden tarihi miras: Müzede bir gün
DURU YAVAŞ: İstanbul Arkeoloji Müzeleri 1869’da Osman Hamdi Beyefendi tarafından kuruldu. Eski Şark Yapıtları, Çinili Köşk ve Arkeoloji Müzeleri olmak üzere üç ana kısımdan oluşan Arkeoloji Müzesi’nin binası periyodun önde gelen mimarlarından Alexander Vallaury tarafından yapıldı. Türkiye’de müzeciliğin gelişiminde kıymetli rol oynayan İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde yaklaşık bir milyon eser bulunuyor. Eşsiz lahitlerin yanı sıra müzede sergilenen hoşluklar ortasında Aşk Şiiri Tableti, Kadeş Barış Antlaşması tableti de yer alıyor. Bu eserler geçmişte yaşanmış olaylara ışık tutan ispatlar gibiler. Bu yapıtları inceleyerek savaşlar, merasimler vb. hakkında çıkarımlarda bulunabiliriz.
Büyüleyici bir müze
GÜNEY KESKİNOĞLU: Kimine nazaran eski porselen tabaklar ya da lahitler, bir taş yığınından ibaret. Lakin kültür dağarcığı geniş ve açık olan bir birey için bu müze büyüleyici. Müzenin mimarisindeki farklı sütun başları, farklı medeniyetlerin mimari anlayışını gösteriyor. Her biri bir öbür şekilde yapılmış. Örneğin, İonialılara ilişkin olan sütunda koçbaşı bulunuyor. Müzenin giriş kapısı bile başlı başına bir eser!
Bir vakit makinesi
DEFNE KURTBÖKE: Müzedeki lahitlerin üzerindeki kabartmalardan yola çıkarak o devrin kültürü ve hayatıyla ilgili iddialarda bulunabiliriz. Bu kabartmalar insanların hayal güçlerini harekete geçirir ve tıpkı bir vakit makinesi üzere geçmişe götürür. Benim de lahitlerden etkilenme sebeplerimden en kıymetlisi budur. Ayrıyeten, kimi lahitler o periyotlarda yaşamış kıymetli şahıslara ilişkin olduğu için beşerler ölen kişinin anısına hürmet duyarak yaklaşır. Müzede yer alan en değerli lahitlerden Roma Dönemi’ne ilişkin Sidamara Lahdi, 32 tonla dünyanın en ağır lahdidir.
Muhteşem lahit
KEREM TÜZÜN: İskender Lahdi, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen en pahalı yapıtlardan biri. M.Ö. 4. yüzyılda yapılmış olan bu lahdin, Sidon (Sayda) Hükümdarı Abdalonymos’a ilişkin olduğu düşünülüyor. Lahdin üzerinde Büyük İskender’in Perslerle yaptığı savaş ve av sahneleri kabartma olarak işlenmiştir. Osman Hamdi Bey’in 1887 yılında Sidon’da yaptığı hafriyatlarda bulunan lahit, Helenistik Periyot sanatını yansıtan harika bir örnek.
En eski yazılı yasalar
ALİ DERİN ÇELİKBİLEK: İstanbul’da Neo-Klasik mimarinin en hoş ve görkemli örneklerinden biri olan binanın “alınlık” denen kısmında Osmanlıca “Asar-ı Atika Müzesi” yazıyordu; ki bu Eski Eserler Müzesi manasına geliyor. Dışında mimari süslemeler ve girişinde tıpkı Çanakkale’de, Assos Antik Kenti’nde gördüğüm üzere sütunlar hakikaten binayı görkemli hale getiriyor. Müzede benim en çok ilgimi çeken yapıtlardan biri de Hammurabi Kanunları Tabletleri oldu. Hammurabi Kanunları, M.Ö. 1760 yılı civarında Mezopotamya’nın Babil ülkesinde ortaya çıkan, tarihin en eski ve en âlâ korunmuş yazılı yasalarıymış. Babil Hükümdarı Hammurabi’nin oluşturduğu Hammurabi Kanunlarını İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde görebilirsiniz.
Gözyaşı şişeleri
IŞIK BAZİR: Lahdin uzun yüzlerinden birinin üzerindeki rölyeflerde Büyük İskender’in Pers Hükümdarı III. Darius ile yaptığı İssos Savaşından bahsedildiği için ismi İskender Lahdi. Başka uzun yüzdeyse dostluk içinde yapılan bir av sahnesi var. Lahdin kısa yüzlerinde (alınlık) İskender’in vefatından sonra kumandanları ortasında çıkan çekişmenin anlatıldığı düşünülüyor. Müzedeki gözyaşı şişeleri de ilgi cazibeli. Bu şişelerde bayanlar savaşa giden eşleri için akıttıkları gözyaşlarını biriktirmiş.
Merak ve heyecan duygusu
ELA YEŞİLTEPE: İstanbul’un en değerli ve en hoş müzelerinden biri olan İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne girdiğiniz andan itibaren büyüleyici bir vakit seyahatine çıkacaksınız. Sümer, Mısır, Babil ve Asur üzere uygarlıklara konuk olacaksınız. Lahitleri, mumyaları, heykelleri, tarihteki birinci kanunları göreceksiniz. Müzeye girdiğiniz andan çıkana kadar içinizde daima merak ve yeni eserler görmenin heyecanı olacak. Ağlayan Bayanlar Lahdi de Osman Hamdi Beyefendi tarafından İskender Lahdi ile birebir mezar odasında bulunmuştur. Muazzam personelliği yüzünden dünya lahitleri ortasında en değerli ve pahalı lahitlerden biridir.
Lahdin dilinden
YUSUF ÇUKURİL: İskender Lahdi’ni incelerken o kadar etkilenmiştim ki akabinde lahdin benimle konuştuğunu ve bana şunları anlattığını hayal ettim: “Uzun tarafımda yer alan savaş sahnesinde, en solda atın üzerinde aslan postu giyen bir asker göreceksin. İşte o Büyük İskender. Kısa tunik ve pelerin giyen askerler Makedonlar. Perslileri de pantolon, gömlek ve başlarındaki örtüye misal başlıklardan tanıyabilirsin. Figürlere bakıp evvelden daima savaş mı yapılmış diye düşünmeni istemem. Öteki tarafıma geçersen bir av sahnesi göreceksin. O yürüyen Persli asker Sidon Hükümdarı Abdalonymos, onu aslanın saldırısından kurtaran atlı asker ise Makedon Hükümdarı Büyük İskender’dir.”
Ölümün acısı
KUZEY EMRE ERGÜN: M.Ö. 350 yıllarına tarihlenen Ağlayan Bayanlar Lahdi yas tutan bayanları tasvir eder. Bu lahitte 18 bayan figürü vardır. Bu bayanların gözyaşı döktüğü görülür. Ölen bireyler akabinde bayanların tuttuğu yası tabir eder. Bu lahdi gördüğümde insanların vefat karşısında ne kadar duygusal olduklarını öğrendim. Bayanların yüz sözlerinden ne kadar acı çektikleri, ölen yakını için tuttuğu yas anlaşılır.