‘Deprem kadar hiçbir şey beni sarsmadı’

Müjde Işıl – 6 Şubat sarsıntılarının ve artçılarının acısı hiç dinmiyor. Resmî sayılarla on binlerce kaybımızın, darmadağın olan hayatların, ne olduğunu kavramakta zorlanan küçük yüreklerin, gelecek telaşının, yıkılan meskenlerde kalan geçmişlerin, tarihi yok olan kentlerin acısı… Bir tarafta da depremzedeler için maddi manevi her şeyiyle dayanışan bir toplumun kendine aşıladığı umut var.

Depremde senarist/yönetmen Ferit Karahan da teyzesini ve kuzenini kaybetti. Toplumsal medya hesabından yardım davetinde bulunarak teyzesi İpek Çakır’ın ve oğlu Yasin Çakır’ın Hatay Kırıkhan’da enkaz altında olduğunu paylaştı, bir gün sonra da vefat haberlerini… Zelzelenin üzerinden vakit geçse de insan daima çekiniyor, “Bu bahiste konuşmak ister misiniz?” diye sormaya… Böylesine tarifsiz bir acının üzerine konuşmak istemeyebilirdi fakat nezaketle “Olur” dedi Ferit Karahan. Cevaplarken “Her denememde yüreğime bir şey oturdu” deyişi, tahminen de hepimizin hissettiklerinin tarifiydi. Böylelikle ortaya, acılarıyla ve umutlarıyla bu röportaj çıktı.

Öncelikle başınız sağ olsun. Zelzelede Hatay’da teyzenizi ve kuzeninizi kaybettiniz. Çok kayıp yaşadığımız bu felakette toplumumuzun gösterdiği hassaslık ve dayanışma umut kaynağı oldu hepimize. Siz bu süreci nasıl yaşadınız, neler hissettiniz?

Deprem olduğunda uyanıktım ve birinci andan itibaren sorunun çok vahim olduğunu/olacağını maalesef biliyordum. Herkesten farklı bir durum yaşamadım; üstümde ağır bir yük vardı, ağlama krizleri içinden çıkmam sıkıntı oldu. Aslına bakarsanız metanetli bir beşerim ama bu kadar ağır bir trajedi herkes için çok sıkıntı. Benim için öteki bir zorluk da anneme en genç kardeşinin, yazma örerek ömrü hayatı boyunca biriktirdiği paralarla aldığı konutun, artık mezarı olduğunu anlatamamamdı. Benim annem yaşlı bir bayan ve onun bu türlü üzüldüğünü hiç görmemiştim. Hayatım boyunca çok sıkıntı vakitler geçirdim ama bu sarsıntı kadar hiçbir şey beni sarsmamıştır.

Deprem sonrasında “Okul Tıraşı”nın özel gösterimleri oldu ve bu gösterimlerden elde edilen gelirin zelzele bölgesine bağışlandığını duyurdunuz. Bu dayanışma davetinize nasıl takviyeler geldi?

Sağ olsunlar bizim yurt dışındaki dağıtımcılar bu türlü bir sürü gösterim yaptılar. Yaşama çok umut ile bakan birisi değilim ama etrafımda gördüğüm çok fazla insanın bir halde ‘dayanışması’ nitekim öbür bir birliktelik bağı ile bağlı olduğumuzun göstergesi oldu. Lakin geçenlerde TV’lerde ‘büyük hayırseverlik’ kisvesi altında izlediğimiz, hakikaten beni çok üzdü ve öfkelendirdi. Bauman’ın ‘hayırseverlik karnavalı’ olarak tanımladığı yardım kampanyaları, ‘bastırılmış ahlaki hislerin kitlesel ama kısa ömürlü patlamalarıdır’ kelamı aklıma geldi. Bu, mağduriyeti ortadan kaldırmaz. Tam tersine, mağdur olanları “merhamet nesneleri” olarak sunarak toplumsal hiyerarşiyi tekrar üreten bir düzenek olarak ortaya çıkarır. Chomsky’nin ‘rızanın imalatı’ dediği şey, bir manada çabucak yerleşir. Sınıfların belirginleşmesi, yaşadığımız ve yaşayacağımız afetlerin bir manada nedenidir. Yıllarca burada zelzele olacağı bilindiği hâlde mevcut ve önce iktidarların hiçbir şey yapmaması, aşikâr zümreleri ‘hayırsever’ düzeyine çıkarmaları bu büyük afeti tıpkı vakitte trajediye ve zulme dönüştürdü. Aksinin, yani ‘hayırseverlik karnavalı’ denilen şeyin bir geleceği yok. Biz yatılı okulda genelde dayanışarak hayatta kaldık. Bence toplum olarak da bu türlü hayatta kalıyoruz.

“Okul Tıraşı”nın özel gösterimlerinden elde edilen gelir depremzedelere bağışlandı. 

‘Üzüntümüz onların da ıstırabı oldu’

Sinema kesimi, kesim paydaşları zelzeleden sonra güçlü bir dayanışma gösterdi mi? Ülkemizin sinema paydaşları bu süreçte neler yaptı ve bundan sonra neler yapmalı sizce?

Bence bizim sinema kesimi bu tarafıyla çok hassas. Hatta bütün dallardan daha uygun olduğunu söyleyebilirim. Meslek birliklerimizin bir çalışması var. Bizler bunun çok çok uzun soluklu bir yine inşa ve uygunlaştırma süreci olduğunun farkındayız. Ancak yurt dışında bir dalga oluşturamadık. Yurt dışında çok az tanınan direktörlerimiz, oyuncularımız, yapımcılarımız var ve bunun da nedeni, nasıl ki zelzele ve tesiri kelam konusu olduğunda bir sürü ihmal, liyakatten mahrum pratikler gördüysek, sinemalarımızın çeşitliliği de çok fazla engellenmemizle ilgili. Bizim üzere toplumlarda kimin ne yapacağını bir manada devlet denetim etmek istiyor. Daima bir homojenleştirme siyaseti almış başını gidiyor. 1800’lü yılların ortalarından beri bir türlü bundan kurtulamadık. Sen Kürt olamazsın, erkek olamazsın, bayan olamazsın… Bu hayalet her iktidarda itinayla çağrıldı. Kâfi artık! Yeterlice pasaport toplumuna dönüştük; neredeyse yolda kaza yapan araca yardım etmeden evvel pasaportlarını soracağız. Herkes kendi hayatını yaşıyor ve her şeyi kendimize benzetmek zorunda değiliz.

Bundan sonra ne yapmalıyız sorusuna gelirsek şayet, gördük ki bütün dünya bizim düşmanımız değilmiş, bizim için dayanışmadan çekinmediler. Hüznümüz onların da ıstırabı oldu. Dünyaya daha fazla entegre olmalıyız. Dünün konservatif, artık yalın bir baskıya dönüşmüş davranış ve gelenek biçimlerini bir tarafa bırakıp yarını şekillendiren fikirler üretmeliyiz.

Hatay emsalsiz tarihiyle neredeyse yerle bir oldu. Sizin gözünüzde Hatay nasıl bir yerdi ve yeni jenerasyonlara bu kadim kenti nasıl anlatacağız, nasıl hatırlatacağız?

Hep çok gitmek istediğim lakin bir türlü fırsat bulup gidemediğim, yalnızca fotoğraflardan ve belgesellerden gördüğüm bir kentti. Arkadaşlarım her tarafının çok hoş ve eşsiz olduğunu anlatıyorlardı. Görmediğim için çok pişmanım!