Doğuştan ve halktan bir isyankâr: Sinead O’Connor

Deniz Ekim Tilif-  Tanınan kültürün eşsiz bir figürü daha ortamızdan çok erken ayrıldı. 26 Temmuz Çarşamba günü 56 yaşında hayatını kaybeden Sinéad Marie Bernadette O’Connor (ya da Müslüman olduktan sonraki ismiyle Shuhada’ Sadaqat) birinci albümü “The Lion and the Cobra”yı 1987 yılında yayınladı ve ânında müzik listelerine doruktan giriş yaptı. Rock ve pop müzikleri deneysel bir çizgide sentezleyen albüm, içinde “Troy” ve “Mandinka” üzere hit müzikler barındırıyordu. Kendisini tarihe altın harflerle kazıyacak teklisi ise 1990 tarihli ikinci albümü “I Do Not Want What I Haven’t Got”ta yer alan Prince yorumu “Nothing Compares 2 U” oldu. Bu müzikle 1991 Grammy’lerinde En Düzgün Alternatif Müzik Performansı unvanına layık görülse de hem mükafatı hem de aday gösterildiği başka üç kategoriyi reddetti.

Doğuştan -ve büsbütün haklı sebeplerle- isyankârdı. Güya bu dünyaya ilişkin değildi. Pop yıldızlığının görünürde görkemli dünyasına ise katiyen ilişkin değildi, şöhrete kavuşması sonrasında kendini etap kademe inzivaya çekti. Kurallara nazaran oynamayı asla sevmedi. Aktivist kimliğiyle biliniyordu. Saçını kazıdığı imajı bile toplumun feminenliğe yönelik normatif görüşlerine bir reaksiyondu: “Benden saçımı uzatmamı, kısa etekler giyip makyaj yapmamı, hiçbir şeye meydan okumayacak sıradanlıkta müzikler yapmamı beklediler.”

Papanın fotoğrafını yırttı

Katolik inanışın baskın olduğu İrlanda’da yetişmiş biri olarak din adamlarının hatalarına dikkat çektiği Ekim 1992 tarihli “Saturday Night Live” performansında vaktin Papa’sı 2. John Paul’un bir fotoğrafını yırttı. Bu hareketi ABD’nin en tanınan programlarından birinin canlı yayınında sergilemiş ve akabinde “Gerçek düşmanla savaşın” demiş olması elbet o âna tanıklık eden milyonların aklına en derin yerden kazınmıştır. Papa 2. John Paul bu performanstan dokuz yıl sonra Kilise içinde cinsel istismarın varlığını kabul edecekti; fakat gelen birinci reaksiyonlar elbette daima O’Connor’a yönelikti. Rivayete nazaran NBC kanalının üst seviye yetkililerinden Rick Ludwin, O’Connor fotoğrafı yırttığında dehşet içinde sandalyesinden fırlamıştı. Mahallî gazetelerden New York Daily News olayı ‘Kutsal Terör’ manşetiyle haberleştirecek, kanal ise izleyicilerinden şikâyet dolu binlerce yorum alacaktı. O’Connor’ın kamuoyu önünde aldığı kınamaların ve hakaretlerin haddi hesabı yoktu. İki hafta sonra düzenlediği Bob Dylan’a hürmet konserinde sahneden yuhalanarak inecekti. Çok geçmeden birebir programda sahne alan Madonna canlı yayında cinsel istismarcı kimliği herkesçe hâlihazırda bilinen Joey Buttafuoco’nun fotoğrafını yırtarak “Gerçek düşmanla savaşın” diyecek, O’Connor’ın hareketini ise birçok kişi üzere eleştirecekti. Fotoğraf yırtma hadisesi ve peşi sıra gelen linçler tahminen de O’Connor’ı yıldız ömrünü sürdürmekten alıkoyan esas sebep olsa da müzikçi bu hareketinden ömrü boyunca pişmanlık duymadı. Hiçbiri birinci iki albümü kadar konuşulmayacak lakin sevenlerinin kıymetini ziyadesiyle bileceği sekiz stüdyo albümü daha yayınladı.

Oğlunun kaybı

Yaşam öyküsünün hüzünlü bir yanı hep vardı. Saçını kazımasının tek sebebi toplumun kadınlığa yönelik algıları değildi, 2017 tarihli bir röportajında şu açıklamayı yapacaktı: “Çocukluğumuzda kız kardeşimin eşsiz kızıl saçları vardı. Çok kıskanırdım onu. Buna karşın annemiz kendini onun saçlarının yakışıksız ve iğrenç olduğuna inandırdı. Saçım uzunken insanlara bizi ‘güzel kızım’ ve ‘çirkin kızım’ biçiminde tanıtırdı. Bu yüzden kestim saçlarımı.”

Uzun müddettir ruhsal bir savaş içindeydi. Onu temelli yıkan şey ise 2022’de 17 yaşındaki oğlu Shane’in kaybı oldu. 17 Temmuz’da paylaştığı bir toplumsal medya gönderisinde onu kaybettiğinden beri yaşamıyor üzere hissettiğini belirtti: “Hayatımın aşkı, ruhumun feneriydi. Bir ruhun iki yarısı üzereydik. Beni şartsız seven tek kişiydi. Onsuz büsbütün kaybolmuş hâldeyim.” Bu dünyaya ebediyen fazla olan Sinead O’Connor, işte bu türlü dürüst bir ömrün ve ağır trajedilerin akabinde ortamızdan ayrıldı. Her neredeyse artık huzuru bulmuş olması dileğiyle…