Dünyadaki her şeyde güldürü var

MÜJDE IŞIL- 88 yıllık hayatında 30’a yakın opera besteleyen Giuseppe Verdi’yi “Il trovatore”, “La traviata” ve “Aida” ile biliriz en çok. Dramatik, önemli mevzular üzerine besteleriyle sevmişizdir. Güldürü üslubu ise Verdi’ye uzaktır. Aslında güldürü cinsindeki birinci operası olan “Un giorno di regno”, birebir vakitte onun birinci eserlerindendi lakin sahnelendiğinde hiç beğenilmedi. Rivayete nazaran bu başarısızlığa o kadar üzüldü ki, bir daha güldürüye el atmadı, attığında ise bu kararın üzerinden yaklaşık yarım asır geçmişti. Bu noktada William Shakespeare’e da başka bir parantez açmak gerekiyor. Verdi kendinden iki yüzyıl evvel yaşamış olan Shakespeare’in iki yapıtını, “Macbeth” ve “Otello”yu operaya uyarladı. “Falstaff” ise öncüllerinden epey farklıydı. Zira merkezinde mizah vardı; Shakespeare’in “Hırçın Kız”ı üzere, “Bir Yaz Gecesi Rüyası” üzere… Muharririn “Windsor’un Şen Kadınları” ve “IV. Henry” oyunlarından uyarlanan ve “Bir Yaz Gecesi Rüyası”ndan da izler taşıyan “Falstaff”, Verdi’nin son operası ve güldürüsü oldu. Sinemada bu karakteri canlandıranlar ortasında Orson Welles’in olması da beğenilen bir detay.

Sıra dışı bir karakter

Esere ismini veren Falstaff çok kilolu ve hiç de cezbedici olmayan bir karakter lakin kendisine o denli bir özgüveni var ki tüm bayanların kalbini eninde sonunda kazanacağına emin. Para kasveti çeken Falstaff, güçlü Bay Ford’un eşi Alice’i baştan çıkarmaya karar verir. Lakin maksadında yalnızca o yoktur, hoşlar hoşu Meg’i de gözüne kestirmiştir. İkisine de birebir aşk mektubunu müellif. Ancak Alice ve Meg onun gayesini anlayıp Falstaff’a haddini bildirmek için tuzak kurar.

Konusunu okuyunca bile klasik bir Verdi operasını çağrıştırmıyor. Sahnede özel bir sentez izliyoruz. Bir yanda Verdi’nin doğal, yalın anlatımı öbür yanda Shakespeare’in söz oyunları ve mizahı… Aslında Shakespeare’in de güldürüsünden fazla trajedisi daha aktiftir; tahminen bu noktada Verdi ile buluştukları söylenebilir. İki yorumun buluşması ise operaya uzak seyirciyi bile avucunun içine alacak bir mizah ve dinamizm yaratıyor. Bu mizah ve dinamizmin kaynağı ise etik olmayan davranışlarına rağmen seyircide öfke değil, şaşkınlıkla karışık sempati hissettiren Falstaff karakteri. Yaşama bağlı, çok özgüvenli hâliyle operanın alışılmış, gücüyle ve acılarıyla yerleri titreten kahramanlarına karşıt köşe yapıyor.

Işık Belen, “Falstaff”ta şahane oynuyor. Alice’te Şebnem Ağrıdağ Kışlalı ve Mrs. Quickly’de Deniz Likos, takımın gücünü yükseltiyor. Orkestrayı Tolga Atalay Ün’ün yönettiği yapıtta Ayşegül Alev’in kostüm ve Efter Tunç’un dekor tasarımı çok başarılı ki Tunç’tan öğrendiğimize nazaran mevcut tasarım İspanya’ya da gitmiş.

“Dünyadaki her şeyde güldürü vardır” diyor bu sevinçli opera. Ve ekliyor Falstaff, “Benim sayemde sizler akıllı görüyorsunuz” diye… Hayata bu pencereden bakınca ciddiye alınacak kaygı yokmuş üzere hissetmemek ne mümkün. Bu dönem temsiller sona erdi lakin yeni dönemde izlenecekler listenize “Falstaff”ı alın şimdiden.

“Falstaff”, İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından sahneleniyor. 

Seyircinin sıkıntı sınavı

AKM’nin büyük opera salonu, rahat oturma tertibi, akustiği, gösterişli ve devasa avizesi ise konforlu bir seyir imkânı sunuyor. Lakin iki mevzuda düzenleme yapılsa, izleme tecrübesi artacak. Birinci sıralarda oturanlar (hatta birinci 10 sıraya kadar) için üst yazıyı okumak çok güç. Yazı alanı o kadar üstte ki boyun ağrısı çektiğiniz üzere yazıları okurken sahneyi kaçırıyorsunuz. Yana ve/veya alt kısma da yazı alanı açılsa keşke. Bir öteki mevzu ise orkestra çukuru ile ilgili. Operanın ritüelidir; maestro alkışlanır, maestronun varlığı salonda hissedilir. Lakin salondaki orkestra çukuru o kadar derin ki playback yapılsa fark edilmeyebilir. Zira maestro dahil hiç kimse görünmüyor. Yalnızca balkonların yan ve ön sıraları biraz daha şanslı. Meğer asansörlü bir sistem olsa, şefi ve orkestrayı en azından perde açılışında ve bitişinde görebilse seyirci. Yeni dönemle birlikte tahminen bu değişikler yapılır.