Dünyadaki Mars’ı 30 kişi gördü! Karadeniz’in yanıbaşında korkutan sır

Yaklaşık 5 milyon yaşında olduğu varsayım edilen Movile Mağarası, 1986 yılında Cristian Lascu tarafından Romanya’nın Köstence ilçesinde keşfedildi. Karadeniz kıyısına birkaç kilometre uzaklıktaki mağara, harikulâde ve izole ekosistemiyle bilim adamlarını büyüleyen bâtın bir dünyayı bünyesinde barındırması münasebetiyle tüm dikkatleri üzerine çekiyor. Hayatın hudutlarını anlamamıza meydan okuyan, dünya dışı bir ortam sunan Movile, birçok eşsiz ve gizemli keşfi gün yüzüne çıkarıyor. Toprağın 20 metre altında bulunan, 300 metre uzunluğa ve 12 bin metrekare alana sahip mağaranın derinliklerinde, mağaranın eşsiz şartlarına ahenk sağlamış çok çeşitli özelleşmiş organizmalar bulunuyor. Bunlar, eşsiz bakteri cinslerini, mantarları, omurgasızları ve hatta ışığın büsbütün yokluğuna ahenk sağlamış gözsüz ve renksiz hayvanları içeriyor.

“Aslında mağaranın eşsiz tarafı, dış dünyadan izolasyonunda yatıyor. Mağaranın kalın duvarları, sonlu hava akışı ve eşsiz jeolojisi, milyonlarca yıldır yüzeyden kopuk bir ekosistem yaratıyor. Bu izolasyon, farklı evrimsel yolları ve adaptasyonları olan öbür yerlerden farklı bir ekosistemi beraberinde getiriyor. Mağarada bulunan tiplerin birden fazla, dünyanın diğer hiçbir yerinde bulunmuyor ve bu da onları büyük bir bilimsel ilgi haline getiriyor. Bu eşsiz cinslerin incelenmesi, çok ortamlardaki ömrün hudutları, adaptasyon süreçleri ve tipleşme hakkında kıymetli bilgiler sağlıyor.”

UZUN YAPILI VE UZUN EKLEMLİLER

Mağaranın havası dış atmosferden çok farklılık gösteriyor. Hidrojen sülfür, amonyak ve metan açısından varlıklı olan mağara, oksijen bakımından çok yoksul. Mağara, yüzde 10 oksijen içerdiği için oksijen yokluğunda mağaradaki organizmalar kemosentez yoluyla hayatta kalıyor. Bu şiddetli ortamda şimdiye kadar 48 çeşit keşfedildi. Bu canlılar ortasında örümcekler, su akrepleri, yalancı akrepler, çıyanlar, sülükler ve eş-ayaklılar yer alıyor. Bunlardan 33 tanesi yalnızca ve yalnızca bu mağarada bulunuyor. Mağarada bulunan birden fazla canlının gözü ya da emsal organı ve pigmentleri yok. Esasen zifiri karanlık ortamda görmekte bir mana söz etmiyor. Canlılar ayrıyeten uzun yapılı, uzun eklemli ve karanlıkta rahat hareket edebilmek için uzun antenlere sahip.

İLGİNÇ KÜKÜRT ENERJİSİ

Bu mağaranın bu kadar farklı olması yetmezmiş üzere bir de enteresan bir ekosistemi var. Mağara ekosisteminin en büyüleyici istikametlerinden biri, besin zincirinin temelini oluşturan kükürt bakterilerinin varlığı. Bu bakteriler, güneş ışığına değil, mağaranın havasında ve suyunda bulunan kükürt bileşiklerini içeren kimyasal tepkilere dayanan bir süreç olan kemosentezden güç elde ediyor. Bu karmaşık güç akışı, ekosistem içinde hassas bir dengeyi sürdürüyor.

DAYANIKLILIĞIN VE UYARLANABİLİRLİĞİN BİR KANITI

Movile Mağarası ekosistemi, kayda bedel bir karşılıklı bağımlılık seviyesi sergiliyor. Organizmalar, her biri hassas istikrarın korunmasında hayati bir rol oynayan belli nişlere ahenk sağlıyor. Örneğin birtakım bakteriler toksik hidrojen sülfit tüketirken, küçük kabuklular üzere öbür organizmalar, hayatlarını sürdürmek için bakterilere güveniyor. Bu izole edilmiş ekosistemdeki karmaşık etkileşimler ağı, hayatın harika dayanıklılığının ve uyarlanabilirliğinin bir ispatı olarak hizmet ediyor. Movile izolasyonu, ekosisteminin kökenleri hakkında merak uyandıran soruları gündeme getiriyor. Bu hayvanların daha birinci başta mağaraya nasıl geldikleri ve burada nasıl hapsoldukları gizemini korurken, East Anglia Üniversitesi’nde mikrobiyolog olan J. Colin Murrell, şu açıklamayı yapıyor:

“Bakterilerin 5 milyon yıldan fazladır burada olduğu kuvvetle mümkün. Bunun yanında böcekler de birebir vakitlerde buraya gelmiş ve çıkamamışlar. Kesin bir şey söylemek sıkıntı olsa da büyük ihtimalle düştüler ve hapsoldular. Ta ki 1986’da tekrar keşfedilene kadar.”

DÜNYADAKİ MARS’A GÜZEL GELDİNİZ!

Tüm bilim dünyasını şaşırtan Movile Mağarası, birinci kere dünyanın en kapalı yerlerinde dış dünyadan bağımsız bir hayat olabileceğini ortaya çıkartıyor. Bu keşifle birlikte NASA’da Mars’taki ömrü araştıran bilim insanları Movile mağarasının hayat şartlarının Mars’ın 3,5 milyar yıl evvelki haline benzediğini söylüyor. Milyarlarca yıl evvel Mars daha sıcakken, orada ömür formlarının var olabileceğini öne süren bilim insanları, ayrıyeten global ısınmayla birlikte atmosferde artan metan ve karbondioksit ile mağaranın habitatını misal buluyor. Bu bilgiden yola çıkan bilim dünyası, mağarada metan ve karbondioksiti hayatta kalmak için kullanan bakterilerin keşfini yapıp, günümüzdeki etraf meselelerini çözmek için ipucu edineceklerini düşünüyor.

ADETA DOĞAL LABORATUVAR

Movile mağarası, astrobiyologlar için doğal bir laboratuvar vazifesi görerek, organizmaların kuvvetli ortamlardaki adaptasyonlarını ve hayatta kalma stratejilerini incelemelerine imkan tanıyor. Bu araştırmalar, Europa ve Enceladus üzere buzlu aylarda yer altı okyanuslarının keşfedilmesi üzere güneş sistemimizde ömür belirtileri arama konusunda bilgi veriyor. Mağaranın eşsiz ve kırılgan ekosistemi, uzun vadeli hayatta kalmasını sağlamak için ihtimamlı muhafaza uğraşları gerektiriyor. Çünkü mağaranın hudutlu boyutu ve hassas tabiatı, onu insan rahatsızlıklarına ve çevresel değişikliklere karşı bilhassa savunmasız hale getiriyor. 

ZİYARET ETMEK MÜMKÜN MÜ?

Son yıllarda hem bilim etrafında hem de medyada en çok ilgi gören ve yüzyılın keşiflerinden sayılan Movile, gizemleriyle turistleri büyülese de ziyaretçi kabul etmiyor. Bu eşsiz yerin hassas istikrarını korumak emeliyle mağara keşifleri sonlu ve yalnızca birkaç bilim beşerinin mağaraya keşif maksatlı girmesine müsaade veriliyor. 1986 yılından bugüne kadar mağarayı sırf 30 bilim beşerinin ziyaret ettiği biliniyor.