E-ticarette ‘sahte’ kimden sorulacak?
Mithat Yurdakul / ANKARA – E-ticaret platformlarında ucuz alışverişe yönelen tüketiciler, uydurma tehlikesiyle müsabakaya başladı. Bilhassa spor ayakkabı, parfüm üzere eserleri benzerlerinden çok ucuz fiyatlarla alan vatandaşlar, orjinal yerine taklit eserleri teslim alabiliyor. Yürürlükteki mevzuata nazaran, e-ticaret yapan satıcıların dışında, satışa aracılık eden platformlar da uydurma eserlerden sorumlu tutulabiliyor.
Son devirlerde spor ayakkabı, çanta, parfüm, saat, elektronik eşya üzere muhtaçlıklarını internet üzerinden almayı tercih eden vatandaşlar, uydurma ve taklit eserlerle müsabakaya başladı. Teslim edilen eserlerin taklit olduğunu gören vatandaşlar, iade için e-ticaret platformlarına başvuruyor.
Taleple kaldırılıyor
Edinilen bilgilere nazaran, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da yapılan değişikliklerle, e-ticaret yapan tüccarların yanı sıra, satışa aracılık eden büyüklü küçüklü platformlar da buralarda satılan düzmece ve taklit eserlerden sorumlu tutulabiliyor. Düzenleme daha evvel birtakım kısımlarının iptal edilmesi için yüksek yargı organlarına taşınmış lakin itirazlar reddedilmişti. Yasaya nazaran, kendisine ilişkin lisanslı bir eserin sahtesinin internetten satıldığını belirleyen firma, bunun kaldırılmasını satıcıdan isteyebililiyor. Bildirilen malın satıştan kaldırılmaması halinde talep, e-ticaret platformuna iletiliyor. Platform ise bildirilen eseri kaldırmakla yükümlü tutuluyor. Lokal satıcıların yanı sıra küresel firmalar da internet üzerindeki düzmece eserlerle ilgili platformlarla irtibata geçerek, bunların kaldırılmasını talep edebiliyor. Aksi halde e-ticaret platformları yaptırımla karşılaşabiliyor.
Önden denetim…
Buna rağmen, e-pazaryeri ismi da verilen online satış platformlarında satışa konan her eserin özgünlüğünün denetim edilmesi için bir ön denetim sistemi bulunmuyor. Bir eserin uydurma ya da ayıplı olarak satışa çıkarılması, e-ticaret platformu için tek başına yaptırımı getirmiyor. Yasal süreç, eserin şikayet edilmesinden sonra başlıyor. Yetkililer, kelam konusu platformlarda her gün binlerce eserin satışa çıkarıldığına dikkat çekerek, bunların evvelden platform üzerinden denetim edilmesinin mümkün olmadığını tabir ediyor.
Tüketiciler için bu eserlerin iadesi ve satıcının şikayet edilmesi yolları ise açık. E-ticaret platformları, tüketicinin iade prosedürlerini kolaylaştırmak ve istenmeyen eser için ödeme yapılmasını önlemek ismine, inançlı ödeme formüllerini devreye alıyor. Pek çok tüketici de bu garanti nedeniyle büyük platformları tercih ediyor. Bölüm yetkililerine nazaran, e-pazaryerleri de düzmeceden şikayetçi ve buradan kaynaklanan şikayetleri ortadan kaldırmak için sistemler geliştiriyor.
En çok şikâyet e-ticaret’ten!
Alışverişlerinde yaşadıkları mağduriyetleri çeşitli kanallardan Ticaret Bakanlığı’na ileten tüketiciler, geçen yıl en çok, internet alışverişlerini de içeren “mesafeli sözleşmeler” konusunda şikayet yaptı. Bakanlığa ulaşan 130 bini aşkın tüketici şikayetinin 35 binden fazlası, “mesafeli sözleşmeler”den geldi.
“Stok” oyunu
İnternetten sipariş edilen eseri, stokta bulunmadığı gerekçesiyle teslim etmeyen firmalara verilen 9 milyon lirayı aşkın cezaya karşın, e-ticarette “stok” oyunu da devam ediyor. Kimi satıcılar evvel stokta bulunan eserleri vatandaşa satıp ödemesini garanti altına alıyor, daha sonra “stoğumuzda yok” dedikleri eseri iptal ederek artırımlı fiyattan satışa koyuyor. İnternetten sipariş edilen eserin stokta bulunmadığı gerekçesiyle teslim edilmemesi ve geçerli açıklama yapmadan siparişlerin iptal edilmesine ait şikayetleri inceleyen Ticaret Bakanlığı, 2023 yılının birinci beş ayında 6 firmaya toplam 9 milyon 252 bin 704 TL idari para cezası uygulamıştı. Şirketlere ihtarda da bulunan bakanlık, “malın stokta bulunmaması” münasebetinin de teslimatın yerine getirilmemesi için mazeret olarak kullanılamayacağını bildirmişti.
Trendyol’a rekabet cezası
Rekabet Konseyi, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal ettiği gerekçesiyle DSM Küme Danışmanlık Bağlantı ve Satış Ticaret AŞ’ye (Trendyol) para cezası verilmesini kararlaştırdı. Algoritmaya müdahale ederek ve pazaryerinde satış yapan üçüncü taraf satıcıların datalarını kullanarak kendi perakende faaliyetine haksız olarak avantaj sağladığı, bu aksiyonlarının rakiplerinin faaliyetlerini zorlaştırıcı nitelikte olduğu bedellendirilen şirkete, 61 milyon 342 bin 847,73 lira idari para cezası uygulanmasına oy birliğiyle karar verildi. Kararda, ayrıyeten şirketin, özel markalı eserlerine (Private Label) rakiplerine kıyasla avantaj sağlayacak nitelikte algoritma ve kodlama aracılığıyla yapılan müdahalelerden kaçınmasına hükmedildi.