Ekonomiyi kolaylaştırdı halka daima yakın oldu

SERVET YILDIRIM – Güngör Uras’ı kaybedişimizin üzerinden beş yıl geçti. Beş yıl boyunca her mevt yıldönümünde olduğu üzere bu yıl da onu çeşitli etkinliklerle andık. Hafta sonu TÜSİAD merkezinde düzenlenen bir aktiflikte Güngör Uras’ın dostları olarak anılarımızı paylaştık, hocamızı konuştuk.

Uras çok taraflı bir kişilikti.

Çalışma hayatına Halk Bankası’nda başlamıştı. Devlet Planlama Teşkilatı’nın en tesirli olduğu vakitte DPT uzmanıydı. Akademisyendi, profesörlük unvanı vardı. İş dünyasının en tesirli örgütlerinden birinin genel sekreterliğini yapmıştı. Özel dalın dev kuruluşlarında yöneticilik misyonu üstlenmişti. 1968 yılında Türkiye İktisat Gazetesi’nde başlayan köşe müellifliği, sırasıyla Rapor, Tercüman, Güneş, Sabah, Yeni Yüzyıl, Dünya ve Milliyet gazetelerinde sürdü. Hastalığının son evresinde hastane odasındayken bile yazmaya devam etti.

Yazı ustasıydı. Ustalığı bakış açısından ve soyutlama yeteneğinden gelirdi. Türk halkını Ayşe Teyze ve Ali İstek Amca ile tanıştırdı. Saf ve bakir bir Anadolu çocuğunu gösterdi.

Sakıp Sabancı’nın vefatının akabinde Güngör Uras, Sabancı hakkında yazdığı yazıda “Başarısının arkasındaki en büyük güç, halk ile diyalog kurmadaki başarısı ve halka her vakit yakın olması idi. Halk, Sakıp Sabancı’yı köyden İstanbul’a göçtükten sonra hasbelkader güçlü olmuş, köyünü ve çıktığı çevreyi unutmuş biri olarak görmedi. Halk onu, kendinden biri, kendini bırakmayan, kendi lisanıyla konuşan, her mevzuyu açıklıkla anlatan biri olarak sevdi” demişti. Onun Sabancı için yazdığı her şey kendisi için de geçerliydi. Halk ile her vakit diyalog kurdu; halka her vakit yakın oldu.

Karamsarlık yerine ümit

“Sakıp Sabancı en önemli sıkıntıları bile anlatırken somurtmadı, güldü. Karamsar olmadı, ümit dağıttı” kederi. Tıpkı formda o da hiç somurtmadı, mizahi tarafı eksik etmedi, karamsarlık yerine ümit verdi.

Güngör Uras ile birlikte Anadolu’da çok sayıda program yaptığımız, onlarca kenti bir arada dolaştığımız Mahfi Eğilmez, Güngör Uras ile birinci “tanışmasını” anlatırken şöyle demişti:

“Güngör Uras’ın yazılarını okumaya başladığımda Hazine’de daire lideriydim… O periyotta iktisat yazıları bu kadar yaygın olmadığı, daha çok haber niteliği taşıdığı için, Güngör Uras’ın yazıları çölde bir vaha üzereydi. Rastgele bir mevzuyu anlatıp yorumlamadan evvel o bahiste geçen kavramların ne olduğunu kolaya indirgeyerek anlatır, sonra hususa girerdi. Mesela o hafta GSYH büyümesi açıklanmışsa evvel GSYH’nin ne olduğunu, sonra büyümenin ne manaya geldiğini kısaca açıklar ve sonra da büyümenin tahlilini yapardı yazısında. Ben onun bu yaklaşımını çok beğenirdim. Bir sonraki yazısını okumak için sabırsızlanırdım.”

Ben hala bir bahis üzerinde çalıştığım vakit “Acaba Güngör abi bu bahiste bir şey yazmış mı?” diye dönüp arşivlere bakarım. Ve çoklukla çok kolay bir lisanla yazılmış, mizahi bakışın eksik olmadığı doyurucu ve lezzetli bir yazı bulurum. Tüm yazıların ortak özelliği sanayi, üretim ve istihdama olan saygısıydı.

TÜSİAD Lideri Orhan Turan’ın anma etkinliğinde dediği üzere, “Yaşamı boyunca herkesi direkt etkileyen ekonomik faaliyetlerin, üretimin ve kıymetin özünü her bir bireyin anlayabilmesi için var gücüyle çalıştı.”

Sanayi ve üretim aşığıydı

Güngör Uras bir sanayi ve üretim aşığıydı. Karmaşık ve biraz da sevimsiz olan ekonomiyi, en sade haliyle herkesin anlayacağı halde yazdı.

“Sanayileşecektik, Büyüyecektik, N’oldu Bize?” isimli kitabında Türkiye’nin endüstrileşmesinin öyküsünü anlatmıştı. Diyordu ki: “Sanayileşmenin ehemmiyetini evvel anlayamadık, Sonra kaçan treni yakalama arayışına girdik. O çelme taktı, bu engelledi. Her şeye karşın sanayileşir üzere olmuştuk ki… Bırakınız yenilerini, eskileri bile elden gitti. 1953’te sonları açtık, üretmemeyi kabullendik.” Ona nazaran bu kısır döngüden çıkışın yolu “planlı iktisada dönmek, yeni bir atılım programı ile endüstrileşmeye, kalkınmaya yönelmek”ti.

Çok haklıydı. Zira sanayi iktisadın lokomotifidir. İktisatta yüzde 25 üzere bir hissesi var ancak öbür dallarla etkileşimi epey yüksektir; tarıma, ticarete, tüm hizmetler bölümüne can verir. Sanayi istihdam demek, ihracat demektir. Sanayiciliğin cazibesi kayboldukça Türkiye maksatlarının uzağına düşmeye, içine girdiği orta gelir tuzağında kalmaya mahkûm olacaktır. Güngör Uras’ın deyişiyle “Bunları görelim, bilelim ki, kendimize çeki sistem verelim.

Özlemle anıyoruz…

2017 yılının mart ayında Milliyet’teki yazısında diyordu ki; “Ekonomiyi büyütmeye mecburuz. İktisat, inşaatla büyümez. Ekonomiyi büyütecek üretken sanayi yatırımlarının artmasıdır. Dünya kalitesi ve fiyatı ile talebi olan üretimi gerçekleştiremediğimiz sürece, ekonomimizde yapısal değişim gerçekleşemeyecek. Büyüme gerçekleşemeyecek.”

Geçen yıl sonu itibariyle Türkiye’nin toplam gayrisafi yurtiçi hasılası 906 milyar dolardı. Bu yıl yeni bir şok olmaz da işler yolunda giderse 950 milyar dolara yaklaşacak. Halbuki amaçlarımız değişikti. Bundan 12 yıl evvel açıkladığımız 2023 amaçlarına nazaran ekonomimiz 2 trilyon dolar ve kişi başına gelir ise 25,000 olacaktı. Güngör Uras’ın dediği üzere ekonomiyi büyütmeye mecburuz. Ekonomiyi büyütecek olan ise üretken sanayi yatırımlarıdır.

Mustafa Koç’un akabinde yazdığı köşe yazısında Güngör Uras “Her vefat erkendir” demişti. Beş yıl evvel 19 Ağustos’ta erken bir biçimde kaybettiğimiz Güngör Uras’ı hasretle, sevgiyle ve hürmetle anıyoruz.