Gelecek 3 yılın yol haritası
SERVET YILDIRIM – Orta Vadeli Program (OVP) çok kıymetli bir dokümandır. Kağıt üzerinde OVP makro siyasetleri, prensipleri, amaç ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri, gelecek üç yıla ait toplam gelir ve masraf varsayımlarını, bütçe istikrarı ve borçlanma durumu ile kamu yönetimlerinin ödenek teklif tavanlarını içeren temel siyaset dokümanıdır.
Kamunun üç yıl boyunca gayelerini ve önceliklerini ortaya koyar. Nereye ne kadar para harcayacağını, kaynaklarının nereye tahsis edileceğini gösterir. Özel kesimin önüne bir perspektif koyar, ona bütçe ve planlarını yaparken ışık fiyat, yer hazırlar. Merkezi idare bütçesi ve Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programında ayrıntılandırılan bir siyaset çerçevesi çizer. Belirlenen makroekonomik maksatlar ile ekonomik ve toplumsal alanlarda izlenecek siyasetler kamuoyuyla paylaşılır.
2024-26 OVP’sinden beklentiler
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, geçen hafta orta vadeli program hazırlıkları kapsamında finans dünyasının temsilcileriyle buluştu. Yılmaz’ın verdiği bilgiye nazaran OVP 3 sac ayağı üzerine inşa ediliyor.
– Bunlardan birincisi mali disiplin. Sarsıntının tek seferlik tesirleri hariç, bütçe açığının ulusal gelire oranının Avrupa Birliği standartlarında sürdürülmesi hedefleniyor.
– İkinci ayak ise fiyat istikrarının sağlanması. “Orta vadeli programımızın maksadı tek haneli bir enflasyona ülkemizi ulaştırmak” diyor Yılmaz.
– Üçüncü ayak ise yapısal ıslahatlar. Yılmaz, “Yapısal ıslahatlar da iki tesir var, bir tanesi orta vadeli somut tesirler, ikincisi de beklenti kanalıyla kısa vadeli tesirler. Her ikisini de önemsiyoruz” dedi.
Türkiye OVP’yi birinci olarak 2005 yılında açıkladı. Daha sonra 2018’de ise Yeni Ekonomik Program (YEP) ismini aldı. OVP, YEP’e dönüştürülürken “bir muvaffakiyet kıssası yazılması” maksadı konulmuştu. Lakin üç yıl boyunca ekonomik performans zayıf kaldı. 2018, 2019 ve 2020 düşük büyüme yılları oldu. 2018’de yüzde 5.5 büyüme hedeflenirken iktisat yüzde 2.8 büyüyebildi. İzleyen yılda ise lakin yüzde 0.9’lık bir büyüme sağlanabildi.
Ekonomistlerin ve iş dünyasının OVP’lerden beklentisi güçlü bir perspektif, sağlam bir ana kurgu, gerçek temel önceliklerin yer almasıdır.
Bu çerçevede 2024-2026 OVP’si sıkılaştırılmış bir maliye siyaseti ve bunları destekleyen güçlü yapısal ıslahatlar öngörmelidir. İktisadın içinde bulunduğu düşünceli durum nedeniyle yeni programın hem makrokeonomik hem de finansal istikrarın sağlayıp, güçlendirecek bir yol haritası ve aksiyonlar öngörmesi gerekiyor. Daha evvelki birçok OVP’de olduğu üzere esas dört temel öncelik öne çıkıyor:
– Türkiye iktisadının büyüme suratının tekrar uzun müddettir uzak kaldığı yüzde 5’lik potansiyele çıkartılması
– İşsizlik meselesinin tahliline yönelik olarak büyümenin istihdam yaratmasının sağlanması
– Cari süreçler açığında düşüş eğiliminin sağlanması ve iktisadın makul oranda cari açık ile hedeflenen sürdürülebilir büyümeye ulaşması
– Enflasyonla uğraşın başlatılması, buna uygun para ve maliye siyasetlerinin tasarlanması, fiyat istikrarının sağlanması
Ve bu dört önceliğin gerçekleştirilmesine katkıda bulunacak olan beşinci bir ayak daha var. O da yurtiçi tasarrufların artırılmasıdır. Gerçekten Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz da Orta Vadeli Program’dan en değerli beklentilerinin tasarruf oranlarının artırılması olduğunu belirtiyor.
OVP’YE PRESTİJ KAZANDIRMAK
Bu öncelikler yalnızca bu program periyodunda değil Türkiye iktisadının son 10 yılında aşağı üst daima birebirdi. Görünen o ki gelecek 10 yılda da birebir olacak. Gelecek üç yılın kurgusu güçlü olmalıdır. OVP’nin ekonomiyi tekrar sürdürülebilir büyüme patikasına oturtması, kamu açığı ve borç yükünü sürdürülebilir bir yapıya kavuşturması, mali disiplin anlayışını kalıcı hale getirmesi, Türkiye’nin risk priminin düşmesini sağlayarak dış kaynak girişini hızlandırması ve borçlanma maliyetlerini aşağı çekmesi gerekiyor.
Yılmaz’ın geçen hafta açıkladığı perspektifler epeyce değerlidir. Evvelki programlarda da Yılmaz’ın açıkladığı perspektiflere misal perspektifler konulmuştu lakin kimileri OVP uygulamaya girdikten birkaç ay sonra terk edildi. Meğer geçmiş OVP’lerde de belirtildiği üzere OVP “Özel kesim için öngörülebilirliği artıran bir yol haritası niteliği taşımaktadır.” Bilhassa son yıllarda gerçekleşmeler ile OVP’de konulan gayeler ortasında önemli farklar oluştuğu için özel dal OVP’leri bilgi olarak almaktan kaçınır oldu. OVP’yi ciddiye alan, kıymetli bir data olarak kullanan plan ve bütçelerinde kutup yıldızı olarak görenleri hayal kırıklığına uğrattı.
Oysa birçok şirket açıklanan programı bilgi olarak kabul edip, kendi iş planlarını yapmışlardı. Lakin OVP gayelerinin kısa müddette rafa kaldırılması OVP’ye dayalı plan ve program yapmayı tercih edenleri caydırdı.
Oysa plan ve program yapmak sıkıntı iştir. Programlar kamuoyuna ilan edilir, zira kamuoyunun bu siyasetleri ciddiye alması istenir.
Plan ve programların prestiji ardında duran otoritenin o planı uygulama konusundaki kararlılığından gelir. Açıklanan bir program çok kısa bir müddette kadük hale getiriliyorsa ya da rafa kaldırılıyorsa o program prestij kaybeder. OVP’yi inandırıcılıktan uzak kılan adımlar gelecekte yapılacak plan ve programların prestijini sarsar. Kıymetli bir doküman olan OVP yol göstericilik ve inandırıcılık özelliğini kaybederken, iktisat idaresi izleyeceği siyasetleri kamuoyu ile paylaşmak ve iktisattaki ünitelere ileti vermek için de kullandığı değerli bir silahından mahrum kalır.
Geçen hafta finans kesimi temsilcileriyle bir ortaya gelen Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, bu toplantının akabinde yaptığı açıklamada hazırlanan OVP’ye ait ipuçları verdi.