Gönül sohbet ister kahve mazeret

Efnan Atmaca – Yaşadığımız ağır gündemde Sema Soykan’ın “Öteki Şeylerin Tarihi” isimli kitabı dinlendirici, merak giderici ve baş açıcı bir pazar sohbeti vadediyor. “Kahve mazerettir, dostlarla sohbet şahane” derler, kitap bu kelamın hakkını vererek okuru bir acı kahve eşliğinde sohbete çağırıyor. Soykan’ın yıllardır romanlarını yazarken ya da baba öğüdü merak hissini gidermek için araştırmalar yaparken karşılaştıklarından ortaya çıkan kitabı tarih, kültür, etimoloji, atasözleri, tecrübeler ve galata-ı meşhurlara dair bir deneme niteliği taşıyor. Kitap, eğlenceli lakin bir o kadar da öğretici. Ne de olsa geçmişi bilmek bugünü anlamaya ve geleceği şekillendirmeye yarıyor. Soykan’ın araştırmaları geçmişin izlerini sürerken nedenleri ve nasılları sorguluyor, şaşırtıyor ve bilgi sevenlere bir başucu kitabı sunuyor. 

Ah Kapitalizm 

Hamburgerin Hamburg kentinde doğduğundan bu ismi aldığını öğrendik de kolonyanın Köln’den geldiğini, lepiskanın Leipzig’den çıktığını, misinanın uçlarının Messina’ya bağlandığını biliyor muydunuz? Türkiye’den angorayla Ankara var kentlerin lisana armağanı. Soykan bu sözlerin o kentlerdeki izlerini sürüp değişik öykülerine yer veriyor kitabında. Bulunmaz Hint kumaşı tabirinin hikayesi epey düşündürücü zira kökleri ta sömürgecilik yıllarına uzanıyor. İngilizler Hint kumaşlarını bitirince geriye tabiri kalıyor. Sömürgecilik ile kapitalizm ortasındaki alakayı uzun uzun irdelemeye gerek yok. Hepimiz biliyor, gözlemliyor ve yaşıyoruz. Pekala, o vakit geçirmek için çoluk-çocuk oynadığımız, 750 milyon kişi tarafından kullanılarak bir rekoru elinde bulunduran Monopoly’nin kapitalizme nasıl kurban gittiğini duymaya ne dersiniz? Lizzie Magie’yle tanışırsanız bir bayanın anti-monopolist öyküsünü de öğrenirsiniz. Ve Monopoly’nin hayal edilenin tam aksi bir emele dönüştüğünü okurken bir sefer daha kapitalizmle hesaplaşma yaşarsınız.

Vagon-Li Olayı

Bu yıl Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılını coşkuyla, onurla ve gururla kutluyoruz. Cumhuriyet için birçok bedeller ödedik ve ödemeye devam ediyoruz. Zira Cumhuriyet kırmızı çizgimiz. Bu kırmızı çizginin altını kalın kalın çizen bir olayı da hatırlatıyor kitap. “10. Yıl Marşı”nın yazıldığı yıldayız. TCDD’nin yataklı-yemekli işletme imtiyazına sahip Vagon-Li’de çalışan bir memur güçlü eski bir İtalyan subayın şikâyeti üzerine Fransızca konuşmadığı için işten kovulunca başta gençler olmak üzere halk bu duruma kayıtsız kalmıyor. Olaylar giderek büyüyor ve binlerce insan yaşanan durumu protesto ediyor. Böylece Cumhuriyet’in kıymetli gençlik aksiyonlarının başında gelen bu olay yaşanıyor. Sonucunda Lisan Gayret Cemiyeti kuruluyor. Yani Türk gençleri Atatürk’ün “Türk genci, ihtilallerin ve Cumhuriyet’in sahibi ve bekçisidir” öğüdünü tutuyor.

Dostlar paylaşır

Kahve sohbetine kitap eşliğinde devam ederken tahminen de hiç sorgulamadığımız bilgiler çıkıyor karşımıza. Mesela uğur böceğinin neden uğurlu olduğuna inandığımız. Ortaçağ Avrupa’sında Katolik çiftçiler ziyanlı böceklerden kurtulmak için Meryem Ana’ya dua ettikten kısa bir mühlet sonra uğur böceklerinin onları yok ettiğini görmüşler. Ve bu olaydan sonra onları uğurlu saymışlar. Uğur böceklerinin üzerinde yedi benek olduğu için bu sayı da uğurlu sıfatını hak etmiş. Bu kıssa bizim kültürümüze de girmiş. Görüyoruz ki aslında sanıldığı kadar uzak değil hiçbir kültür birbirine. 

Soykan’ın araştırmalarından oluşan kitap üstte ufak ufak cımbızladığım üzere pek çok farklı bilgiyi su üzere akan bir lisanla öyküleştirerek anlatıyor meraklısına. Gönül sohbet ister lakin sohbetin konusu da kıymetli. Bu kitap da sohbetle gönlünüzü güzel ederken ruhunuzu doyuran bilgiler sunuyor. Özeti yeniden Soykan yapıyor kitapta: “Çünkü dostluk ve dertleşmek paylaşmayı gerektirir. Anlatmak, anlaşılmak ismine gayret göstermeyi gerektirir. Zira biz insanız… Empati, müsamaha, merhamet, zekâ sahibi varlıklarız.”