İstanbul’daki bu caminin kubbesinde tabutun ne işi var? İşte sırrını çözecek şifreler
Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – İstanbul’un Fatih semtinde bulunan Katip Sinan Camii eşi gibisi görülmeyen bir cami olma özelliği taşıyor. Caminin kubbesinde bulunan tabut ise yüzlerce yıl geçmesine karşın gizemini sır üzere saklıyor. Tabutun kubbede bulunması kadar öyküsü de en az kendi kadar gizemli. Katip Sinan Camii ve kıssasıyla pek çok araştırma yapan Arkeolog Murat Sav ise camii ile ilgili gözden kaçan ayrıntıları tek tek sıraladı. İşte Katip Sinan Camii’nin baş karıştıran kıssası.
Mekânın ilgi çeken kıssasına nazaran camiyi 1496 yılında yaptıran 2. Beyazıt’ın mutfak katibi (Matbah-ı Amire) Sinan Beyefendi vasiyetinde caminin kubbesine gömülmek istiyordu. Ancak bu vasiyeti yerine getirilmedi zira etrafında olan herkes ‘Tamam’ deyip onu tekrar caminin haziresine defnetti. Fakat sonraki gün sabah namazında cemaat tabutu mezardan çıkmış halde bir formda caminin kubbesi üzerinde gördü. Tabutu yeniden hazireye bırakan cemaat sonraki gün tabutu tekrar tıpkı yerinde gördüler. Nihayetinde olay üç defa tekrar edince herkes onu olduğu yerde bırakmaya karar verdi. O günden beri kubbede kaldığı söylenen tabut ise Katip Sinan Camii’yle bütünleşmiş oldu. Ancak Arkeolog Murat Sav’ın kaynaklarına nazaran kubbedeki tabut Katip Sinan’a ilişkin olmayabilir. Pekala öyleyse kubbedeki tabut kimin?
Eski kaynaklara bakıldığında Katip Sinan ismiyle direkt olarak anlatılan kimseye rastlamadığını fakat Sinan ve Sinan Beyefendi isimleriyle Osmanlı’da yaşamış çok insan olduğuna değinen Arkeolog Sav, “Yakın vakitteki kitaplar ve kaynaklar Sinan Efendi’nin Sultan II. Bayezıd periyodunda yaşadığı ve vefat ettiğini söylemiş olsalar da bizim çıkış noktası olarak aldığımız şey caminin yapılmasının dayandığı vakfiyesi. Zira vakfiyesi 1510 tarihini taşıyor ve Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün kayıtlarında da Katip Sinan Efendi Vakfı olarak geçiyor. 1510 yılında yazılmış vakfiyesinden hareket edersek, İstanbul’un fethinden sonra sarayda yaşadığı ve katip olduğu söylense de buna dair çok açık sarih bilgiler yok” sözlerini kullandı.
ÖLDÜĞÜ VE CAMİNİN TEKRAR YAPILDIĞI TARİHTE İKİLEM
Üstelik günümüze ulaşan caminin 15. ve 16. yüzyıldan kalma haliyle günümüze ulaşmadığını, 18. yüzyılda tekrar inşa edildiğine dikkat çeken Arkeolog Murat Sav, “Muhtemelen 1766 tarihinde gerçekleşen sarsıntıda cami tahrip oldu ve ardından yine yapıldı” dedi. Kubbede bulunan kelam konusu mezarla ilgili halk öyküsüne değinen Sav, “Katip Sinan Efendi’ye ilişkin olduğu söyleniyor fakat bu mezarın çatıda ne işi var? Katip Sinan Efendi’ye ilişkin ise Katip Sinan Efendi’nin öldüğü tarihi baz alırsak ve caminin yine yapıldığı düşünüldüğünde bu biraz ikilem oluşturuyor” sözlerini kullanarak tabutla ilgili görüşlerini şöyle aktardı:
“Çünkü 1700’lü yılların sonunda yazılmış Osmanlı’nın mescitlerini mevzu alan Hadikatü’l-Cevam diye bi kitap vardır. Bu kitapta Katip Sinan Mesciti de anlatılır ve Katip Sinan’dan bahsederken ‘mezarı namâlumdur’ der yani mezarının yerinin bilinmediğini belirtir. Ancak daha sonra günümüzde caminin güney tarafında mihrabının dış avlusunda Katip Sinan’a ilişkin olduğu söylenen üzerinde de bir ibare bulunan bir mezar görülür. Ancak bu mezar ne 15’inci ne 16’ncı yüzyıldandır zira sonradan mezar taşı yazılmış ve oraya konmuş üzere görülüyor. Hadikatü’l-Cevam 18. yüzyılın sonunda orada Katip Sinan ismine bir mezar olmadığını söylüyor. Münasebetiyle sonraki devirlerde tekrar yapılan mescitlerde diğer birine makam yapılabiliyor, ada atfen bir mezar taşı yazılıp konabiliyor. Buradaki gerçek mezarı olmayabilir.”
‘ÇATIYA MEZAR YAPMA GELENEĞİ OSMANLI’DA YOK’
Çatıdaki mezarla ilgili son devirlerde anlatım yapanların Katip Sinan’a ilişkin olduğunu söylediklerini fakat bu yaklaşımın biraz farklı olduğunu söyleyen Arkeolog Sav, “Çünkü halk öyküsüne baktığımız vakit Katip Efendi’nin mezarının hazirede olduğu lakin sabah gelip beşerler baktığı vakit Katip Sinan’ın mezarında olmadığını çatıda olduğunu görüyorlar. Bu birkaç sefer da tekrarlanınca onu rahatsız etmemek ismine çatıda mezarına bırakıyorlar. Fakat bu net olarak 18. yy’da yazılmış Hadikatü’l- Cevam’a bakarsak çatıda bir mezar olduğunu ve bunun Katip Sinan’a ilişkin olduğunu belirtmiyor. Tam aksine Katip Sinan’ın mezarının bilinmediğini yazıyor. Bu kıymetli bir ayrıntı. Demek oluyor ki o yüzyıldan sonra muhtemelen 19. yy’da tamir sırasında bu türlü bir şey yapıldı. Fakat çok net bir şey demek mümkün değil” diye konuştu.
“Çatıya mezar yapma geleneği Osmanlı’da yok. Daha doğrusu İslam inancında bu türlü bir şey yok” tabirlerini kullanan Murat Sav, “Örneğin kilise içerisinde kubbe düzeyinde yapılmış kimi yerler olur. Burada mesela mezar yapılabiliyor. Lakin dediğim üzere bu farklı bi inanç tipi doğal ki. Mesela Encümen arşivinde 1940’lı yıllarda caminin dıştan çekilmiş bir fotoğrafı vardır. O fotoğrafa baktığımızda da mezarın orda olduğunu görüyoruz. Etrafı kurşunla kaplanmış vaziyette. Güneydoğu istikametine denk düşen saçak dediğimiz nokta vardır, orada duruyor. 1940’lı yıllarda yakın bir vakitte tamir edilmiş de değil. Bu demek oluyor ki Osmanlı periyodunda de bu mezar vardı. Bu onun göstergesi” dedi.
Encümen Arşivi’ndeki fotoğraf
‘BÖYLESİNİ DİĞER YERDE GÖRMEDİM’
Mezarın tam olarak kime ilişkin olduğunu bilinmediğini belirten Arkeolog Murat Sav, mescidinin öyküsünün kent kültürüne katkıda bulunduğunu da ekledi. “Hiç ummadığınız yerde yol gösterici olabiliyor. Bir de akılda kalıcı bir özelliğe sahip olmuş oluyor. Zira oranın öyküsünü duymak, bilmek insanların çok güzeline giden bir özellik oluyor. Bu istikametiyle müspet bir katkı yaptığını söylemek mümkün. Ne kadar gerçek ve hakikat olursa uygun olur kanaatindeyim” diyen Arkeolog Sav, Katip Sinan Camii’nin olağan bir cami olduğunu lakin kubbesinde mezar olmasının onu özel kıldığını söyledi. Bu tıp bir yapıyı öteki bir yerde görmediğini söyleyen Arkeolog Sav, şu tabirleri kullanarak kelamlarını noktaladı:
“Genişletirsek şayet Bizans periyodunda benzeri şeyler vardı. Fakat onlar kilisenin çatı katına bir yer formunda tasarlanmışlardı. Kiliseden dönme mescitlerde de bu türlü yapılar görmek mümkün fakat böylesine açıkta duran bir tabut ve camii olarak Katip Sinan dışında ben öbür bir camii bilmiyorum. Zira bu bir yer değil, direkt olarak tabut var orada. Dışarıya açık, her tarafı açık biçimde yerleştirilmiş; o istikametiyle de çok farklı.”