Kapanan ‘Koridor’ besin için risk mi?

DUYGU ERDOĞAN – Türkiye’nin teşebbüsleriyle kurulan ve 33 milyon tona yakın tahılın taşındığı Tahıl Koridoru’nun kapanmasıyla piyasaların birinci yansısı fiyat artışları oldu. Avrupa ve ABD borsalarında buğdayda yüzde 6 ile 8 ortasında yaşanan fiyat artışlarının sonlu kalması, piyasanın ‘belirsizliğe’ verdiği reaksiyonun kısa vadede stabil hale gelmesi bekleniyor. Dünya hububat arzının bu sezon yüksek olduğu görülürken, Türkiye de yüksek üretimi ve devreden stokuyla döneme güçlü girdi. Bu nedenle kapanan Tahıl Koridoru, bilhassa üçüncü dünya ülkeleri için risk olarak görülüyor. Buna nazaran, bilhassa Afrika’nın öncelikle tedarik merkezi sorunu akabinde ise daha yüksek maliyetlerle karşı karşıya kalabileceğinden telaş ediliyor. 

Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaş ortamı nedeniyle; dünyanın kıymetli tahıl/hububat üreticisi olan bu ülkelerden dünyaya sevkiyatı inançlı biçimde taşımak için Türkiye’nin teşebbüsleriyle hayata geçirilen ve bugüne kadar üç kere uzatılan Tahıl Koridoru teşebbüsü 17 Temmuz’da Rusya’nın olumsuz görüşüyle fiilen kapandı. Lakin bir müddettir sevkiyatların yavaşladığı ve azaldığı piyasa tarafından takip edildiği için fiyat bazlı yansımaları çok yüksek olmadı. Koridordan geçen tahılın yüzde 40’ının Avrupa’ya, yüzde 30’unun Asya’ya, yüzde 13’ünün Türkiye’ye, yüzde 12’sinin Afrika’ya ve yüzde 5’inin Orta Doğu’ya taşındığı biliniyor.

Fiyatlarda artış başladı

Dünya buğday üretiminde yüksek bir dönemi işaret ederken, 796 milyon tonluk bir üretim beklentisi olduğunu hatırlatan Uluslararası Un Sanayicileri ve Hububatçılar Birliği Avrasya Lideri (IAOM) Eren Günhan Ulusoy, zamanlama olarak koridorun uzatılmaması ile ilgili dünyanın arzının karşılanmasında en rahat periyoda denk gelindiğini söyledi. Ulusoy, bu nedenle birinci tesirini fiyatlama bazında gösteren koridorun, azamî hali hazırda gerçekleşen yüzde 3-4 artış bandında seyredeceğini öngördüklerini lisana getirdi. Tahıl Koridoru’nun tekrar aktif olmasının iki ülkenin taleplerinin karşılıklı karşılanmasıyla ilgili olduğunu anlatan Ulusoy, “Tahıl Koridoru birinci başladığında arzın talebi karşılayamadığı bir anda tam bir nefes olmuştu ve birinci devirde birinci 120 günde günlük ortalama çıkış 93 bin tondu. İkinci 120 günlük uzatmada günlük ortalama 115 bin, üçüncüde birinci 60 günde 58 bine düşüyor. Son olarak 17 Temmuz’da biten mutabakat ile birinci 60 günlük dönemde ise 28 bin tona düşmüştü. Mutabakatın birinci periyodunun sonuna geldiğimizde devamlılığının dünya talebini karşılamada verdiği değerlilik içinde bulunduğumuz periyotta bulunmuyor. Lakin muahedenin devamlılığı koridorun sürdürülebilirliği açısından değer teşkil ediyordu. Bu devirde ise iki tarafın da mevcut kurallardan şad olmadığı ve devan etmesinin karşılıklı kaidelerin kabulü ile olacağını belirtiliyor” diye konuştu. 

‘Türkiye-Rusya etkeni’

Hububat ekim periyodunda iklim bazlı düşüncelerle yağışsız bir devrin tasa oluşturduğu Türkiye’de ilkbahar yağışları hububat randımanını epey artırdı. Buna nazaran 21 milyon ton buğday, 8.5 milyon ton arpa üretimi bekleniyor. Tüketim tarafında rastgele bir muhtaçlığı bulunmayan Türkiye’nin stok oranı da yüksek. Ayrıyeten Türkiye genel olarak yaptığı ithalatı, mamul eser üretmek için kullanıyor ve bu eserleri de katma kıymetli olarak ihraç ediyor. İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) Lideri Kazım Taycı, Ukrayna ve Rusya’nın dünyanın değerli üreticileri olduğunu belirtirken, bu eserlerin dünya piyasalarına yönelmesinin bilhassa Afrika üzere bölgelere değer arz ettiğini söyledi. Türkiye’nin bir risk taşımadığını anlatan Taycı, “Zaten Rusya ile ticaretimiz de devam ediyor, değerli bir ortağımız. Alternatif tedarik merkezi devreye girene kadar Afrika üzere bölgelerde bir müddet sorun olabilir. Tahminen bizler Türkiye ile Rusya ortasında bu bölgelere bir köprü kurabiliriz, üzerinde çalışıyoruz” diye konuştu.