Kıyıda ‘havlu’ dalgası! Çeşme, Bodrum, Ayvalık…

KENAN GÜRBÜZ Muğla – Sahip olduğu adalarla birlikte 8 bin 333 kilometre kıyı şeridindeki 551 plajında “mavi bayrak” dalgalanan Türkiye’de, “plajlar kimin” tartışması büyüyor. Özel işletmelere kiralanan plajlarda denize sıfır tesisler ve şezlong işgalleri nedeniyle denize fiyatsız girme hengameleri bir yandan mahkemelere kadar uzanırken öteki yandan Yunanistan plajlarında başlatılan “havlu hareketi” de kıyılarda tesirini göstermeye başladı.

DATÇA’DA HAREKET SÜRÜYOR

Bin 479 kilometre kıyı uzunluğu ile Türkiye’nin en uzun kıyısına sahip, 110 mavi bayraklı plajı bulunan Muğla’da halka açık plajların özel kesime, Muğla’ya Hizmet Vakfı ve 2014’te kurulan MUÇEV (Muğla Etraf Muhafaza Vakfı) üzerinden kiralanan işletmelerin plajlarda vatandaşa alan bırakmaması reaksiyonları de beraberinde getirdi. Datça’da kurulan Şezlongsuz Datça İnisiyatifi, “Kıyılar halkındır” sloganıyla 100 gün aralıksız kıyıda nöbet tuttu ve protestoya devam ediyor. Datça Kaymakamlığı bu hareketlerin kanuna muhalif olduğunu öne sürerek 812 lira ceza kesti. İnisiyatif üyeleri Datça’daki Özbel Plajı’nın halka açık olduğunu söz ederek “Plajın art tarafında otel inşaatı başlatıldı ve kıyıya şezlong koyuldu. Kıyılarımız her gün işgal ediliyor. Buna karşı bölgede nöbet tutuyoruz. Şezlongsuz Datça istiyoruz. İstediğimiz yerde denize girmek istiyoruz” diyor.

AKYAKA DA AYAKLANDI

Muğla’nın Ula İlçesindeki sakin kent unvanına sahip Akyaka Mahallesi’nde de piknik alanlarınının ve kıyının şezlonglarla işgal edildiğini öne süren vatandaşlar sık sık yürüyüşler düzenliyor. Bölgede STK’lar Muğla’ya Hizmet Vakfı ve Gökova Orman İşletme Şefliği hakkında, Kıyı Kanunu’na ve orman kampı işletme planına karşıt faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle hata duyurusunda bulunmasının akabinde yasal süreç sürüyor.

ESNAF DA DESTEK VERDİ

Bodrum’un kıyı ve plaj işgallerine karşı da çaba sürüyor. Bodrum’daki protestolara vakit zaman plajların halkın kullanımına açılmasını isteyen esnaf da dayanak veriyor.

‘İŞGALİYEYE SON VERİLSİN’

İzmir’in Çeşme ile Güzelbahçe ilçelerinde de ‘Havlunu al da gel’ aksiyonları sürüyor. Güzelbahçe’de kıyı şeridinde kafe ve restoranlara ilişkin platformlar ile masa sandalyelerin halkın denize girmesini engellediğini savunan vatandaşlar da evvelki gün aksiyon yaparak, “sahiller bizim işgaliyeye son” sloganları attı. Vatandaşlar “Halk kelam verilen plajı istiyor” ve “Güneş kumsal deniz bizim” yazılı dövizler taşıdı. Balıkesir’in Ayvalık ilçesi Altınova Mahallesi’nde de vatandaşlar işletmelere kiralanan plajların fiyatsız kullanıma açılması için talepte bulunurken kıyıya havlu serdi.

Ayvalık Sarımsaklı plajının “Kamuya Açık Plaj Kumsal” statüsünden 2021’de Doğal Sit-Sürdürülebilir Müdafaa ve Denetimli Kullanım Alanı olarak tescillenmesinin akabinde yeni imar planı çerçevesinde başlayan inşaatlar da reaksiyon çekiyor. Tel örgülerle çevrelenen kıyı alanına giriş yasaklanırken vatandaşlar protesto şovları düzenliyor.

YASAYA NAZARAN YAPI KIYIYA EN FAZLA 50 METRE YAKLAŞABİLİR

Anayasa’nın 43. Maddesi’nde “Kıyılar, Devletin karar ve tasarrufu altındadır. Deniz, göl ve akarsu kıyılarıyla, deniz ve göllerin kıyılarını çevreleyen kıyı şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu faydası gözetilir. Kıyılarla sahil şeritlerinin, kullanılış hedeflerine nazaran derinliği ve şahısların bu yerlerden yararlanma imkan ve kuralları kanunla düzenlenir” deniliyor. Kıyı Kanunu’nun 5. Maddesi’nde “Sahil şeritlerinde yapılacak yapılar kıyı kenar çizgisine en fazla 50 metre yaklaşabilir” sözü yer alıyor.

Sahillerdeki yapılaşma işgallerine açılan davalar da bulunuyor. Muğla Büyükşehir Belediyesi’nce kıyıların daralmasına ve bölgelerdeki alanların özel mülkiyet haline gelerek yapılaşmaya açılmasına imkan tanıdığı gerekçesiyle 2022’de değiştirilen “Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik”in iptali için açılan davada Danıştay yürütmeyi durdurma kararı verdi.

KÜLTÜR BAKANLIĞI ÇALIŞMA BAŞLATTI

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Antalya’da Belek, Kemer-Çamyuva, Çifteçeşmeler (Erez Burnu), Kadriye Manavgat, Muratpaşa-Lara, Bahçecik, Muğla’da Bodrum-İçmeler, Marmaris-İçmeler, Türkbükü ve Torba ile İzmir Pırlanta üzere fiyatsız plajları halkın hizmetine sunmuştu. Antalya’da 2 bin 600 şezlong kapasiteli Küçük Çaltıcak plajı da hizmete girecek.

Böylece Türkiye’nin kıyılarında, fiyatsız 5 yıldızlı halk plajı sayısı 35’e ulaşacak. Ortalama 100 bin kişinin ağırlandığı bu plajlarda şezlong sayısı da yaklaşık 30 bini bulacak.

‘MAVİ BAYRAK’TA ANTALYA ŞAMPİYON

Uluslararası Mavi Bayrak Jürisi’nin açıkladığı 2023 mükafatlarına nazaran İspanya’da 629, Yunanistan’da 617, Türkiye’de 551 plaj, 23 marina, 14 turizm teknesi ve 10 ferdî yatta mavi bayrak dalgalanıyor. Dünyada en fazla mavi bayrağa sahip kent olan Antalya’da geçen yıl 229 olan mavi bayraklı plaj sayısı 231’e çıktı. Aydın’ın Didim ve Kuşadası ilçelerinde 35 mavi bayraklı plaj bulunuyor.

Muğla’da 110, İzmir’de 63, Balıkesir’de 46, Samsun’da 13, Çanakkale’de 12, Mersin’de 11, Kocaeli’de 9 ve Tekirdağ’da 6, Bartın’da 3, Ordu’da 2, Bursa’da 2, Zonguldak’ta 2, İstanbul, Kırklareli, Sakarya, Düzce, Van ve Edirne’de birer mavi bayraklı plaj bulunuyor.

HALK PLAJLARI ÜCRETSİZ

Sağlık Bakanlığı’nın yüzme suyu takip sistemi datalarına nazaran; Çeşme’de 12 halk plajı bulunuyor. Bodrum’da da 11’i mavi bayraklı toplam 77 halk plajından vatandaşlar fiyatsız faydalanıyor. Plajlarda Bodrum Belediyesi tarafından yerleştirilen 2 bine yakın şemsiye bulunuyor. Marmaris’te 9, Fethiye’de 3 halk plajı bulunuyor.

‘YUNANİSTAN’DA ŞEZLONG VE ŞEMSİYE 3 EURO’

Tüketiciler Derneği (TÜDER) Genel Lideri Levent Küçük, bir canlı yayında havlu hareketine ait, açıklama yaparken Yunanistan’da yaşadığı durumu şöyle özetledi: “Orada şahsen plajların, deniz kıyılarının nasıl kullanıldığını, halka nasıl açık olduğunu gördüm. Mesela Makri denen Dedeağaç bölgesinde bir plaja gittik, kişi başı 5 euro harcamak koşuluyla bize şezlong ve şemsiye hizmeti verdiler. Fakat birebir bölgenin yan tarafından halka açık, halkın rahatlıkla kendi sandalyesi ve havlusuyla, hiçbir pürüzle karşılaşmadığı, tıpkı plaj hizmetini de gördük. Sonra Tasos’a geçtik, orada da tekrar yalnızca şezlong hizmeti vermek için 3 euro aldılar. Sabah 10 üzere gittik, akşam 18.00’e kadar hizmet aldık. Yemek mecburiyeti yok, hiçbir zorlama yok.”