Konya Ovası’nda alarm: Su çıkmıyor
Türkiye’nin tahıl ambarı olarak bilinen Konya Ovası, yer altı su kaynaklarında kuraklık ile karşı karşıya. Bölgedeki havza genelinde yeraltı suyu 50 metre azalırken, birtakım bölgelerde ise 400 metreye kadar açılan kuyulardan su çıkmadığı raporlandı. Kayıtlı 40 bin kuyunun 3 katı fazlası kayıt dışı su kuyusu olduğunu belirten uzmanlar, yeraltı suyuna dayalı ziraî sulamanın çok sürdürülebilir olmadığının ikazını yaptı.
Yüz ölçümünün yüzde 67’si tarım toprağı olarak kullanılan Konya’da 2022 yılı sulama döneminde, 2 milyon 300 bin 140 dekar tarım yeri sulandı. Yerlerde sulama yapılan kayıtlı kuyu sayısı 40 bin civarındayken, bu sayıların 3 katı kadar ise kayıt dışı sulama kuyusu bulunuyor. Kayıt dışı kullanılan kuyuların takibi yapılamaması ve yırtıcı sulama sonrası yer altı su kaynaklarında 50 metreye kadar çekilme meydana geldi. Ovanın Kuzey bölgesinde ise 400 metreye kadar açılan kuyulardan su çıkmadığı kayıtlara geçti.
“YER ALTI DÜZEYİNİN DÜŞÜMÜ GİDEREK ARTAN BİR SEYİR İZLİYOR”
Konya’da 1960’lı yıllardan itibaren yeraltı su kaynaklarının kullanılmaya başlandığını belirten Konya Teknik Üniversitesi Obruk Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Fetullah Arık, “1960’lı yıllardan sonra yer altı su kaynaklarından yararlanma, bilhassa birinci Çumra havzasında başlayan sulama daha sonra havzanın birçok yerinde yaygınlaşmıştır. Bu bölge içerisinde yüzey sulamalarının dışında çok ağır bir halde mahallî suyundan yararlanıyorlar. Devlet Su İşlerimizin ya da vatandaşların dokümanlı bir halde açmış olduğu kuyu var. Bu kuyu sayısı şu anda havzada yaklaşık 40 bin. 1960’lı yıllarda yüzeye yakın sular giderek düşmeye devam etti. Birinci yıllarda santimetrelerle ölçülen yeraltı suyu değişimleri daha sonraki yıllarda yarım ile 1 metre düzeyinde bilhassa 1980’li yıllardan sonra hissedilir derecede artmaya başladı. Yeraltı düzeyindeki düşümler, 2 binli yıllardan sonra bu metrelerle söz edilmeye başlandı. 2015’ten sonra da birkaç metre olarak söylüyor. Yani yer altı düzeyinin düşümü giderek artan bir seyir izliyor” dedi.
“1960 YILINDAN GÜNÜMÜZE 50 METREDEN FAZLA BİR YER ALTI SU DÜZEYİNDE DÜŞÜM GERÇEKLEŞTİ”
Bahar devrinde yağışların ani yaşanması nedeniyle yer altı su kaynaklarına tesiri olmadığını belirten Prof. Dr. Arık, “Son birkaç yıl içerisinde bilhassa 2020, 2021, 2022 kış periyodu yağışlarının hayli az olduğu bahar devrinde de ani yağışların fazla olduğu bir devir yaşadık. Bu süreç içerisinde yer altı sularındaki düşüm giderek arttı. Bölgedeki yapmış olduğumuz ve Devlet Su İşlerimizin yapmış olduğu ölçümlerde kimi kuyularda su düzeyi düşümlerinin dramatik bir formda 20 metrelerin üzerine çıktığını gördük. Havza genelinde kıymetlendirme yaptığımız vakit da bu ortalama 2 buçuk metreden fazla bir düşüş. 1960 yılından günümüze 50 metreden fazla bir yer altı su düzeyinde düşüm gerçekleşti. 1960’lı yıllarda yüzeyde bulunan su bugün havza genelinde 50 metre derinde lakin lokal olarak birtakım noktalara baktığımız vakit yeraltı düzeyi çok daha derinlerde. Havza’nın bilhassa kuzey bölgelerinde Yunak, Çeltik, Kulu ve Altınekin üzere bölgelerde birtakım açılan kuyuların derinlikleri artık 400 metreleri bulmuş vaziyette. 400 metre kuyu açılmış olsa da suya rastlanamıyor. Bu da havza kenarından itibaren bütün havzanın suyunun artık çekilmeye başladığını net bir biçimde göstergesi. Bu nedenle bu bölge içerisinde yeraltı suyuna dayalı ziraî sulamanın çok sürdürülebilir olduğunu öngöremiyoruz” biçiminde konuştu.
“HAVZA’NIN BİRÇOK BÖLGESİNDE MAALESEF KAÇAK SU KUYULARI AÇILMAYA DEVAM EDİYOR”
Yılda 4 buçuk milyar metreküp suyun Konya Havzası’nda kullanıldığını belirten Prof. Dr. Arık, “Havzada çok su tüketen bitkilerin üretimi giderek yaygınlaşıyor. Bu alanların yaygınlaşması da var. Bilhassa şeker pancarı, mısır, ayçiçeği, yemlik bitkiler, yonca ve silajlık mısır üzere bitkilerin bütün dönem boyunca sulanma zaruriliği var. Yer altı suyuna ise talep giderek arttırıyor. Bölgedeki işte 40 bin civarındaki dokümanlı, ruhsatlı kuyunun yanı sıra bunun 3 katı kadar da kaçak kuyu varlığı kelam konusu. Bilhassa müsaade almadan açılan kuyularda ne kadar su tüketildiği ile ilgili kat’i bilgiler de yok. Havza içerisine baktığımız vakit yıllık ortalama 4 buçuk milyar metreküp bir su kullanımı var. Bu suyun 2 milyar metreküpü yüzey suyundan karşılanıyor. Bir o kadarı da yeraltı suyundan karşılanıyor. Ülkemizde en fazla yer altı suyundan yararlanan havza Konya Kapalı Havzası. Bu havza içerisine baktığımız vakit genel tüketimden yola çıktığımızda Devlet Su İşleri’nin kayıtlara aldığı kuyuların dışında çok önemli bir su tüketimi olduğunu görebiliyoruz. Hala şu anda bile Havza’nın birçok bölgesinde maalesef kaçak kuyuları açılmaya devam ediyor. Kaçak kuyuların açılması su kullanım denetimi zorlaştırdığı üzere tıpkı vakitte niteliksiz su düzeylerinin, nitelikli su düzeylerine karışması üzere bir tehlike de arz ediyor” sözlerini kullandı.
“ÜRÜNLERİ BÜSBÜTÜN KALDIRALIM ÜZERE BİR RADİKAL BİR TAHLİL ÖNERMEMİZ MÜMKÜN DEĞİL”
Sulama alanında kullanılan gereçlerin teknolojiye uygun hale getirmenin su tasarrufunda yarar sağlayacağını aktaran Arık, “Bu havza içerisinde bu eserleri büsbütün kaldıralım üzere bir radikal bir tahlil önermemiz mümkün değil. Lakin burada şunu söylemek gerekiyor. Havza içerisindeki bizim en kıymetli varlığımız, yeraltı suyumuz olduğuna nazaran yeraltı suyumuzu da istikrarlı tasarruflu kullanmak ismine hem sulama sistemlerinin çağdaş hale getirilmesi hem de ziraî üretimde daha az su tüketen bitkilere yanlışsız adım adım dönüştürülmesi çok daha uygun olacaktır” diye konuştu.