Krizin büyümesini Montrö önlüyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya-Ukrayna savaşın çıkmasının akabinde yaptığı açıklamada, “Montrö Sözleşmesi’nin verdiği yetkiyi krizin tırmanmasının önüne geçecek halde kullanma kararındayız” açıklamasını yapmıştı. Türkiye’nin Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni uygulaması, Karadeniz’de Rusya ile Batı ortasında sıcak bir krizin yaşanmasını engelleyen kıymetli etkenlerden biri oldu. Karadeniz’e Türkiye, Rusya, Bulgaristan, Gürcistan, Romanya ve Ukrayna’ya kıyısı bulunuyor. Karadeniz’in Türk boğazlarıyla Akdeniz’e, Volga-Don kanalıyla Hazar’a, Kerç Boğazı’yla Azak Denizi’ne, Ren-Tuna kanalıyla Kuzey Denizi’ne, Main-Tuna kanalıyla da Baltık’a ilişkisi var.
NATO güç gösterisi
Açık kaynaklara nazaran, Rusya Karadeniz’deki deniz filosunu 2014 yılından itibaren giderek güçlendirdi. Karadeniz’de son yıllardaki güç şovlarından biri Haziran 2021’de NATO’nun Sea Breeze tatbikatı ile oldu. Bu tatbikatta NATO dışından birtakım ülkelerin de bulunduğu 38 ülke yer aldı. Tabikata 32 savaş gemisi, 40 hava aracı ve 5 bin asker katıldı. ABD ve Ukrayna’nın konut sahipliğini yaptığı tatbikata Rusya sert reaksiyon gösterdi.
Türkiye müsaade vermedi
Söz konusu tatbikatın üzerinden bir yıl geçmeden 24 Şubat 2022’de Rusya-Ukrayna Savaşı patlak verdi. Türkiye, savaşın akabinde Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin 19. hususunu uygulamaya koydu. 19. Husus, Türkiye’nin savaşan taraf olmadığı hallerde Boğazların savaşan tarafların askeri gemilerine kapatılmasını öngörüyor. Halihazırda Türk Boğazları savaşan devletler olan Ukrayna ve Rusya’nın askeri gemilerine kapalı. Türkiye, savaşın akabinde üçüncü ülkelerin savaş gemilerinin de Karadeniz’e geçişlerine müsaade vermedi. Ticari gemiler ise bayrağı ve yükü ne olursa olsun Boğazlardan tam geçiş serbestisinden yararlanmaya devam etti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, savaşın çıkmasının akabinde, “Montrö Sözleşmesi’nin verdiği yetkiyi krizin tırmanmasının önüne geçecek halde kullanma kararındayız” demişti. Devrin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da “Kıyıdaş olan, olmayan bütün ülkeleri boğazlardan savaş gemisi geçirmemesi konusunda uyardık” açıklamasını yapmıştı.
Barış vaktinde; savaş gemilerinin İstanbul ile Çanakkale Boğazları’ndan geçişi için 8 ile 15 gün ortasında değişen mühlet içinde Türkiye’ye bildirimde bulunması gerekiyor. Bildirimler, Dışişleri Bakanlığı Denizcilik-Havacılık-Hudut Genel Müdürlüğü’ne yapılıyor. Bu bildirimden Ulusal Savunma Bakanlığı’na bilgi veriliyor. Müsaade verilen savaş gemileri Boğazlar’dan geçebiliyor. Rusya’nın Ukrayna’ya askeri müdahalesinin akabinde Boğazlar’dan rastgele bir ülkenin savaş gemisinin geçişinin olmadığı belirtildi.
Gerilim havada çıktı
Karadeniz’de son devirde yaşanan iki tansiyon havada çıktı. Ağustosun birinci haftası, Rusya, Karadeniz’de ABD’ya ilişkin İHA’ya karşı savaş uçağı kaldırdı. 14 Mart’ta ABD’ye ilişkin İHA Karadeniz’e düştü. ABD Avrupa Kuvvetleri Komutanlığı, iki Rus Su-27 uçağının, Karadeniz’de ABD’ye ilişkin MQ-9 tipi İHA’yı taciz ettiğini, uçaklardan birinin çarptığı MQ-9’un memleketler arası sulara düştüğünü açıklamıştı. Rusya ise ABD İHA’nın Ukrayna’daki “özel askeri operasyon” nedeniyle milletlerarası standartlara uygun olarak tüm hava alanı kullanıcılarına bildirilen süreksiz durum alanını ihlal ettiği açıklamıştı. Mart 2023’te de Romanya öncülüğünde Karadeniz’de ABD ve NATO askerleririr de katıldığıDeniz Kalkanı Tatbikatı yapıldı.
Sürmene’ye yeni üs
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Karadeniz Ereğlisi’ndeki üssün yanı sıra Sürmene’ye üs kurulması çalışmalarını sürdürüyor. Donanma, kesintisiz olarak Karadeniz Ahengi Harekâtı icra ediyor. Karadeniz Ahenk Harekatı’nda bulunan TCG Yavuz Fırketeyni, Batı Karadeniz’de araştırma ve sondaj faaliyeti icra eden Yasal, Yavuz ve Fatih sondaj gemilerine refakat etti. Bu refakati, MSB toplumsal medya hesaplarından geçen hafta paylaşıldı.