‘Kuytu’daki zarafet

Seray Şahinler – Klâsik bayan başlıkları, kemerler, çantalar, keseler, takılar, el aynaları, köstekli saatler… Hepsi birbirinden hoş, birbirinden şık. 17. YY’dan 20. YY’a, bayanın toplumsal hayatını yansıtan, koleksiyoner Yusuf İyilik’in koleksiyonundan seçilen 1203 etnografik eser ve nesne Kalyon Kültür’ün yeni standı “Kuytu”da buluştu. 8 Mart Dünya İşçi Bayanlar Günü’nün çabucak akabinde açılan stant, günlük ömürden izlerin nasıl birer sanat yapıtına dönüştüğünü gösteriyor.

Kalyon Kültür tarafından 2019 yılında restore edilerek bir sanat merkezine dönüştürülen Nişantaşı’ndaki Taş Konak’ta âdeta nostaljik bir cins yaşanıyor. Burası Müzeyyen Senar’dan dinleyerek ihya olduğumuz “Kimseye Etmem Şikâyet” isimli şiirin şairi İhsan Raif’in evi… İstek Tevfik’in tesiriyle şiirler yazan, hece veznini kullanan birinci Türk bayan şairlerden olan İhsan Raif Hanım bu konakta doğup büyümüş, şiirlerini burada yazmış. Şimdi 13 yaşındayken kaleme alarak üzerinde beste çalışması da yaptığı “Kimseye Etmem Şikâyet” şiiri, daha sonra Kemanî Sarkis Efendi’nin yorumuyla bestelenmiş. Taş Konak devrin birçok ünlü muharrir, şair ve ressamını ağırlamış… Bu tarihî konak onun tabiriyle ‘şiirin, musikinin, sanatın beslendiği bir mekân’. İhsan Raif Hanım’ın vefatından sonra, 1929’da konağa Mardin Ailesi yerleşmiş. (Betül Mardin ile kardeşi Arif Mardin’in de bu konakta doğduğunu ekleyelim.)

Müze tadında

Nostaljik dokunun bu kadar ağır hissedildiği Taş Konak’ta gerçekleşen “Kuytu” standı işte bu tarihin içinden geçerek ulaşıyor izleyiciye. Üç yüz yıla yayılan süreçte Osmanlı’nın doğudan batıya birçok köşesinde bayanın günlük yaşantısında kullandığı nesneler bir devrin sanatkârlığı ve zanaat anlayışı hakkında da ipuçları veriyor. En ufak bir düğümün dahi nasıl estetik dertlerle atıldığı, yöresel dokumaların hangi hassasiyetlerle işlendiğini görüyoruz nesnelere baktıkça. Standın kıymetli yapıtları ortasında, yaklaşık 200 yıllık tarihe sahip olan Kazasker Mustafa İzzet Efendi’in talebesi, saray hattatı Muhsinzade Abdullah Efendi’nin yazdığı Şehzade Cüz ve fildişi süslemeli “Tevrat” da yer alıyor. Küratör ve tıpkı vakitte mozaik sanatkarı Meyçem Ezengin, binanın iki katına yaydığı sergiyi bir müze üzere kurgulamış. Nesneler kullanım alanlarına ve coğrafyalarına nazaran tasniflenmiş. Her odada farklı bir ‘tarih’ var.

“Kuytu” standı tüketim çağında kartların her gün yine karıldığı, modanın bayan vücudu üzerinde tahakküm kurduğu bir devirde zarafeti, emeği ve sanatı hatırlatıyor. Tarihin ‘kuytu’ odalarından keşfedilmek için çıkan binlerce modül Osmanlı’nın farklı kısımlarından bayanları ile Cumhuriyet bayanlarının moda ve hayat kültürüne dair okuma da yaptırıyor. Stant 30 Haziran’a kadar ziyaret edilebilir.

Osmanlı sanatının nadide örnekleri

Küratör Meyçem Ezengin sergiyi “Asırlardır kuytuda bekleyen, asaleti ve vakitsiz olmasıyla geleceğe de ilham verecek bu eserler, Yusuf Güzellik sayesinde bizlerle paylaşılıyor. Dünyada hayranlık uyandıran Osmanlı sanatının nadide örneklerini de barındıran Cumhuriyet periyodundan de esintiler taşıyan koleksiyon Enderun Sanat Merkezi’nde restore edildi” kelamlarıyla anlattı. Kalyon Holding Toplumsal ve Kültürel İşler Komitesi Lideri Reyhan Kalyoncu ise “İçinde bulunduğumuz yer, tarihi boyunca sanatla var olmuş. Biz de kente vefamızı, bu binada sanatın her kısmını, tüm disiplinlerini destekliyoruz. Sanatın güzelleştirici gücünün hepimize güzel geleceğine inanıyoruz” dedi.