Memnunluk bir seyahat

Seray Şahinler – İstanbul’un yeni sanat merkezi House of Performance’ta “Dostlarla Akşam Yemeği”ne davetlisiniz. HoP’un birinci yapımı olan, Donald Margulies’in yazdığı, birebir vakitte HoP’un Genel Sanat Direktörü İtina Yula’nın yönettiği oyunda Özge Borak, Ahmet Tansu Taşanlar, Derya Artemel ve Ümit Kantarcılar kadın-erkek alakaları, evlilik, anlayış, empati, ihanet üzere hususlar üzerine düşünmeye davet ediyor seyirciyi. Tom-Beth ve Karen-Gabe çiftinin yıllara dayanan dostluğu, bir ihanet duyurusuyla bütün istikrarları değiştiriyor. Bundan sonra eski defterler açılıyor ve geçmişte çözülemeyen düğümlerin, geçmişi nasıl karmaşık hâle getirdiği ve bugünü nasıl şekillendirdiği ortaya çıkıyor. “Dostlarla Akşam Yemeği”ni oyuncularından dinlendik. 

Herkes birbirini suçluyor, herkes haklı olduğunu savunuyor fakat gün sonunda herkes kırık, dökük. Beth de bunlardan biri. Beth’in bu öyküdeki yeri ne?  

Derya Artemel: Memnun görünen iki Amerikan ailesi var oyunda. İki çiftin de bağları göründüğü üzere değil. Kendilerine söylemedikleri mutsuzlukları var. Bunlar da ilgilerine yansımış. Yavaş yavaş oyun içinde açılıyor hepsi. Herkesin haklı olduğu bir durum var. Müellif, bütün alakaların içindeki o yalnızlığı çok uygun işlemiş. Her halükârda yalnızız. Bu yalnızlıklar, irtibat kuramadığımızda daha da derinleşiyor. Oyunda da bunu mevzu ediyoruz. 

Bir taraf yapan, bir taraf yıkıcı oluyor. Ya da tıpkı anda iki taraf da yıkıp geçiyor. Siz oyunda bu sürecin neresinde duruyorsunuz? Tom ne söylüyor bize? 

Ümit Kantarcılar: İnsan var olduğu günden beri kadın-erkek alakası bu soruyu soruyor. Taraflardan biri olduğunuzda öbür tarafı makûs görürsünüz. Lakin herkesin makûs olmak için bir sebebi, haklı bir tarafı vardır. Bağlarda berbat yoktur, bakış açısı vardır. Oyunun da şöyle ortak bir istikameti var: Herkes kendi tarafından baktığında haksız yok. Lakin karşı tarafa geçtiğinde haksız bir durum bulabiliyorsunuz. Biz de seyirciye bunu vermeye çalışıyoruz. Her karakterin öteki gördüğünün aslında kendi olduğunu, ne kadar ötekileştirse de karşı tarafın da haklı sebebi olduğunu söylüyor müellif. ‘Evet haksız fakat sor bir neden haksız’ dediğin yerde ne kadar haklı olduğunu ortaya çıkarıyor. 

Geçmişte çok defa oynanmış, yeniliğini kaybetmemiş bir oyun. Bu zamansızlığı neye bağlıyorsunuz?  

Ahmet Tansu Taşanlar: İnsan aslında tek başına dünyaya gelen ve tek başına bu dünyadan göç eden bir varlık. Yalnızlığı yaşayamadığımız için dostlarla, arkadaşlarla, eşlerle çoğalarak hayatımıza devam ediyoruz ve paylaşarak hayatı kolaylaştırma yolunda ilerliyoruz. Bilhassa günümüzde bireyler bir oburunun yükünü kendi yükünün üzerine koyup götürmekte zorlanıyor. Bazıları konfor alanından çıkmaya çekiniyor bazıları de memnunluğu öteki yerde alıyor. Münasebet olgusu var olduğu sürece bu ve benzeri oyunlar yeniliğini yitirmeyecekler. 

Kadına atfedilen roller bayanın bağda yerini nasıl etkiliyor?  

Özge Borak: Oyunda Gabe ve Karen olarak birtakım dengelerde değişme yaşansa da evliliğini sürdürmeye çalışan, birbirini kotaran bir çiftiz. Bizde “Yuvayı dişi kuş yapar” diye bir kelam vardır. Özel olarak ‘şunların hepsini bayan yapmalıdır’ yaftalarından uzak, birlikte yaşanan ortak hayatın getirisiyle hareket eden çiftler de var hayatta. Bizim toplumumuzda da var. Ancak dayatılan şeyler alışılmış ki bizim kültürümüzmüş, yapılması gereken şeylermiş üzere lanse ediliyor. Bu noktada da işler adaletsizleşiyor. Lakin elbette öteki toplumlarda da kendi yükünü atmak için bayana yüklenmiş roller var. Hayattaki kimi şeyler yalnızca bayanın vazifesiymiş üzere. Gerçek olduğunu düşünmüyorum. 

“Dostlarla Akşam Yemeği”nde de şahit olduğumuz üzere alakalarda bir türlü çözülemeyen düğümler var. Nasıl çıkarız buradan, oyunun iletisi ne olur bu noktada? 

Derya Artemel: Öncelikle hayatı paylaşıyorsunuz. Hürmet çok değerli. İki tarafın kendi alanlarını kurabilmesi ve birbirine hürmet duyması gerekiyor. 

Ahmet Tansu Taşanlar: Evliliğe yansıyanlar aslında dış dünyadaki zorluklardan yansıyanlar. İçeride düzgün giden bir şey var ki birliktelik devam etmiş. “Evlilik fedakârlık ister sözü” vardır ya bana daima yanlış gelir. Evlilik hürmet, birbirinin birey olduğunu bilmek ve müsamaha ister. 

Ümit Kantarcılar: Bu durum aslında her ilgide geçerli. Ben bu türlü bakıyorum olaya. Memnunluğu bir durak zannediyor insan. Ve oraya geldiğinde indiğini düşünüyorsun. Hâlbuki bu seyahatin ismi memnunluk. Seyahate memnunluk ismini verdiğinde bazen güneş açıyor, bazen fırtına oluyor. Mutluluğun tarifini bir durak üzere düşünüyoruz ve oraya geldiğimizde iniyoruz. Temel zahmet bu. Yola memnunluk ismini verirseniz yol diğer bir yere çıkıyor. 

‘Diziler Türk kadınını yansıtmıyor’

Tiyatro ve sinemada çok işlenen bir tema kadın-erkek alakası, evlilik, ilgiler, çıkmazlar… Neden daima şimdiki bu husus? 

Özge Borak: Bu çok işlenen bir mevzudur. Yeşilçam’ın varlıklı oğlan yoksul kız ya da zıddı bahisleri üzere.. Zira bu sıkıntılar hayat uzunluğu çözülemeyen, evrilen ve bir türlü işinden çıkılamayan hâl alıyor insanlarda. O yüzden de çok izleniyor. 

Ümit Kantarcılar: Tam karşıtının de işlenmesi gerekiyor. Türkiye’de bu mevzu çok istismar ediliyor. Bayana şiddetin baş ögelerinden biridir bu. Güçlü birini bulursan hayatını kurtarabilirsin iletisi… Bayanın ne kadar güçlü olduğu, Cumhuriyet bayanın nasıl olması gerektiği ıskalanan bir bahis. Oynamak zorunda olduğumuz klişe yanların asla olmaması gerekiyor. Türk genç bayanına bu iletisi vermemiz gerekiyor. Dizi ve sinema senaryoları bu türlü olmamalı. Bayana şiddetin somutlaşmış hâlidir bu. O yüzden o senaryoların içinde olmak istemiyorum. Türk erkeğinde çok berbat bir yanılsama var: Bizim en kutsal varlığımız annemiz ancak en çok şiddet gösterdiğimiz bayanlar. O yüzden burada bir değişimin olması gerekiyor. Bu ülkenin en dinamik ögelerinden biri bayanlardır. Bizler, ruhlara üfleyen oyuncular olarak bu sıkıntıyı en gerçek formuyla insanlara göstermeliyiz.