Mert Aydın yazdı: 10 portre, 10 kıssa

Sporu seven bir genç olan 26 yaşındaki İrlandalı John Pius Boland (O devir İrlanda, Birleşik Krallık’a bağlıydı), Oxford Üniversitesi’nde öğrenciyken bilhassa tenis konusunda yeteneğini gözler önüne seriyordu. Olimpiyat Oyunları’nın tekrar canlandırılmasından ötürü heyecanlıydı. Thrasyvoalos Manos isimli bir Yunan arkadaşını Oxford Birliği toplantısına çağırdı John. Manaos, Birlik’te yaptığı konuşmayla hazırlıkları ve Olimpiyat Oyunları’nın tarihini anlattı.

Olimpiyat’ın Paskalya Bayramı’na denk gelmesi Boland için bir baht olmuştu. Gidip çok merak ettiği bu spor tertibini seyretmek istiyordu. Bundan yeterli bir fırsat olamazdı. Gemiye bindi ve Yunanistan’a yanlışsız yola çıktı.Boland’ı Atina’da arkadaşı Manos karşıladı. Manos, onun teniste başarılı olduğunu biliyordu. Ağzını aradı lakin ikna konusunda çok da başarılı olamadı. Açılıştan 2 gece evvel John bir davete katıldı. Burada Mısır’ın İskenderiye kentinden gelen Yunan kökenli Dionysios Kasdaglis ile tanıştı. Kasdaglis, tenis karşılaşmaları için gelmişti. İştirakçi sayısının fazla olmasını isteyen Kasdaglis, Manos’la birlikte Boland’ı ikna uğraşlarına girişti. Gece bittiğinde Boland ikna edilmişti.

Ertesi sabah birinci işi kayıt yaptırmak oldu. Ne var ki genç İrlandalı’nın materyal zahmeti vardı. Hazırlıklı gelmemişti Atina’ya. Deri, topuklu ayakkabılarla korta çıkmak zorunda kaldı Boland. Raket bile Atina pazarından zar güç bulunmuştu. Lakin finale kadar geldi.

Finalde Boland’ın rakibi Kasdaglis olacaktı. Yani onu Olimpiyat’a katılmaya ikna eden adam. Finale kadar gelirken gösterdiği performansı devam ettirdi İrlandalı. 6-2 ve 6-2’lik setlerle Olimpiyat şampiyonluğuna ulaştı. Atina’ya turist olarak gelen bir kişi için biraz fazla iş başarmıştı Boland. Lakin Olimpiyat macerası daha bitmemişti.

Final maçının akabinde konutuna dönmeye hazırlanan Boland’a enteresan bir teklif geldi. Birinci çeşitte elediği Alman Traun’la güzel bir arkadaşlık kurmuştu. İki farklı ülkeden atletin Olimpiyat’ta birlikte müsabakası, o devirde kurallara ters değildi.

İkilinin finaldeki rakipleri ortasında tekrar Kasdaglis vardı. Mısırlı, Yunan Demetrios Petrokokkinos ile yeterli bir grup oluşturmuş ve finale yükselmişti. Birinci set 7-5’lik skorla Kasdaglis ve partnerinin oldu. Oynadıkça birbirlerine alışan Boland-Traun çifti, 6-3 ve 6-3’lük iki setle Olimpiyat şampiyonluğuna uzandı.

1900: Tarihin en genç şampiyonu mu?

Bir panayıra dönüşen 1900 Paris Olimpiyatları’nda kimi sportmenler, Olimpiyat’ta yarıştığını fark etmedi bile. Bir de kimin madalya kazandığını spor dünyasının bilmediği atletler vardı. Kürekte Hollanda grubu ile şampiyonluk kazanan küçük Fransız çocuğun kimliği, Olimpiyat tarihinin en büyük muamması olarak esrarını korumakta.

Düşünün favori Hollanda grubu. François Antoine Brandt, Roelof Klein ve dümende Hermanus Brockmann’dan oluşuyor. Fakat seçmelerde zar sıkıntı finale kalıyorlar. Nedeni açık. Brockmann 60 kiloluk olağan bir adam. Fakat Hollanda grubunun en büyük rakipleri olan Fransızlar’ın 3 ekibi da küçük çocukları dümende kullanıyor. Yani daha hafifler.Hollanda takımı, etraftaki çocuklara alıcı gözle bakıyor. Fransız gruplarının fazla ağır bulduğu (33 kilo) bir çocuk seçiliyor.

Yarışın başında öne geçen Hollanda, 3 Fransız takımının önünde zafere ulaşıyor. Yarıştan sonra zafer fotoğrafı çekiliyor. Ne var ki çocuk bir anda kayboluyor. Yıllarca gazeteciler, Olimpiyat tarihçileri çocuğu aradı ancak bulamadı. 

1904: Yanlışlık mı sahtekarlık mı?

1904’te Birleşik Amerika’nın St. Louis kentinde düzenlenen Olimpiyat Oyunları da 4 yıl evvelkinden farklı değildi. Amerikalı Fred Lorz; favorilerden biriydi. Lakin yarışı ortasında terk etmek zorunda kaldı. Tertibin araçlarından birine binerek stadyuma yöneldi. Stadın önüne gelindiğinde Lorz, sürücüye inmek istediğini söyledi. Gayesi ayaklarını açmaktı.

Stadın içinde yavaş adımlarla giren Lorz, seyircilerin coşkusuyla karşılaştı. Amerikalılar, atletlerinin kazandığını görmenin sevincini yaşıyordu. Lorz bir anda havaya girdi. Hızlanıp finiş çizgisini geçti. Amerika Lideri Teddy Roosevelt’in kızı Alice’le fotoğraf bile çektirdi.

Altın madalya boynuna geçirilmek üzereyken her şey ortaya çıktı. Bir başla Amerikalı Thomas Hicks, şampiyon olarak ilan edildi. Lorz, ömür uzunluğu spordan men edildi. Lakin tertip aracının sürücüsünün sözüyle ceza kaldırıldı ve 1905’te Lorz, Boston Maratonu’nu kazandı.

1924: Terleten salonda arbede sesleri

1924 Paris Olimpiyatları’nda boks, halter, güreş ve eskrimin yapıldığı Vel D’Hiv Spor Merkezi çok sıcaktı. Atletler, karşılaşmalar sırasında buram buram terlediler. Bu tesiste karşılaşmaları izleyen IOC’nin Kanadalı üyesi, polis denetiminde yaşanan sorunlardan şikayet ediyordu. Kimi müsabakalarda seyircilerin halleri onu rahatsız etmişti. Boks ve eskrim maçlarında büyük tartışmalar çıktı. Hatta eskrimde bu tartışmalar iki gerçek düellonun yapılmasına bile neden oldu.

Amerika Birleşik Devletleri’nin Oyunlar sırasında Fransızlar’ın Ruhr bölgesini işgalini eleştirmesi de gerginlik yarattı. İki ülkenin ragbi ekipleri ortasında oynanan maçta Amerika’nın galibiyetinin akabinde işler denetimden çıktı. İki Amerikalı genç seyirci sopalarla dövüldü. Cürümleri, ki toplam 8 kişiydiler, maç sırasında ekiplerini Fransızlar’a nazaran biraz fazla sesli desteklemeleriydi. Tam o sırada bando, Amerikan Ulusal Marşı’nı çalmaya başladı. Güzelce sonlanan Fransızlar 10 dakika aralıksız, marşı ıslıkladı. Olayları yatıştırmak isteyen polislere kızan Amerikalılar, “Yardım isteyen kim?” diyorlardı.

1924: Gülleci Cemal’in yayla imtihanı

Halterci Cemal Beyefendi (Erçman) ya da bilinen lakabıyla Gülleci Cemal, Paris’teki büyük bir spor mağazasında değişik bir olay yaşadı ve ne yazık ki bu yaşananlar yüzünden yarışlara katılamadı. İşte gazeteci Ali Gümüş’ün kaleminden o olay:

“Cemal Beyefendi, yarışlara bir gün kala, bir spor mağazasında Macar güreşçilerle karşılaşır. O yıllarda bütün atletlerde yay çekme tutkusu vardır. Macar ağır sıkleti Otto Szekely, iri yarı dev yapılıdır ancak Sandow yayını geremez. Bu görüntüye şahit olan Cemal Beyefendi dayanamaz yayı kapar ve herkesin hayret dolu nazarları ortasında sağa-sola, üst aşağı en az 10 kere yayı açar. Bu, büyük bir şov, 1924 Paris Olimpiyatları’nı izleyenlerin deyişiyle, ‘Muazzam bir afi’ydi. Sonra ne olur? Cemal Bey’in adaleleri tutulur, gayeye varamaz.”

1932-1936: Bayan mı erkek mi?

Stanislawa Walasiewicz, küçik yaşlarda ailesiyle birlikte Amerika’ya göç eden bir Polonyalı’ydı. Stella Walsh ismini almıştı. İmkansızlıklar yüzünden 1932’de Los Angeles’ta doğduğu ülke olan Polonya’yı temsil etti. 100 metrede Olimpiyat Şampiyonu oldu. Erkeksi görünümü kaşları kaldırdıysa da o, zaferin tadını çıkarıyordu.4 yıl sonra Stella tekrar Polonyalı ismiyle Berlin’de yarıştı. Bu defa ABD’li Helen Stephens’ın akabinde gümüş madalya elde etti. Ortadan 44 yıl geçene kadar Walsh’un durumu konuşulmadı.

Stella Walsh 1980 yılında Cleveland’da bir mağazaya girdi. Polonya Basketbol Ekibi, ABD’ye geliyordu ve Walsh, karşılama komitesindeydi. Gayesi süs materyali almaktı. Fakat mağazada yaşanan soygundan kaçamadı ve vurularak ömrünü kaybetti. Otopside Walsh’un erkek cinsel organına sahip olduğu anlaşıldı. Hem erkek hem de dişi kromozomlarına sahipti. Bayan cinsel organı yoktu.

1936: Nazi selamı veren Yahudi eskrimci

Helene Mayer, dünyanın en değerli eskrimcilerinden biriydi. Altın sarısı saçları ile Alman kamuoyunun sevgilisiydi. 1928 Amsterdam Olimpiyatları’nda şimdi 17 yaşındayken altın madalya kazanmıştı. 4 yıl sonra Los Angeles’ta lakin 5’inci olabilmişti. Ancak o sırada çok az kişi, finallerden 2 saat evvel Mayer’e verilen haberin ne olduğunu biliyordu. Genç atletin erkek arkadaşı, Alman donanmasında vazifeliydi. Onun içinde bulunduğu gemi kazara batırılmış, genç subay da ömrünü yitirmişti. Helene’nin madalya dışı kalmasının asıl nedeni buydu.

1936 Berlin Olimpiyatları öncesinde Mayer’in Nazi propaganda makinesi tarafından kullanılması gerekirken bu yapılmıyordu. Bunun çok kolay bir nedeni vardı aslında. Helene’nin ailesi Yahudi’ydi. Babası ünlü bir tabip olan Mayer pek de o denli dindarlığıyla tanınmıyordu lakin Naziler’in iktidara gelmesinin akabinde gözden düşmeye başlamıştı. 1932 Olimpiyat Oyunları’nın akabinde Mayer, ABD’de kaldı. Almanya, memleketler arası reaksiyonları azaltabilmek ismine Mayer’i ülkeye davet etti. Lakin Helene’in kaidesi vardı. Tam vatandaşlık haklarına sahip olmak istiyordu. Yeterli niyetini göstermek için de tüm dinlerden bağımsız olduğunu belirten bir dilekçe verdi.

19 Şubat 1936 günü Helene Mayer, Almanya’ya döndü. ‘Flore’de gümüş kazandı. Lakin şaşırtan formda Heil, Hitler selamı verdi. Zira ailesi tehdit altındaydı. 1937’de Dünya Şampiyonu oldu fakat gazetelerde haber bile olmadı. 1938’de ABD’ye gitti. 1940’ta vatandaş oldu. 1952’de Almanya’ya döndü. 1953’te 52 yaşında öldü.

1956-2000: Kapanış merasiminin mucidi nerede?

1956 yılında Olimpiyat Oyunları, Avustralya’nın Melbourne kentinde düzenleniyordu. Kapanış merasimlerinin o güne kadar belli bir senaryosu yoktu. Çin kökenli bir genç, John Ian Wang bir teklifte bulundu. “Tüm sportmenler, alana çıksın. Global birlikteliği sembolize eder” dedi. Bu teklif çok beğenildi. Wang, kendisinin taltif edilmesine de karşı çıktı ve Fransız çocuk üzere olağan hayatına döndü.2000 yılında Olimpiyat Oyunları, Avustralya’ya geri döndü. Birilerinin aklına John Ian Wang geldi. Olimpiyat kapanış merasimlerinin mucidi davet edilmeliydi kapanışa. Lakin arayış uzun sürdü. Wang bir türlü bulunamıyordu. Nihayet haber geldi. Hem de Bükreş’ten. John Ian Wang, Romanya’nın başşehrinde bir Çin lokantası işletiyordu. Çabucak Sidney’e uçtu ve kapanış merasiminde hazır bulundu.

1964-1988: Koreli boksörlerin protestosu

1964 Tokyo Olimpiyatı’nda boksta 51 kiloda farklı bir olay yaşandı. Çeyrek finalde Güney Koreli Choh Dong-Kih ve Sovyet Stanislav Sorokin karşı karşıya geliyordu. Birinci raundda 1 dakika 6 saniye geçilmişti ki hakem, Koreli boksörü diskalifiye etti. Nedeni Kih’in başını tüm ikazlara karşın aşağıda tutmasıydı. Kih çok sonluydu. 51 dakika boyunca Koreli boksör, ringde oturdu. Bu bir rekordu. Lakin bu rekoru kıracak olan tekrar bir Güney Koreli olacaktı.

1988’de Güney Kore’nin başşehri Seul’deyiz. 54 kiloda Güney Koreli Byun Jong-Il, Bulgar Alexander Hristov’un karşısındaydı. Yumruk manasında Koreli daha üstün görünüyordu. Fakat Yeni Zelandalı hakem Keith Walker, Jong’un rakibine baş attığını düşünüyordu. Arka arda gelen ihtarlar, puan düşmesine yol açtı. İhtar puanlar olmasa kazanacak olan Koreli 4-1 sayıyla kaybetti.Ortalık karıştı. Jong’un antrenörü, hakem Walker’a saldırdı. Güvenlik vazifelileri de hakemi kovaladı. Hakem Komitesi Lideri Bulgar Emil Jetchev de sandalyeyle hücumlara maruz kaldı. Bu ortada Jong, ringde oturma hareketi yapmaya başladı. 67 dakika süren bu protesto, maçın sonucunu değiştirmedi. Lakin vatandaşının rekorunu kırmayı başardı.

1988: Havuzda kan aktı

Greg Louganis, atlama kolunda efsane isimlerden birisi. Birleşik Amerikalı atlet, 1984 ve 1988 Olimpiyat Oyunları’nda ortalığı yıkıp geçti. Ancak 1988’de Seul’de yaşananlar hala unutulmadı.

Eleme serisinde Çinli Tan Liangde’nin önünde olan Louganis, 9’uncu hakkında başını platforma çarparak kanlar içinde havuza düştü. Herkes telaşlıydı. Antrenörü Ron O’Brien ve tabip Jim Puffer birinci müdahaleyi yaptı. Öbür yarışmacılar, atlamaya devam etti. Louganis kendine geldi ve finalde de altına ulaştı.

Buraya kadar her şey olağan. Fakat 1995 yılında Louganis, Seul’den 6 ay evvel bedeninde HIV virüsü olduğunu öğrenmişti. Yani havuza akan kan, sonra atlayan atletler için tehlikeydi. Ancak kimse uyarılmamıştı. Neyse ki havuzun temizleme sistemi âlâ çalışıyordu ve başka sportmenler sorun yaşamadı. Tekrar de Louganis, bu bilgiyi sakladığı için eleştirildi. Antrenörü ve hekimi, teste girdiler fakat pak çıktılar.