Mert Aydın yazdı: 5 kıta, 5 halka

Olimpiyat Oyunları kendine has sembolleri ve ritüelleriyle sporun kozmik gücüne farklı manalar katar. Lakin şunu söylemek gerekiyor ki, bugünkü noktaya gelene kadar bu semboller yavaş yavaş ortaya çıktı. Baron Pierre de Coubertin’in hem eski Yunan’dan hem de yeni oluşturmaya çalıştığı dünya spor topluluğundan aldığı fikirlerle oluşturduğu bu semboller ve ritüeller artık Olimpiyat denince akla gelen birinci kavramlar.

Coubertin tasarımı Olimpiyat Oyunları denince akla birinci gelen herhalde 5 halkadır. Bu halkaların bulunduğu Olimpiyat bayrağının birinci kere kullanımı, 1920 Antwerp Oyunları’na dayanıyor. Baron Pierre de Coubertin, dünyanın her bölgesinden atletlerin katıldığı bir tertip hayal ediyordu. Lakin 5 kıtadan sportmenlerin katılabildiği birinci Olimpiyat 1912 Stockholm oldu. Coubertin 1 yıl sonra kıtaları temsil eden 5 halkayı tasarladı.

IOC’nin 1914 Paris Kongresi’nde Coubertin, halkaları ve Olimpiyat bayrağını üyelere sundu. Üyeler büyük bir heyecanla bu fikri benimsedi. Ne var ki Birinci Dünya Savaşı’nın patlamasıyla 1916 Olimpiyatları yapılamadı. Bu nedenle bayrağın ve halkaların kullanımı 1920 Antwerp’e kaldı.

Halkaların rengi mavi, sarı, siyah, yeşil ve kırmızıdır. Halkalar soldan sağa hakikat iç içe geçer. Mavi, siyah ve kırmızı halkalar üst sırada, sarı ve yeşil halkalar alt sırada yer alır. Yepyeni hali IOC merkezinde bulunan Olimpik simgenin bütünü, kısa paralel tabanın oluşturduğu bir eşkenar yamuğu andırır. Halkalar, kıtaları temsil etmekle birlikte renkler farklı bir manaya sahiptir. Coubertin’in halkaları tasarladığı periyotta IOC üyesi ülkelerin tümünün bayraklarında bu renklerden en az biri bulunmaktadır.

OLİMPİA’DA YANAN ATEŞ

Bayrak, açılış merasimlerinde stada getirilir. 1960 Roma Olimpiyatları’ndan bu yana atletlerden ya da toplumda ön plana çıkmış bireylerden oluşan bir küme bayrağı taşır. Bayrak, stada girişinin akabinde göndere çekilir. Oyunlar boyunca burada kalır. Kapanış merasiminde yarıya indirilir ve bu Olimpiyat’ın sona erdiği manasına gelir. Konut sahibi kentin yöneticisi, bayrağı 4 yıl sonrasının düzenleyici kentinin yöneticisine teslim eder. Kapanış merasiminde konut sahibi, gelecek mesken sahibi ve IOC bayraklarının göndere çekilmesi 1924 Paris Olimpiyatları’yla başlamıştır.

Antik Olimpiyat periyodundan kalan ritüellerin başında Olimpik ateş geliyor. Yunanistan’da Olimpia vadisinde IOC nezaretinde mercek yardımıyla yakılan ateşle meşale tutuşturulur. Tedbir maksadıyla resmi merasimden birkaç gün evvel yakılan ateş korunur.

1936 yılında Berlin Olimpiyat Oyunları’nın tertip komitesi genel sekreteri Carl Diem, meşale tipinin Olimpiyat programına dahil edilmesini önerdi. Olimpia’da yakılan ateş, 1936’dan itibaren her Olimpiyat Oyunu’nda meşaleyle tertibin yapıldığı kente getirildi. 1948’de meşale, Baron Pierre de Coubertin’in Lozan’daki mezarına uğradı ve hürmet duruşunda bulunuldu. 1952 Helsinki öncesinde Olimpiyat meşalesi birinci uçak seyahatini gerçekleştirdi. 1956 Melbourne’da meşale birinci defa Güney Yarımküre’yi ziyaret etti. Meşalenin birinci kere televizyona çıkışı ise 1960 Roma Olimpiyatları’na dayanıyor.

ÖNEMLİ OLAN KATILMAK

1968 Mexico City Oyunlar öncesinde ateş, Teotihuacan’daki Büyük Ay Piramidi’ne götürüldü. Bu noktada Aztek geleneklerine nazaran 52 yıllık döngünün tamamlanmasının kutlanması için Yeni Ateş merasimi organize edildi. Şafakta, günün yine ışıması, dünyanın yenilenmesini simgeliyordu. 1976’da meşale, Montreal’e uydu aracılığıyla elektronik ortamda transfer edildi. 2000 Sydney ise deniz altından söndürülmeden ulaştırılan meşaleye şahit oldu.

Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin 1894 yılındaki kuruluşu sırasında Coubertin, arkadaşı Henri Didon’dan duyduğu şu kelamların ön plana çıkmasını istiyordu: “Citius, Altius, Fortius”. Yani, “daha süratli, daha yükseğe, daha güçlü”. Bu Latince kelamların herkes tarafından benimsenmesi ve Çağdaş Olimpiyat Oyunları’nın simgesi haline gelmesi 1924 Paris Olimpiyatları’nda oldu. Oyunlar’ın resmi olmayan sloganı da Coubertin’in 1908 Londra Olimpiyatları sırasında bir din adamından duyduğu, “Önemli olan kazanmak değil katılmaktır” sözleridir.

1906 yılında IOC Lideri Baron Pierre de Coubertin, atletlerin bir yemin etmesi gerektiği fikrini ortaya attı. Böylece amatör ruh ve centilmenlik fikri vurgulanmış olacaktı. Fakat bu yeminin uygulanması için 1920 Antwerp Olimpiyatları beklendi. Belçikalı eskrimci ve sutopçu Victor Boin birinci yemini etti. 1961 yılında, “Yemin ederiz” kelamı “Söz veririz”, “Ülkelerimizin onuru için” kelamı “Takımlarımızın onuru için” biçiminde değiştirildi. 2000 yılında ise yeminin içine doping konusu da eklendi.1972 Sapporo Kış Olimpiyatları’ndan itibaren de hakemler yemin etmeye başladı. 2012 Londra’da ise yemin edenler ortasına antrenörler de katıldı. Olimpiyat Yemini, Açılış Töreni’nde Olimpiyat Meşalesi’nin yakılışının akabinde edilir.

MARŞ VE MASKOTLAR

1896 Atina Olimpiyatları için Yunan şair Kostas Palamas’ın kelamları, Spiridon Samaras’ın bestesiyle bir marş yapıldı. Sonraki Oyunlar için mesken sahibi ülkeler farklı eserler üretti. Ta ki, 1958 IOC Kongresi’ne kadar. Japonya’nın Tokyo kentinde düzenlenen kongrede Palamas-Samaras ikilisinin ortak çalışması resmi olarak Olimpiyat Marşı ilan edildi. Amerika Birleşik Devletleri’nin Squaw Valley Kış Sporları Merkezi’nde düzenlenen 1960 Kış Oyunları’nda bu karar birinci defa resmen uygulandı.

Olimpik maskotlar 60’lı yılların sonlarına kadar ortalarda olmayan figürlerdi. Bilhassa çocuklar ve gençlerin Olimpiyat fikrine ahenk sağlayabilmesi ve ilgilerinin artabilmesi ismine uygulanan bu sistemde mesken sahibi ülkenin sembol hayvanlarından birisi genelde maskot olarak seçilmekte. Birinci olarak 1968 Grenoble Kış Olimpiyatları’nda kullanılan maskotlar, sonrasında Oyunlar’ın kıymetli kesimleri haline geldiler.

1906 yılında Atina’da Coubertin’in itirazlarına karşın düzenlenen orta Olimpiyat, bir yeniliğin öncüsü oldu. 1908 Londra Oyunları’nda birinci sefer ülkeler Açılış Töreni’nde sırayla yürüdüler. 1928 Amsterdam Olimpiyatları Açılış Merasimi ise oyunların “mucidi” Yunanistan’ın geçişiyle başladı. Konut sahibi ülke ise en son sırada stadyuma girdi. Bu durum hala devam ediyor. Açılış Töreni’nde kadroların geçidinde ülkeler, konut sahibinin lisanındaki alfabetik sırayla yürür.