Mert Aydın yazdı: Büyük sessiz adam

Paavo Nurmi yalnızca 1924 Paris Olimpiyatları’nın değil dünya spor tarihinin en büyük orta ve uzun aralık koşucularından birisi, kimine nazaran de en büyüğüdür. 20’li yıllarda özelikle Hannes Kolehmainen ve Ville Ritola ile birlikte kurduğu orta ve uzun uzaklık iştiraki onlara Uçan Finler lakabını getirdi.

Katıldığı 3 Olimpiyat’ta 9 altın, 3 gümüş madalya elde eden Nurmi, efsaneler ortasındaki yerini garantiledi.
Nurmi 1897’de bir marangozun oğlu olarak Finlandiya’nın Turku kentinde dünyaya geldi. Paavo 12 yaşında babasını kaybetti. 3 bin metrede ülkesinde ün kazandı. Fakat onu Finlandiya gündemine oturtan orduda gerçekleştirdiği bir muvaffakiyet oldu. 1919’da 20 kliometrelik bir yürüyüşe katıldı. Koşmak hürdü ancak askerlerin üzerinde önemli tartıda bir materyal vardı. Tüfeğini de unutmamak gerek. Nurmi o kadar çabuk bu koşuyu bitirdi ki üstleri, “Bizim bilmediğimiz bir kestirme yol mu buldun?” sorusunu yöneltti.

1920 Antwerp Oyunları’nda 5 bin metrede Fransız Joseph Guillemot’ya geçildi. Tıpkı ikili 10 bin metrede de karşı karşıyaydı. Organizatörler son dakikada yarışın vaktini 3 saat öne almışlardı. Bu yüzden de Fransız Guillemot, ağır bir yemek yedikten çabucak sonra yarışa girmişti. Nurmi kazanırken Fransız atlet, Fin atletin ayakkabılarının üzerine kusmuştu. Nurm, krosta ferdi ve grup altınını da alıp Oyunlar’ı 3 altın, 1 gümüşle tamamladı.

Paris’te iki dünya rekoru

1924 Paris Olimpiyatları’na da büyük favori olarak geldi Nurmi. Lakin önemli bir problem vardı. 1500 metre ve 5 bin finallerinin ortasında yalnızca yarım saat vardı. Uçan Fin için yöneticiler itiraz etti. Nuh deyip peygamber demeyen Fransızlar süreyi 1 saate çıkardılar. Nurmi, Oyunlar öncesi bunun da provasını yaptı ve iki dünya rekoru kırdı.

Olimpiyat’ta 1500 metre finalinde yalnızca Paavo Nurmi vardı. İsviçreli Wilhelm Scharer ve Britanyalı Hyla Stallard kıyasıya bir ikincilik çabası yaptılar. 3:53.6 ile olimpiyat rekoru kıran Nurmi, finiş çizgisini geçer geçmez zafer tipi atmak yerine eşyalarını toplayıp 5 bin için hazırlanmaya gitti.

5 bin metrede Nurmi, ezeli rakibi vatandaşı Ville Ritola ile karşı karşıya geliyordu. Ritola, Nurmi’nin 10 bin metre dünya rekorunu kırmış ve Finlandiya Şampiyonası’nda onu geçerek Olimpiyat’ta unvanını muhafazasına mani olmuştu. Tarihin en çekişmeli, en hoş 5 bin metre müsabakalarından birisinde Nurmi, 1500 zaferinin akabinde 2 saat bile geçmeden bir Olimpiyat şampiyonluğu daha kazandı. Paavo Nurmi’nin bitime 500 metre kala saatine son bir defa bakması ve sonrasında onu çıkarıp yere atması Olimpiyat tarihinin en enteresan olaylarından birisiydi.

Yorulmak bilmiyordu

1500 ve 5 bin zaferlerinden 2 gün sonra Nurmi, bu sefer kros finalindeydi. Çok sıcak ve yıpratıcı bir havada koşulan ve parkurun zorluğu sportmenlerin yollarda yere düşmesine ve parkura kusmasına neden oldu. Bunlardan en az etkilenen adam natürel ki Paavo Nurmi’ydi. En yakın rakibi Ritola’nın neredeyse 1 buçuk dakika önünde altına ulaştı Nurmi. Yollarını şaşıran, başları kanayan başka atletler nedeniyle kros, Olimpiyat programından çıkarıldı. Bu kros yarışından bir de grup altını çıkardı Nurmi. Yorulmak bilmeyen Nurmi, Ritola ve Elias Katz’dan oluşan Fin 3 bin metre kadrosu, krostan 1 gün sonra bir altın daha kazandı. Nurmi 5 altına ulaşmıştı.

4 yıl sonra Amsterdam’da Nurmi tahminen 31 yaşına girmişti fakat 10 bin metrede altın, 5 bin metre ve 3 bin metre engellide gümüş madalya kazanmayı başardı. Efsane 9 altın, 3 gümüş madalyayla Olimpiyat mesleğini tamamlamıştı. 10 bin metrede ezeli rakibi Ritola’yı geride bırakmıştı. Yarış bittikten sonra yüzünde yeniden gülümseme yoktu. Gurur tipi da atmamıştı. Bu da gerçek bir Paavo Nurmi klasiği olarak tarihte yerini aldı. Nurmi, sessizliği nedeniyle ülkesinde, “Büyük Sessiz Adam” olarak anılıyordu. Amerika tipinde “Teşekkür ederim” den öteye gitmeyen konuşmaları garip karşılanmıştı.

Tuhafiyeci dükkanı açtı

Nurmi, Olimpiyat mesleğini 1928’de kapatsa da 1934’e kadar koşmaya devam etti. Aslında 1932’de Los Angeles’ta da koşacaktı. Ne var ki Nurmi’nin Almanya’daki bir yarışa giderken masraflarının tertip tarafından karşılanması, “Profesyonel” olarak damgalanmasına neden oldu. Bunun gerisinde İsveçli IAAF lideri Sigfrid Edström’ün olması iki ülkenin ortasını açtı.

Sporu bıraktıktan sonra Helsinki’de bir tuhafiyeci dükkanı açtı Nurmi. 1952 Helsinki Olimpiyatları’nda meşaleyi yakma onuru Nurmi’ye verildi. Olimpiyat Stadı’nın önüne bir Paavo Nurmi heykeli dikildi. 60’ların sonlarında kalp krizi geçiren ve sıhhat meseleleri yaşayan Nurmi 1973’te 76 yaşında hayatını kaybetti. Ölmeden evvel yaptığı röportajlarda bilim ve sanatın spordan daha işe yarayan aktiviteler olduğunu söylemesiyle her zamanki üzere ilgiyi üzerine çekti.