Nükleer atık suyu ekolojik tehdit!

Aleyna Sevim – Japonya’da tüm protesto ve itirazlara karşın 2011’de ziyan nazaran Fukuşima nükleer santralinin radyoaktif atık suyunun Pasifik Okyanusu’na bırakılma sürecine başlanmasıyla birlikte yansılar de yükseldi. Türkiye’deki uzmanlar, radyoaktif atıklarla yüklü suyun Pasifik okyanusunda ekolojik bir tehdit oluşturabileceğine dikkat çekiyor. Tehdidin Türkiye denizleri için uzak olduğunu belirten de var, okyanus akıntısıyla kirliliğin yayılacağını söyleyen de. 

Santralde günde 170 ton atık su oluştuğu ve okyanusa bırakılacak suyun ölçüsünün bir milyon tondan fazla olduğu belirtilirken, bin 44 tanktaki suyun boşaltılmasının onlarca yıl sürebileceği tabir ediliyor. 

‘Fukuşima santrali farklı’ 

Alınan karara çevrecilerin ve komşu ülkelerin yansıları sürerken, Sinop Üniversitesi Nükleer Güç Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Turgay Korkut, paylaşılan bilgilere nazaran telaşa yer olmayacağını tabir ediyor. “Nükleer atıkların okyanusa boşaltma işi olağanda de yapılıyor. Fukuşima’da durum biraz farklı. Bir kaza sonucu çalışan reaktör ziyan gördü, hasebiyle çekirdekteki yakıt, soğutma suyu ile temas etti. Bu yüzden radyoaktifliğin olağandan daha fazla olduğu düşünülüyor. Buradaki suyla olağan süreçteki nükleer santraldeki su ortasında fark var. Tenkitlerin birinci çıkış noktası bu. İkincisi de atık arıtılıp okyanusa boşaltıldıktan sonra ziyan verecek mi vermeyecek mi hususu” diyen Prof. Dr. Korkut şu görüşleri sıraladı: 

Su içerisindeki radyoaktif atıkların ortasında en büyük meşakkat trityumda. Zira trityumu o sudan arıtmak şu an teknolojik olarak mümkün değil. Bunun da düşünülen 3 tane devası var fakat en makul olan su ile seyreltmeyi yapacaklar. Bunun milletlerarası standartları var. DSÖ diyor ki ‘litrede en fazla 10 bin becquerel trityum aktivitesi olabilir.’ BM bu süreci onayladı. Güney Kore hükümeti de bu süreci resmi olarak onayladı. Daima Milletlerarası Aton Gücü Ajansı (IAEA) su tahlili yapacak. Şayet olağandışı bir durum olursa çabucak şeffaf bir biçimde bilgi verilecek. Elimizdeki tek muteber bilgi bu. Bu trityum ile alakalı bertaraf süreci suyun buharlaştırılması usulüyle de yapılabiliyor aslında fakat bunu yapınca risk çok daha fazla olabiliyor. Rüzgar estiği vakit büyük bir coğrafyaya kısa bir müddette az da olsa radyoaktiflik yayılmış olabiliyor. Öteki bir usul de atığın depolarda bekletilmesi ancak orası bir zelzele bölgesi olduğu için depolarda oluşabilecek çatlak ve kırılmalar sonrası atık sular toprak altına ve ziraî topraklara geçebilir. Sonuç olarak en risksiz yol şu an yapılan usuldür diyebiliriz. 

“En büyük tedirginliği balıkçılar yaşıyor. Bildiğim kadarıyla oradaki balıklar daima tahlil ediliyor. Şu ana kadar balıklarda radyoaktif tehlikeye rastlanmadığını IAEA raporlarından görebiliyoruz.” 

Dünyadan Japonya’ya Fukuşima tepkisi

Japonya, Fukuşima Nükleer Santrali’nde biriktirilen ve radyoaktif hususlar içeren bir milyon tondan fazla atık suyu Pasifik Okyanusu’na boşaltmaya başladı. Lakin yıllar sürecek ve yaklaşık 540 olimpik yüzme havuzunu doldurabilecek ölçüdeki suyun boşaltma sürecinin başlatılması, protesto ve reaksiyonları de artırdı. 

Su boşaltma operasyonu öncesinde yaklaşık 10 kişi tesisin yakınında bir protesto düzenlerken, yaklaşık 100 kişi de Tokyo’da boşaltma sürecini gerçekleştirecek TEPCO firmasının genel merkezi önünde aksiyon yaptı. 

‘Bu karar anlaşılamaz bir şey’ 

AFP’ye konuşan Japon protestoculardan biri, “Bu, okyanusa atom bombası atmak üzere bir şey. Dünyada atom bombasıyla akına uğrayan birinci ve tek ülke Japonya’dır. Bu türlü bir kararı bizim başbakanımızın vermiş olması anlaşılamaz bir şey” tabirini kullandı. Öte yandan Güney Kore’de de üniversite öğrencileri Japonya’nın Seul Büyükelçiliği’ne girmeye çalıştı. 16 öğrenci gözaltına alındı. Çin Dışişleri Bakanlığı ise, Japonya’nın Fukuşima Nükleer Santrali’nde biriken radyoaktif atık suyu okyanusa boşaltmasını kınadı. Çin Gümrük Genel Yönetimi Japonya menşeli deniz eserleri ithalatını askıya aldı.

Balıkçılar da tepkili 

Çevre örgütü Greenpeace, “Bilim insanları, deşarjlardan kaynaklanan radyolojik risklerin tam olarak değerlendirilmediği ve deşarjlarda açığa çıkacak trityum, karbon-14, stronsiyum-90 ve iyot-129’un biyolojik tesirlerinin göz gerisi edildiği konusunda uyarıyor” sözlerini kullandı. 

Japon balıkçılık sanayisi, deniz eserlerine ziyan vereceği gerekçesiyle bu sürece tüm gücüyle karşı çıktı. 

*Uluslararası Atom Gücü Ajansı (IAEA), Temmuz ayında yayımladığı sonuncu raporda, tasarlandığı halde gerçekleştirilmesi durumunda radyoaktif suyun okyanusa bırakılmasının, etraf ve insan sıhhati üzerinde tesirlerinin olacağı sonucuna varmıştı. 

‘Türkiye’ye gelmez fakat yeniden de tehdit’

İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi ve Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Lideri Prof. Dr. Bayram Öztürk de şu değerlendirmeyi yaptı: “Deniyor ki burada bir izleme yapıyoruz. Rastgele bir tehlike gördükleri halde bunu durduracaklar. İkincisi ise seyreltme oranı. O su Akdeniz yahut Türkiye’ye gelmez. Bu deniz için tehdit midir, evet tehdittir. Türkiye esasen Japonya’dan karides ithalatı yapmıyor. 

Karides ithalatını Filipinlerden, Malezya’dan yapıyor. Hasebiyle ithalatımızın üzerine tesiri olmayacak lakin o bölgedeki ekosistem üzerindeki tesiri kaçınılmaz olur. TEPCO şirketi de, ‘Ekolojik etkiy, izleyeceğiz ona nazaran bu işi yapacağız’ diyorlar. Bu hem Kore, hem Japonya hem Rusya hem Çin açısından da tehdit. Zira onlar da bunun Pasifik Okyanusu’na boşaltılmasını istemiyorlar. Bugün Çin, Pasifik Okyanusu’na boşaltma kararı nedeniyle Japonya’ya bir kınama yazısı gönderdi. Bu olay Pasifik Okyanusu’nu tesirler. Bilhassa iklim krizinin olduğu bir dünyada bu tıp işlerin yapılmaması gerekir. Bunun tesirinin izlenmesi kıymetlidir.  

Diyelim ki bir nükleer santral yaptınız. Bir tek sizinle kalmıyor sorun çıktığı vakit hudut ötesi diğer ülkelere de sirayet ediyor. Bu su kontamine olmuş yani zehirli ve depolanmış bir su. Ancak bunun içinde ne kadar radyoaktivite var, Japonların bunu açıklaması lazım. Onla ilgili geçenlerde bir açıklama yaptılar. Bu cins suların okyanuslara boşaltılması tehlikeli ve yanlıştır. Ekosistem için ziyanlıdır.”  

İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü Kimyasal Oşinografi Ana Bilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Nuray Çağlar da Milliyet’e şu değerlendirmeyi yaptı: “Denize dışarıdan her ek atık kirleticidir. Alışılmış ki hiç verilmese. Aslında biz denizciler olarak daima şunu deriz; karada üretilen karada bertaraf edilsin. Sonuçta o su bir yerlerde birikecek. Bugün Antarktika’da tüm kirleticilere okyanus akıntı sistemleri nedeniyle rastlıyoruz. Metan bileşiklerini bile kutuplarda görüyoruz. Oradaki canlıları nasıl muhakkak parametrelerle anlayabiliriz. Deşarj derinliği ne, seyreltme oranı ne, kıyadan uzaklığı ne? Bu bilgilerin sonunda oradaki kabuklular ve deniz eserlerinin yenilip yenilmeyeceğine karar verilir. Keşke hiç boşaltılmasa derim. Madem boşaltılıyor çok tertipli izleme çalışmalarının yapılması lazım.”