‘Okuyun, paranızı kendiniz kazanın’

ÇİĞDEM YILMAZ- Efemçukuru, İzmir, Menderes’e bağlı 550 nüfuslu bir köy. Bu köydeki öğrenciler yıllarca ne liseye gidebildi ne de üniversite okudu. Ortaokula giden öğrenci sayısı ise çok düşüktü. 600 yıllık geçmişe sahip Efemçukuru’nda liseye giden tek bir kişi vardı, o da Mehmet Mızrak’dı. 1950’lierde köyde tek lise okuyan Mızrak’a köydeki yetişkinler “Talebe” lakabını verdi. Çocuklar da Mehmet Mızrak’a “Talebe amca” diyordu. Ona ismiyle seslenen yoktu. Talebe amcadan yıllar sonra köyden birinci liseye gidiş 2003’te oldu.

Ulaşım yoktu

Efemçukuru’ndan 2003’e kadar ne kız çocukları ne erkek çocukları liseye gidebiliyordu. Nedeni ise ulaşımdı. Köyden Menderes’e giden ne bir toplu taşıma vardı ne öğrenciler için servis. Efemçukuru Altın Madeni’nin sahibi şirket olan TÜBRAG, 2003’te köye fiyatsız servis takviyesi sağladı. Lise eğitimlerinin akabinde köyde üniversiteye gidenlerin sayısı da her geçen gün arttı. Köyün birinci mezunları ise Ayşe Aktaş, Hatice Sivari, Zeynep Aktaş ve Emine Balcı oldu. “Okumaktan öteki talihimiz yoktu” diyen Ayşe Aktaş ve Hatice Sivari, eğitimin kız çocukları için değerini Milliyet’e anlattı.

‘Fakir bir köydük’

Yıllar sonra köyde liseye birinci giden birinci üniversite kazananlarından biri olan 34 yaşındaki Ayşe Aktaş Çalışma İktisadı Bölümü’nden mezun olduktan sonra TÜBRAG tarafında köyde açılan Efemçukuru Altın Madeni’nden teknisyen olarak çalışmaya başladı. Aktaş, şunları söyledi:

“Bulduğumuz yerde yıllarca kız çocukları da erkek çocukları da yalnızca ilkokula kadar okuyabildi. Bilhassa kız çocuklarının okul bittikten sonra da yapabilecekleri hiçbir şey yoktu. Çalışabileceğim tek bir alan yoktu. Hayatımızda köyün dışına çıkmış beşerler da değildik. Belirli bir yaştan sonra ise kız çocukları evleniyorlardı. Okumak istiyorduk lakin ailelerimizin bizi köyün dışına gönderebilecek ne bir bütçesi ne de köyde bir ulaşım aracı vardı. Bu yıllarca böyleydi. Bizden evvel çok daha başarılı öğrenciler vardı lakin gidebilecekleri bir okul yoktu. Maden şirketi açıldıktan sonra köydeki öğrencilerin ilkokuldan sonra okumadıklarını öğrendiler ve birinci işleri fiyatsız servis sağlamaları. Böylece biz liseye gidebildik. Liseye birinci gidenlerden biriyim. Birebir periyot liseye giden erkek arkadaşlarımız da vardı ancak 4 kız arkadaş üniversite okuduk. Bizden sonra da devamı geldi. Bilhassa bizim yaşadığım yerde kız çocuklarının okuması çok lakin çok kıymetli. Köyümüz yoksul bir köydü ve tek geçim kaynağımız tarımdı o da kendimize yetebilecek kadardı. Bizler ya okuyacaktık ya da muhakkak bir yaştan sonra evlenip eşlerimizin eline bakacaktık. Fakat şu an hem evliyim hem de çalışıyorum. Kendi paramı kazanıyorum ve bu bedelli bir şey. Kendi ayaklarımızın üzerinde durabilmek, kimseye boyun eğmemek büyük bir lüks. 2003’e İzmir denilen bir yerde liseye gitmeyenler vardı. Ailelerimizin lise okuyabileceğim yerlerde ev tutabilecekleri bir bütçesi yoktu tamam da devlette o dönem en azından okula gitmek isteyen bizler için bir şey yapabilirdi.”

‘Okumasaydım, tarlada çalışacaktım’

Çalışma Ekonomisi Bölümü’nden mezun olan Hatice Sivari de Efemçukuru Altın Madeni’nde proses asistanı olarak çalışıyor. Sivari de şunları söyledi: “Liseye gitmek bizler için hayaldi. Çünkü köyde liseye giden yoktu. Bizlere servis sağlanacağını duyduğumuzda çok sevinmiştik. Hatta bazı köylüler, ‘Şimdiye kadar kim okudu, kız çocuğu okuyup da ne olacak’ diyordu. Çünkü okumanın önemi bilmiyor, önünde okuyan bir rol model de yok. Bu sözlere rağmen ailelerimiz bizi okula gönderdi ve köyde ilk üniversite okuyan 4 kızdan biri oldum ve bizden sonra okuyanlar daha üniversitelerde daha iyi bölümlerde okudular. Servis desteğinin yanında bu maden dershane desteği de okumak isteyenlere sağladı. Özellikle, okumak isteyen çocuklarına her türlü desteği vereceklerini belirtiler. Okul bitirdikten burada işe başladık. Böylelikle köydeki tarımın dışında da farklı iş kollarında çalışmaya başladı kendi parasını kazandı. Okumasaydım, tarlada aileme yardım edecektim sonra evlenip aynı şeyleri eşimin evinde yapacaktım. Özellikle kız çocuklarına sesleniyorum, okuma fırsatınız varsa okuyun yoksa fırsatları zorlayın, kendi mesleğiniz olsun. Okuyun ayaklarınızın üstünde durun. Okuduğunuz işte çalışmasanız bile, kendi paranızı kendiniz kazanın.”