Parayı veren mevti saçar! Bayer Türkiye’de de mahkemelik oldu

Çiğdem Yılmaz – Alman ilaç devi Bayer, 2016’da satın aldığı Monsanto şirketinin ürettiği ve yabani otlara karşı kullanılan glifosatın kansere yol açtığı gerekçesiyle hakkında açılan davalarda milyarca dolarlık tazminat ödemeyi kabul etmişti.  

Türkiye’de satışı devam eden ilacın da kansere yol açtığı gerekçesiyle toplatılması ve satışının yasaklanması için 2019 yılında dava açılmıştı. Dört yıldır devam eden dava, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşındı. Belgeyi takip eden avukat Hazar Can Kıpçak, sürece ait Milliyet’e şu bilgileri verdi: 

İÇ HUKUK YOLU TÜKENDİ 

“Glifosat etken unsurunu içeren ve türevleri ilaçların kanserojen tesiri, dünya kamuoyunda yer almaya başlamış, bahis ile ilgili ziyan görenlerin açtığı 15 binin üzerinde olumlu sonuçlanan davalarda üretici ve lisans sahibi şirket, yüklü tazminatlara mahkum edilmiştir. Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) bir kuruluşu olan Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) tarafından bahse bahis ot öldürücü ilacın etken unsuru (glifosat), ‘muhtemel kanserojen madde’ olarak değerlendirilmiştir. İlaç, Türkiye’de de kullanıldığı için, biz bu ilacın toplatılması ve satışının yasaklanması için Tarım ve Orman Bakanlığı’na başvurduk lakin rastgele bir karşılık gelmedi. Bunun üzerine Yönetim Mahkemesi’ne gittik. Yönetim Mahkemesi’nde talebimiz kabul edildi ve ‘Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu biçimde ret sürecinin iptaline karar veriyoruz’ denildi. Fakat bu süreçte şirketin Türkiye temsilcisi ve Bakanlığın istinaf etmesi ve bir üst mahkemeye göndermesi nedeniyle evrak şimdi katılaşmıştı ve belge bir üst mahkemede bozularak döndü. Dava sürecinde birçok üniversiteden görüş talep edildi. Görüşler de, bu ilacın muhtemelen kanserojen tesiri olabileceği ve durdurulması gerektiği istikametinde görüşler bildirildi. Bunun üzerine karar bozuldu ve yine üst mahkemeye geldiğinde ise iki üye hâkim değişmişti. İki üye hakim de davanın reddedilmesi tarafında oy kullandı lakin mahkeme lideri, davanın kabulü ile bu ilacın yasaklanması gerektiği tarafında görüş bildirdi. Bunun üzerine biz belgeyi tekrar istinaf ettik ve belge istinaf edilince onandı ve dava ret oldu. Rastgele eksper ya da laboratuvar incelemesi yapılmadan bu kararın verildiğini söyleyip Anayasa Mahkemesi’ne başvurduk lakin AYM de müracaatımızı reddetti. Bunun üzerine en son olarak 3 Temmuz 2023’te ‘sağlıklı bir etrafta yaşama hakkının ihlali’ni münasebet göstererek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurduk ve belge şu anda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde. Dört yıldır dava süreci devam ediyor.” 

‘KANSEROJEN TESİRİ VAR’ 

Ziraat Mühendisleri Odası Lideri Baki Remzi Suiçmez de glifosat ile ilgili şu bilgileri aktardı: “İlaçla ilgili dava açılırken bizlerden de görüş istendi ve biz de oda olarak görüşümüzü sunduk. Glifosat etken unsurlu ilaçla ilgili Amerika’da da, Avrupa’da da açılmış ve sonuçlanmış davalar var. Ülkemizde de yasaklanması gerekiyor. Zira insan sıhhatine başta olmak üzere birçok ziyanlı tesirleri insan tarafından ortaya konulmuş. Biz, oda olarak davaya gönderdiğimiz resmi raporda, ziyanlı tesirlerinin olduğunu mahkemeye bildirdik. Bu rapor da, fakültelerimizdeki uzmanlar tarafından hazırlandı. Hazırlanan bilimsel raporlarda kanserojen tesiri olduğu ortada. Yargı süreci devam ediyor.”  

Suiçmez, Roundup’un kullanımı ilgili de şunları söyledi: “Yabancı ot gayretinde dünyada ve Türkiye’de kullanılan ilaçlar ortasında glifosat glisin tesirli unsur en çok kullanılandır. Ağaçlara ya da başka bitkilere kullanılması durumunda bunlara ziyan verir.” 

MEDYAYI ÖRTBAS İÇİN KULLANDILAR

ABD’deki Monsanto davasında saklılığı kaldırılan evraklara Milliyet ulaştı. Monsanto dokümanları, Reuters’in bilim muhabiri Kate Kelland’ın, 2015’te glifosatı mümkün bir kanserojen olarak sınıflandıran Dünya Sıhhat Örgütü’nün Memleketler arası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) bilim insanlarını itibarsızlaştırma gayretinde Monsanto için değerli bir irtibat olduğunu ortaya koyuyor. Kelland’ın 2017’de bahse ait bir haberini Monsanto yöneticisi Sam Murphey’in ondan yazmasını istediği biçimde hazırladığına dair deliller var. Gerçekten, Kelland’ın glifosat hakkında yazdığı farklı bir haberi yayınlanmadan evvel Monsanto’ya e-mail olarak gönderdiği de tespit edildi. Kelland’ın haberlerinde, IARC çalışma kümesinin lideri olan Aaron Blair hakkında yanlış bir anlatı sunduğu söz edildi. Kelland’ın Monsanto ile işbirliğinin gerisindeyse İngiltere’de  

tartışmalı bir halkla alakalar ajansı olan “Science Media Center” (SMC) ile olan bağları olduğu belirtiliyor. Bilim insanlarını muhabirlerle buluşturan SMC’nin en büyük finansman kaynağının sanayi kümeleri ve şirketler olduğu biliniyor. SMC yöneticisi Fiona Fox, kümesinin Kelland ile IARC haberleri hakkında çalışmadığını yahut ona SMC’nin basın bültenlerinde yer alanların ötesinde kaynaklar sağlamadığını söyledi. Lakin, Kelland’ın glifosat ve IARC hakkındaki haberinin, SMC uzmanları ve sanayi kümelerinin ortaya koyduğu glifosat yanlısı görüşleri yansıttığı açık bir gerçek. Ayrıyeten, kimi dokümanlar, Monsanto’nun IARC’yi itibarsızlaştırma gayretlerini, Monsanto’yu eleştiren gazetecileri ve aktivistleri gaye alan ‘İstihbarat Füzyon Merkezi’ni oluşturmasını ve bilimi manipüle etme faaliyetlerini ortaya koyuyor. 

‘KİMYASAL SİLAH OLARAK ÜRETİLDİ, YASAKLANMALI’

Onkolog hekim Yavuz Dizdar da glifosat ilgili şunları kaydetti: “’Ot kavuran ilaç’ olarak geçer. Vietnam Savaşı’nda kimyasal bir silah olarak üretilmiştir. Yaprakların içerisine o periyot saklandıkları için üretilmiş, daha sonra da tarım ilacı olarak kullanılmaya başlandı. Glifosat, Dünya Sıhhat Örgütü’nün kanser yapanlar listesine aldığı tehlikeli bir unsurdur. Glifosat kullanıldığında bitkinin bünyesine geçiyor ve yalnızca bitkiyi değil, bütün canlıları etkiliyor. Yanlış ve fazla kullanıldığında ise bitkinin, meyvenin koku ve tatla ilgili dokusunu bozuyor ve en değerlisi insanlarda kanser oluşumunu tetikliyor. Örneğin bir meyve aldığınızda görünüşte olgun ve rengi yeterli, lakin aroması ve tadı yoksa bu meyvede glifosatla ilgili bir sorun var demektir. Zira bitkinin görünüşünü bozmuyor lakin içinde kalıyor. Ayrıyeten bitkilerin bu unsurdan arındırılması da imkansız. Hem dünyada hem de Türkiye’de büsbütün yasaklanması gerekiyor.”

İŞTE İLACIN YOL AÇTIĞI HASTALIKLAR

Ziraat Mühendisleri Odası’nın Türkiye’de açılan davaya sunduğu raporda, bilim insanlarının glifosata maruz kalmayla ilgili bir dizi sıhhat problemini gündeme getirdiği belirtildi. Bu meseleler raporda özetle şöyle sıralandı: 

Kanser: Milletlerarası Kanser Araştırma Ajansı, 2015’te glifosatın muhtemel bir insan kanserojen olduğunu belirleyen bir çalışma yayınladı. İsveç ve Arjantin’de de bu mevzuda çalışma yapıldı. Roundup (glifosat) kullanan topluluktaki sakinlerin yüzde 31’i kanser hastası olurken, Roundap kullanılmayan topluluktakilerin yalnızca yüzde 3’nün kanserli olduğu belirlendi. 

DEHB: Roundup’a maruz kalmanın muhtemelen herbisitin tiroid hormonu fonksiyonlarını bozma kapasitesinden ötürü dikkat eksikliği bozukluğuna (DEHB) bağlı olduğu bildirildi. 

Alzheimer: Glifosata maruz kalmanın Alzheimer teşhisinde bulunan birebir cins oksidatif gerilime ve nöral hücre vefatına neden olabileceği kaydedildi. 

Otizm: MIT’deki bir araştırıcı, glifosata maruz kalmanın otizmle alakalı bilinen patolojilerle hizalanan bir kadro biyolojik tesirleri olduğunu bildiriyor. Paralelliklerden biri otizmli çocuklar ortasında bağırsak disbiyozu ve glifosatın patojenik bakterileri bastırmasıdır. 

Doğum kusurları: Glifosat maruziyeti, olağan fetal gelişim için kritik olan A vitamini sinyal yolunu bozabilir. Paraguay’da yapılan bir araştırmada, glifosat herbisit püskürtülen alanlardan bir milden daha az yaşayan bayanlarda doğan bebeklerin doğum kusurları geliştirme mümkünlüğünün iki katından fazla olduğu bulundu. 

Kalp: Entropy’de yayınlanan bir çalışmada, glifosata maruz kalmanın bedenin enzimlerinde bozulmaya neden olabileceği ve kalp yetmezliğine neden olabileceği bildirildi. 

Böbrek: Memleketler arası Etraf Araştırmaları ve Halk Sıhhati Dergisi’ne nazaran: “Tek başına glifosat kronik böbrek hastalığı salgınına neden olmasa da, binlerce çiftçinin böbrek dokularını yok etme yeteneğini kazanmış üzere görünüyor.” 

Karaciğer: 2009 yılında yapılan bir araştırma, çok düşük dozlarda glifosatın karaciğer hücresi işlevini bozabileceğini göstermiştir. 

LOBİ İÇİN 16 MİLYON DOLAR HARCAMIŞLAR

Alman ilaç şirketi Bayer tarafından satın alınan ABD’li tarım ilacı firması Monsanto’nun, Avrupa’da glifosatı olumlu tanıtmak için 16 milyon dolar harcadığı tespit edildi. Le Monde’un haberine nazaran, Monsanto’nun, tanıtım için halkla alakalar firmalarıyla anlaştığı, yaklaşık 60 danışmanın nizamlı olarak bu mevzuda çalıştırıldığı, 1500 kişinin fişlendiği ve kamusal tartışmalarda kamuoyunu etkilemeleri için birtakım bilim beşerlerine 7 milyon dolar verdiği de sav edildi.