Sarsıntının akabinde Türkiye’ye gelen İngiliz takımdan birinci tespit

İngiltere’den yapı ve inşaat mühendisleri, 6 Şubat Kahramanmaraş merkezli ve sonrasındaki sarsıntıların neden olduğu yıkımla ilgili araştırmalara takviye olmak üzere sarsıntı bölgesine gitti. Türk meslektaşlarıyla birlikte çalışan takım jeolojik data topluyor ve yıkılan bina sayısının neden bu kadar çok olduğuna dair kıymetlendirme yapmaya çalışıyor. Takım şu ana kadar, çakıl karıştırılmış beton örnekleri de dahil, birtakım inşaatların kalitesinin düşük olduğuna dair deliller topladı.

BBC’nin haberine nazaran; Araştırma Yapı Mühendisleri Enstitüsü çatısının altında bulunan Zelzele Mühendisleri Saha Araştırma Takımı (EEFIT) tarafından yürütülüyor. Hem akademisyenleri, hem de sanayiden uzmanları barındıran grup, son 30 yıldır dünyanın farklı bölgelerindeki zelzelelerde araştırmalar yapıyor. Grup bulgularını Türk gruplar ve öbür yapı mühendislerinin bulgularıyla da birleştirip, daha sağlam binalar yapmanın yollarını arayacak. Yapılan çalışma şimdiye kadar betona karıştırılan ve direncini zayıflatan büyük çakıl taşları da dahil olmak üzere makus inşaat örneklerini ortaya çıkardı.

ÇIKARILACAK DERS

Araştırma takımının önderlerinden, Cambridge Üniversitesi Yapılı Etraftaki Riskler Merkezi’nden Profesör Emily So, “Tek bir binaya bakmaktansa, daha geniş resmi görmek değerli. Ayakta kalabilen binaların muvaffakiyetinden öğreneceklerimiz de çöken binalar kadar önemli” diyor. Prof So’ya nazaran çöken binaların yanında sağlam binaların da olması, bu zelzeleden çıkarılacak derslerde kilit rol oynuyor.

İLK TESPİTLER

Binalarda teknik incelemeler yürüten İngiliz gruba takviye veren Türk yapı mühendisleri, hali hazırda kimi sonuçlara ulaştı. Örneğin Adıyaman’da çöken bir binadan alınan beton örneklerinde, 6 cm uzunluğunda taşlar bulundu. Bu taşlar yakınlardaki ırmaktan getirilip betona karıştırılmıştı. Prof So “Bu durum, betonun sağlamlığında çok önemli meseleler yaratıyor” diyor. Grup ayrıyeten binalarda kullanılan demir tiplerini de inceliyor. Zelzelelerde yalnızca eski binalar değil, yeni ve çağdaş binalar da yıkıldı.

Prof. So burada 1999 Marmara Depremi’nden sonra yönetmeliklerde yapılan değişikliklere vurgu yapıyor ve “Bu yönetmeliğe nazaran yapılması gereken yeni binaların neden bu kadar makûs biçimde yıkıldığına dair araştırma yapmak çok önemli” diyor.

BÜYÜK KAYMALARA NEDEN OLDU

Ekip, sarsıntıların büyüklüğü ve oluş biçimine dair de incelemeler yapıyor. Takımın başkanlarından University College London’dan (UCL) Dr. Yasemin Didem Aktaş, sarsıntıların çok yıkıcı olduğunu hatırlatıyor: “Artçılar bile yıkıcı birer zelzele büyüklüğündeydi.” Sarsıntı tabanda de büyük kaymalara neden oldu. Dr. Aktaş “Depremlerde taban yatay ve dikey hareket eder lakin dikey hareket ekseriyetle çok daha azdır. Lakin bu zelzelede çok büyük dikey hareket de kaydedildi” diyor.

Bazı tabanlarda sarsıntının “sıvılaşmaya” neden olduğunu da belirten Dr. Aktaş’a nazaran “Depremin niteliğinin de gördüğümüz yıkımda çok büyük tesiri oldu”.

İZOLATÖRÜN MALİYETİ

Türkiye’ye başka bir araştırma takımı gönderen mühendislik ve mimarlık şirketi Arup’tan mühendis Ziggy Lubkowski ise binaların sismik izolatör vb farklı tekniklerle yıkılmayacak formda inşa edilebileceğini fakat bunun maliyeti yaklaşık yüzde 10-15 artırdığını belirtiyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde bölgede 232 bin 632 binanın acil yıkılacak yahut ağır hasarlı olduğunun tespitini yaptıklarını açıklamıştı.