Savaş alanından Büyük Taarruz
SAFA TEKELİ- 29 Ağustos Salı, Büyük Taarruz’un 4’üncü günü: Türk ordusu, muvaffakiyetle taarruz harekâtını sürdürürken, Yunan ordusunda çekilme, dağınıklık ve ümitsizlik devam ediyordu. Bunun farkında olan Batı Cephesi Kumandanı İsmet Paşa, Birinci Ordu ve Üçüncü Süvari Tümeni Komutanlıklarına, düşmanın Anadolu’da imha edilmesi buyruğunu veriyordu.
Bunun için Yunan kuvvetlerinin telefon ve telgraf sınırlarının kesilmesine devam edilecek, demir yolu ulaşımı engellenecek, menzil kollarına baskınlar yapılacak, düşmana aman verilmeyecekti. Türk birlikleri, Yunan ordusunun tutunmasına pürüz olmak için Dumlupınar mevzisinin ardındaki Kaplangı Tepesi’ni zapt etti. Böylelikle Yunanların önü ve ardı kuşatılıyor, Yunan askerleri ortasında panik büyüyordu.
Trikopis ümitsiz
Yunan subaylarının birden fazla savaşa devamın yararsız olduğu kanısını taşıyordu. Yunan Kumandan Trikopis, kimi savunma tedbirleri aldıktan sonra kuvvetlerin tek açık çizgi olan Çalköy’e çekilmelerini emrederek, kuvvetlerini kurtarmaya çabalıyordu. Fakat, bu çekilme için, uzun müddet yol bilen bir kılavuz aranıyordu. Yunan yürüyüş kolundan biri, zifiri karanlıkta Türk süvarisi sanarak, iki kolordu karargâhına ateş açınca karışıklık had safhayı buluyordu.
Trikopis kümesinin durumu ümitsizleşmişti. Afyon Cephesi’ne yardıma çağrılan Bağımsız Yunan Tümeni, ulaşım çizgilerinin engellenmesi sonucu çekilen Yunan Birinci Kolordusu ile temas kuramayarak Eskişehir güneyinde batıya gerçek çekilmeye başlıyordu. Yunan birliklerine, eldeki kuvvetlerin yine örgütlendirilmesi emredildi. Trikopis, ağır topların taşınması mümkün olmadığından namlu kapaklarının alınarak topların terk edilmelerini; lakin (B) Ordusu’ndan (İkinci Kolordu) kalan telsizin taşınmasını istemişti; ama askerler onu da tahrip ederek yerinde bırakarak, kaçıyorlardı.
Mustafa Kemal, Fevzi ve İsmet paşalar ise gece Afyon’daydılar. Paşalar, durumu gözden geçirerek akının şiddetle devam ettirilmesine, düşmanın durmaksızın kovalanmasına karar veriyorlardı.
Komutanın ağzından
Büyük Taarruz’u, o mahşer gününü yaşayanlardan dinleyerek aktarmak değişik bir his olsa gerek. Evvelki yıl kaybettiğimiz kıymetli müellif Vural Sözer’in, 1 Ağustos 1965 tarihli, “Hayat Tarih mecmuası”nın 7’nci sayısında, altı kumandanla gerçekleştirdiği söyleşiler, bizleri o günlere götürüyor.
1’inci Kolordu 23’üncü Tümen Kurmay Lideri Binbaşı Fahri Beyefendi, Emekli Korgeneral Fahri Belen, tarihte vaktini beklemekle zafere ulaşan, hareketsizliği ve ataletiyle de fırsatlar kaçıran kumandanlar çok olduğuna işaret ediyor ve şöyle diyor: “Mustafa Kemal Paşa’nın 10 ay beklemesi çok isabetli bir hareketti. Bu bekleyiş bize bir imha meydan muharebesini kazandıran sebeplerin başında gelir. 26 Ağustos sabahı bütün cephede taarruz başladı. 4 günlük amansız savaşın ardından-29 Ağustos… Bugün, akşama kadar saatten saate değişen durumu Afyon’a gelen raporlardan tetkik eden Başkumandan, ordularını Trikopis’in yan ve gerilerine yönelten buyruklarını verdikten sonra kendisi de muharebeyi yakından yönetim etmek üzere 30 Ağustos sabahı Afyon’dan cepheye hareket etti.”
‘Haydar Ağa bize yol gösteriyor’
Büyük Taarruz’da 5. Süvari Kolordusu’na kumanda eden Fahrettin Paşa (Emekli Orgeneral Fahrettin Altay) şunları anlatıyordu: “Sinanpaşa Ovası’nda, Yunan işgalinde Tokuşlar köyünden Haydar Ağa isminde hamiyetli bir vatanperver bize orta sıra bilgi veriyordu. Bu vatandaştan Ahir Dağları’nda, Yörükmezarı denilen bir gedikten aşan sarp bir patikanın mevcudiyetini öğrendim. Bu gediği düşman gündüzleri tutuyor, gece olunca çekiliyormuş. 25 Ağustos akşamı bu istikamette yürüyüşe başladık. Tek kol gidebiliyorduk. Ağaçlık, taşlık, sarp bir dağ yoluydu bu. Ovaya indiğimiz vakit gün ağarmış, topçularımızın bombardımanı, piyadelerimizin hamlesi başlamıştı. Birinci darbemizi, gediği tutmakta olan süvari kuvveti yedi. Bu kuvvet kılıçtan geçirildi.”
Garp Cephesi Kumandanlığı Kurmay Lideri Albay Asım (Gündüz) Beyefendi.
Albay Asım Bey
Emekli Orgeneral Asım Gündüz de, 26 Ağustos’ta elde edilen muvaffakiyetten sonra Mustafa Kemal Paşa’nın planını şöyle anlatıyor: “Atatürk, bir teklifte bulundu. Kendisi şahsen 1. Ordu karargâhında bulunacaktı. Şimalde (kuzeyde) 2. Ordu’ya da Fevzi Paşa’yı memur etti. Garp Cephesi karargâhı, orduların harekâtını tanzim ve yönetim etmek için 30 Ağustos’a kadar Karahisar’da kalacaktı. 30 Ağustos günü gelen malumata, raporlara nazaran düşman kuvvetleri Murat Dağları şimalinde büsbütün kuşatılmış bir vaziyette kalmıştı.
Düşmanın takriben 7-8 tümenlik bir ordusu, topuyla, tüfeğiyle, atlarıyla, otomobilleriyle, subayları, generalleriyle büsbütün elimize esir düşmüştü. Bunlardan esir olmak istemeyen kimi subaylar ve generaller, Murat Dağı’nı geçip cenuba (güneye) kaçmak istedilerse de cenuptan ilerleyen süvari kuvvetlerimiz bunları birer birer yakaladı.”
YARIN: Başkomutan zaferi kazanıyor