Son 3 günde 16 deprem! Erzurum 40 yıl sonra risk altında mı?
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra sarsıntıyla gündeme gelmeyen noktalarda hissedilen sarsıntılar risk durumunu da değiştirmişti. 1996’da yayınlanan sarsıntı risk haritası 27 yıl içinde değişmiş ve bölgeler için risk derecelendirmesi kaldırılmıştı. Erzurum’da ise son 3 günde yaşanan 16 sarsıntı, 1983’te bin 155 kişiyi hayattan koparan 6.9 büyüklüğündeki sarsıntısı akıllara getirdi. Son günlerde yüklü olarak Aziziye’de yaşanan sarsıntıların 11’inin büyüklükleri 2’den fazla.
2 bin yılda can kaybıyla sonuçlanan 4 sarsıntı yaşayan Erzurum için ‘Son 3 günde meydana gelen 16 zelzele risk oluşturabilir mi?’ sorusu baş karıştırdı. Prof. Dr. Murat Utkucu Mart ayının başında Marmara’da 4 gündeki 10 zelzelenin akabinde, “Depremlerin öncü olup olmadığının lakin büyük sarsıntı olduktan sonra söylenebilir” diye konuşmuştu.
1’den 5’e kadar olan derecelendirme sisteminde en şiddetli zelzele üretme potansiyeline sahip bölgeler 1. derece zelzele bölgesi sayılıyor.1996 sarsıntı risk haritasına nazaran merkez üssü Erzurum olan zelzele 1. derece zelzele bölgesinde meydana geldi. Erzurum-Kars ortasındaki hatta meydana gelen sarsıntı yüksek rakımlı ve alüvyon taban olan Horasan’dan Narman’a kadar tesirli oldu. Sarsıntının olduğu nokta dayanıksız bir yer sahip olduğu için yerde kaymalar da oldu.
2004’E KADAR 4 DEPREM
840 yılında büyüklüğü bilinmeyen bir sarsıntıyla sarsılan Erzurum’da tarihi surların 8 kulesi yıkılmıştı. Meyyit sayıları kesin olarak kaydedilememiş sarsıntıda yaklaşık 200 kişinin hayatını kaybettiği rivayet ediliyor. 2 ay süren yer sarsıntıları bölgede yaşayanları, tarlalarında yaşamak zorunda bıraktı. Haziran ayında yaşanan sarsıntı sonrası birçok kişi ikinci bir sarsıntı kaygısıyla uzun müddet konutlarına giremedi. 840 sarsıntısından sonra ise bölgede kaydedilen en tesirli zelzele yaklaşık bin 120 yıl sonra meydana geldi. 1859 yılında tekrar bir haziran günü sarsıntıyla sarsılan Erzurum’da bu defa can kaybı fazlaydı. 15 bin kişinin vefatıyla sonuçlanan sarsıntı 6.1 büyüklüğünde fakat 9 şiddetindeydi.
1983’te büyüklüğü 6.9 olan Erzurum zelzelesinde bin 155 kişi hayatını kaybetti. Lakin yakın tarihli Erzurum sarsıntıları ortasında en dikkat cazibeli olan zelzeleler 2004 yılında 3 gün ortayla gerçekleşen 2 sarsıntı oldu. Kandilli Rasathanesi’nin bilgilerine nazaran 5.1 ve 5.3 büyüklüğündeki iki sarsıntı sonucunda 10 kişi hayatını kaybetti. 2004 Erzurum zelzeleleri 720’den fazla artçı sarsıntıyı da beraberinde getirdi. Deprmlerin şiddetiyse 6 (güçlü) olarak açıklandı.
ERZURUM İÇİN ENDİŞELENİLMELİ Mİ?
Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Osman Bektaş, son 3 günde 16 sarsıntının yaşandığı Erzurum’daki zelzele aktivitesiyle ilgili açıklamalarda bulundu.
Depremlerin büyüklüğünün giderek artması durumda endişelenmek gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Osman Bektaş, “Maraş sarsıntısından sonra Doğu Anadolu Fayı’nın etkilediği Kuzey Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu Faylarında sismik hareketin artabileceğini belirtmiştik. Lakin 13 Nisan’dan bu yana yaşanan küçük zelzeleler sismik aktivitenin arttığını göstermez” dedi.
‘ÖNCÜ DEMEK İÇİN BÜYÜK SARSINTININ YAŞANMASI GEREKİR’
Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu, daha evvel İstanbul’da kısa müddet içinde olan çok sayıda zelzelenin akabinde ‘öncü’ sarsıntılarla ilgili şöyle konuşmuştu:
“Bir küçük zelzelesi ‘öncü deprem’ olarak nitelendirebilmek için öncüsü olarak gördüğümüz büyük sarsıntının olması gerekir. Büyük sarsıntı olduktan sonra öncesinde olan küçük sarsıntılar şayet büyük sarsıntısı oluşturan tıpkı fay üzerinde ve büyük zelzelenin odağı civarında oluşmuş iseler ‘öncü deprem’ olarak isimlendirilirler. Hasebiyle ana şok dediğimiz büyük zelzele olmadan ‘öncü deprem’ nitelemesi kesin olarak yapılamaz.”