Son çıkış! Eyvah suyumuz tükeniyor
Çiğdem Yılmaz – Gülden Çoktan / Dünyanın en büyük problemlerinden biri global iklim değişikliği ve çok sıcaklar. Türkiye için de en büyük tehlike kuraklık. Bilhassa bu yıl, ‘El Nino’ tesiriyle Türkiye’de sıcaklık ve kuraklık ziyadesiyle hissediliyor. Kuraklık ise en çok su kaynaklarını tehdit ediyor. İstanbul’daki barajların doluluk oranı yüzde 35’in altına düşerken, Türkiye’de genelindeki tüm göller ise kuruma tehdidi altında. Uzmanlar ise, bir an evvel kuraklığa karşı tedbir alınmasını, su kaynaklarıyla ilgili kanunun çıkarılmasını ve suyun tek elden yönetilmesi gerektiğini söylüyor.
KURAKLIK, SICAKLIK
El Nino ve La Nina, olağan şartları bozan iki karşı iklim modeli. Her ikisinin de hava durumu, orman yangınları ve ekosistemler üzerinde global tesirleri olabiliyor. Bu yıl ise dünya genelinde El Nino tesiri görülüyor. CNN TÜRK Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen de, El Nino’nun Türkiye üzerindeki tesirini anlattı. Prof. Dr. Şen, “El Nino ya da La Nina olur. Doğu Pasifik’teki kıyılarda deniz yüzey su sıcaklığının artması ya da azalmasına bağlı olarak El Nino ya da La Nina olur. Şayet Doğu Pasifik’teki deniz su sıcaklığı artarsa, buna El Nino azalırsa da La Nina diyoruz.
Bu yıl oradaki deniz su sıcaklığı nisan ayından beri artmaya başladı. Orada oluşan meteorolojik olayın bütün dünyaya tesiri oluyor. El Nino dünyada kuraklık ve doğal afetlerde artışa neden oluyor. Muson yağışlarının artması ve meydana gelen seller, Hawaii’deki, İspanya’daki ve Türkiye’deki orman yangınları, Çin’deki seller bunların nedeni daima çok sıcaklıklar. Bu sıcaklıklar da 2024 Nisan ayına kadar devam edecek. Türkiye’de de El Nino tesiri daha çok sıcaklık ve kuraklık formunda görülüyor. Türkiye’de bir aydır neredeyse sıfır yağış var” dedi. Prof. Dr. Şen, İstanbul için de baraj kapasitelerinin ve sayısının artırılması gerektiğini belirtti.
İstanbul’da artan sıcaklıklar ve kuraklık, su tüketimini artırırken barajların doluluk oranlarındaki düşüşler, su krizinin kapıda olduğunu gösteriyor. İSKİ’nin megakente verdiği suların yüzde 70’i konutlarda tüketiliyor. Konutlarda ise en çok banyoda su israfı yaşanırken alınacak önlemler ile su kaybını önlemek mümkün. İSKİ Su ve Atık Su Teknolojileri Daire Lideri İsmail Aydın, meskendeki su sarfiyatının yüzde 70’inin tuvalet ve banyoda gerçekleştiğini belirterek banyo müddetlerinin kısaltılması gerektiğini söyledi.
‘SU KITLIĞI ETKİLEYECEK’
İstanbul’da ziraî emelli su kullanımının kırsal alanlarda ağır olduğunu aktaran Aydın, İSKİ’nin su fiyatını yüzde 50 oranında artırması gerektiğini söyledi.
Su bedelinin düşük olmasının da kullanımı artırdığına dikkat çeken Aydın, “İSKİ, Meclis kararından ötürü bilhassa tüketimin fazla olduğu birinci ve ikinci kademe konut kullanımında maliyetinin çok çok altında su veriyor. Görünen o ki, önümüzdeki yıllarda da su kıtlığı herkesi etkileyecek. Yağış gecikmesi, yağış dengesizliği üzere bir süreç yaşıyor. Bunu derinden hissetmeye başladık. Bu yıl da çok sıcak etkisiyle tüketim rekorları kırıldı” dedi.
NASIL TASARRUF SAĞLAYABİLİRİZ?
Damlatan musluklarınızı tamir ettirin. Yılda ortalama altı ton suyun boşa akmasını önleyin.
Banyoda geçirdiğiniz süreyi bir dakika kısaltın. Yılda ortalama 16 ton suyu kurtarın. El, yüz yıkarken ya da tıraş olurken musluğu açık bırakmayın.
Çamaşır ve bulaşık makinelerini tam doldurmadan çalıştırmayın. Bulaşıklarınızı elde değil makinede yıkayın. Her yıkamada 110 litre suyun boşa harcanmasına mahzur olun.
Arabalarınızı akan su ile değil kova ve fırça yardımı ile yıkayın.
Halıları yıkamak yerine silmeyi tercih edin.
Su dağıtım şebekesi ve ziraî sulama kanallarında yüzde 50’lere varan kayıplar önlenmeli.
Tarımsal sulamada damlama ve yağmurlama sulama sistemleri yaygınlaştırılmalı.
Çok su tüketen bitkilerin üretimi tercih edilmemeli.
Evlerde havuz, fıskiye, çim sulaması, araç yıkanması üzere uygulamalardan vazgeçilmeli.
Evlerde su tasarrufu ön planda olan eserler tercih edilmeli.
Kişisel kullanımda suyun boşa akmasının önlenmesi çok kıymetli.
BARAJLARDA 9 YILIN EN DÜŞÜK SU DÜZEYİNİ GÖRDÜK
Sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi ve yaşanan kuraklık nedeniyle megakentte su sağlayan barajların doluluk oranı son dokuz yılın en düşük düzeylerine kadar gerileyerek yüzde 34.05’e kadar düştü. Kimi barajlar neredeyse kuruma tehlikesi ile karşı karşıya. 2014 yılında barajların doluluk oranı yüzde 18’e kadar düşerken ortadan geçen dokuz yıl içerisinde ise yüzde 50’nin altına düşmediği görülüyor.
Haftalardır mevsim normallerinin üzerinde sıcaklarla boğuşan Ankara’nın barajlarında su badiresi baş gösterdi.
ASKİ Genel Müdürlüğü bilgilerine nazaran, evvelki gün prestijiyle başşehrin baraj ve atık su arıtma tesisinden elde edilen etkin kullanılabilir su ölçüsü, toplam potansiyelin lakin yüzde 35.58’ini doldurdu.
İzmir’de ise dün prestijiyle barajların toplam doluluk oranı yüzde 27.3 olarak ölçüldü.
Türkiye’de, hiç yağış olmaması durumunda İstanbul’un yaklaşık 68 gün, Ankara’nın 225 gün ve İzmir’in 400 günlük suyu var.
‘DÜNYA KADAR’ SUSUZLUK VAR
DIŞ HABERLER SERVİSİ – Dünyada giderek artan sayıda kent, sakinlerine kâfi tatlı su sağlama konusunda önemli zorluklarla karşı karşıya. Birleşmiş Milletler, 2025’e kadar dünya nüfusunun 3’te 2’sinin su gerilimi altında yaşayabileceğini iddia ediyor. Şu an tatlı su temini problemleriyle karşı karşıya olan kimi kentler ise şunlar:
Sao Paulo/BREZİLYA: Kuraklık pençesindeki kente su temin eden Cantareira rezervuar sistemi kapasitesi yüzde 7,1’e düştü.
Los Angeles/ABD: Düzgünleştirilmiş su depolama ve su verimliliği tedbirleri, su krizini hafifletse de kent önemli su problemleriyle karşı karşıya.
Pekin/ÇİN: Pekin’in yıllık su tüketimi 2013’te var olan su kaynağının 2 katından fazlaya ulaştı. Çin’in su kaynaklarının neredeyse yarısı kirli.
Meksiko/MEKSİKA: Suyun yarısı öteki bölgelerden getiriliyor ve pek çok sakinin haftada bir defa akan suya erişmesine müsaade veriliyor.
Tokyo/JAPONYA: Tatlı su kaynakları hudutlu olan Tokyo, yağmur suyu toplama sistemine bağlı olarak hayatta kalıyor.
Avrupa Birliği: AB’nin topraklarının yüzde 8’i şimdiden kuraklık alarmı durumunda. İtalya’da göller ve ırmaklar kururken, İspanya 2022’nin sonundan beri mahsulü yok eden uzun vadeli bir kuraklık içinde. Fransa’da bu yılki rekor yağışsız periyodun akabinde su kaynakları tükenme noktasına geldi.
İran ve Afganistan su krizi: Tahran idaresi ile yaşanan su krizi nedeniyle Taliban’ın İran sonuna intihar bombacıları dahil askeri kuvvet gönderdiği bildiriliyor.
‘BU GÖLLERDEN DAMLA BİLE SU ALINMAMALI’
Türkiye Tabiatını Muhafaza Derneği Bilim Danışmanı Doç. Dr. Erol Kesici, göllerle ilgili şu değerlendirmeleri yaptı: “Türkiye’nin en değerli içme suyu göllerinden olan Beyşehir ve Eğirdir Gölü stratejik değere sahip. Açlıkta, kıtlıkta, savaşta yalnızca Türkiye’nin değil bütün insanlığın kullanabileceği su kaynağı.
Bugün Van Gölü’ne baktığımızda da ortada şiddetli bir çekilmenin olduğunu söyleyebiliriz. Bunun temel nedeni de, yüzeysel olarak alınan çok sular.”
DAMLA SULAMA İÇİN DÜŞÜK FAİZLİ KREDİ
EKONOMİ SERVİSİ – Ziraat Bankası, üreticilere sulama kredisi imkânı sunuyor. Bankanın internet sitesinde yer alan bilgiye nazaran, kaynağından alınan suyun tarla içine dağıtılması hedefiyle damla, yağmurlama yahut mikro yağmurlama sulama sistemleri kurulmasına yönelik olarak kredi veriliyor. Kredinin özellikleriyle ilgili bilgi şu halde: “Modern Basınçlı Sulama Kredileri kapsamında, damla, yağmurlama yahut mikro yağmurlama sulama sistemleri kurulmasına, bu sistemlerin otomasyonuna ait teknolojik sistemlerin satın alınmasına, çağdaş basınçlı sulama sistemi kullanan/kullanacak olan üreticilerin, bu sistemle ilişkili derin kuyu açılması, elektrik temini, derin kuyu teçhizatı ve suyun kaynağından tarlaya taşınmasına, yönelik yatırım masrafları için düşük faizli kredi eserlerimizden faydalanabilirsiniz.”
TÜRKİYE’NİN SU GERİLİMİ GİDEREK YÜKSELİYOR!
EĞİTİM SERVİSİ – Dünya, önemli su kıtlığı yaşama ihtimaliyle karşı karşıya. Dünyada su tüketimindeki dengesizliklere ve israfa dikkat çeken Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Etraf, Biyoçeşitlilik ve İklim Değişikliği Çalışma Kümesi, bu bahiste “İklim Değişikliği Çerçevesinde Su Kaynaklarının Mevcut Durumu ve Geleceği” raporu hazırladı. Yakın vakitte kamuoyuyla paylaşılacak rapor öncesinde açıklamalarda bulunan TÜBA Lideri Prof. Dr. Muzaffer Şeker, süratli önlem alınması gerektiğini, bunun da topyekûn bir çabayla olabileceğini kaydetti. “Su yoksa hiçbir şey yok” diyen Şeker, TÜBA Çalışma Grubu’nun verdiği bilgiler çerçevesinde şu dataları paylaştı:
STRES YAŞAYAN ÜLKELER ARASINDA
Türkiye’nin yıllık ortalama kullanılabilir su potansiyeli 94 milyar metreküp yüzeysel 18 milyar metreküp yeraltı suyu olmak üzere toplam 112 milyar metreküp. Buna nazaran Türkiye’nin 2022 nüfusu dikkate alındığında kişi başına düşen su ölçüsü bin 313 metreküp. Bu paha, milletlerarası kabul görmüş Falkenmark indeksine nazaran Türkiye’nin su gerilimi yaşayan ülkeler ortasında olduğunu gösteriyor.
Türkiye’de nüfus yoğunluğu ve su muhtaçlığı, su potansiyeline paralel olarak dağılmıyor. Doğu Karadeniz bölgesinde yağışlar ve su potansiyeli yüksekken nüfus dağılımı, ziraî ve endüstriyel faaliyetlerin yoğunluğu düşük. Nüfus yoğunluğunun ve üretim faaliyetlerinin yüksek olduğu Marmara ve Ege bölgelerinde ise su kaynakları sonlu. Marmara havzası mutlak su kıtlığı yaşanan bölge kategorisinde yer alırken Burdur, Gedik, Susurluk, Akarçay, Büyük Menderes, Asi ve Sakarya havzaları su kıtlığı yaşanan bölgeler sınıfında. Konya Kapalı Havzası’nda ise sulanabilir tarım alanlarının fakat yarısı sulanabiliyor.
Türkiye Akdeniz iklim jenerasyonunda yer aldığından sıcaklık artışının ve kuraklığın Türkiye’nin büyük kısmında dünya ortalamasından daha fazla görüleceği hasebiyle su geriliminin daha da artacağı iddia ediliyor.
KAYNAKLAR AZALIYOR
Su kaynaklarının çok büyük bir kısmı özellikleri yahut pozisyonları bakımından insanların kullanımı açısından uygun değil.
Dünya genelinde su kaynaklarının nüfusa paralel olarak dağılmadığını vurgulayan Çalışma Kümesi Yürütücüsü Prof. Dr. Mehmet Emin Aydın, dünya nüfusunun çoğunluğunun Asya ve Afrika’da yaşadığı halde su kaynaklarının hayli kısıtlı olduğunu vurguladı.
Aydın, “2050’de su gereksiniminin 2000 yılına nazaran yüzde 50 daha fazla olacağı iddia edilen araştırma sonuçlarına nazaran yağışlardaki değişimler nedeniyle kimi bölgelerde su temin edilmesiyle ilgili değerli sorunlar yaşanacağı iddia ediliyor” dedi.