Tahıl koridorunda umut yeniden İstanbul

AYDIN HASAN- Cumhurbaşkanı Erdoğan ile BM Genel Sekreteri Antonio Guterres başkanlığında 22 Temmuz 2022’de Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler ortasında “Tahıl ve Yiyecek Unsurlarının Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Teşebbüsü Belgesi” İstanbul’da imzalandı. Gemilerin denetimi için İstanbul’da Müşterek Uyum Merkezi kuruldu. Muahedenin müddeti sağlanan mutabakatlar ile bir yıl içinde 3 sefer olmak üzere 17 Temmuz 2023’e kadar uzatıldı. Lakin bu tarihten sonra dördüncü defa uzatma imkânı olmadı.

RUSYA MUAHEDEYİ UZATMADI

Rusya, yaptırımlar ve gübre ihracatının engellendiği gerekçesiyle BM’yi eleştirerek muahededen çekildiğini açıkladı. Tahıl Koridoru Mutabakatı içinde yer alan Rusya’nın BM ile kendi eserlerinin ihracatı konusunda bir diğer mutabakatı daha bulunuyor. Rusya, bu çerçevede bir yıl içinde yaklaşık 60 milyon ton tahıl ihraç etti. Rusya bu tahılın yüzde 35’ini Karadeniz, yüzde 65’ni ise öbür denizlerdeki limanları üzerinden dış pazarlara sürdü. Tahılın yanı sıra gübre ve amonyak da Rusya’nın ihraç kalemleri içinde yer aldı. Ukrayna ise Tahıl Koridoru teşebbüsü çerçevesinde bir yıl içinde 32 milyon 856 bin ton tahıl ihraç etti. Ukrayna, koridorun işlediği süreçte tahıl ihracından ayda ortalama bir milyar dolar kazandı. 

Rusya, mutabakattan çekildiğini açıkladığı 17 Temmuz’dan sonra besin ve gübre ile ilgili bahislerdeki taleplerini, ABD ve AB’ye Türkiye üzerinden iletti. Diplomasinin art odalarında Rusya’nın beş unsurda topladığı talepleri üzerinden çetin müzakerelerin yaşandığı belirtildi. Rusya’nın talepleri içinde; “Rusya’nın Ziraat Bankası’nın SWIFT sistemine dahil edilmesi, Togliatti – Odessa amonyak boru boru sınırının onarılması, gemi sigortaları sıkıntısının tahlili, besin alanında faaliyet gösteren Rus şirketlerin mal varlıklarıyla ilgili mevzuların çözülmesi” üzere başlıkların yer aldığı lisana getirildi.

Girişimin canlandırılması için masada olan seçeneklerden biri de, Rusya ile BM’nin tekrar İstanbul’da masaya oturması. Bu toplantıların Rusya, BM ve Türkiye ortasında üçlü formatta yapılması ve ilerleme sağlanması durumunda Ukrayna’nın iştiraki ile dörtlü formatta devam edilmesi de konuşulan bahisler içinde yer aldı. Rusya’nın taleplerinin BM ile Rusya ortasında müzakere edilmesi de, sorunun aşılması için gündeme getirilen formüller ortasında.

BAKAN FİDAN UKRAYNA YOLCUSU

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Akif Çağatay Kılıç, evvelki gün Ukrayna’da temaslarda bulundu. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da yarın Ukrayna’ya ziyarette bulunacak. Fidan’ın, eylül ayında da Moskova’yı ziyaret etmesi bekleniyor. Fidan, geçen pazartesi günü Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksei Erkhov ile görüşmüştü.

PUTİN’DEN MUTABAKAT İÇİN ‘ŞARTLI DÖNÜŞ’ MESAJI

Rusya Devlet Lideri Putin, BRICS Zirvesi’ne gönderdiği bildiride, “Rusya’nın dünya pazarlarına tahıl ve gübre ihracatına yönelik yaptırımların kaldırılmasına ait kelamda mutabakatın (tahıl anlaşması) hiçbir kuralı uygulanmadı. Rusya’ya yönelik yükümlülükler gözardı edildi. Avrupa limanlarındaki gübrelerin özgür olan sevkiyatını bile engellediler. Lakin bu hiçbir yaptırımın uygulanmaması gerektiği insani bir aksiyondu. Bu gerçeklerle anlaşmayı uzatmayı reddettik ve Rus tarafına karşı yükümlülüklerin yerine getirilmesi durumunda anlaşmaya geri dönmeye hazır” dedi.

ABD’DEN TAKVİYE MESAJI

ABD’nin Ankara Büyükelçisi Jeff Flake, salı günü yaptığı yazılı açıklamada, “Amerikan halkı, Türkiye’ye, BM’e ve dünyada herkese yetecek ölçüde besin bulunmasını garanti altına almaya çalışan ülkelere şükranlarını sunmaktadır. Türkiye’nin, global besin güvenliğini savunma konusunda oynadığı kritik liderlik rolünü sürdüreceğine eminim” sözünü kullanmıştı.