Tarihi yapılarda zelzele tedbirleri

GÜLDEN ÇOKTAN İstanbul –  İstanbul’da da 20 bin tarihi eser sarsıntı riskiyle karşı karşıya. Bu yapıların geleceğe sağlıklı bir formda aktarılması için bir an evvel sarsıntı riskine karşı tedbir alınması gerekiyor. Bu maksatla çalışmalarını hızlandıran İstanbul Büyükşehir Belediyesi ise, uyguladığı karbon lifli polimer sargıyla tarihi yapıları muhtemel zelzelede ayakta tutmayı planlıyor. 

Tercih ediliyor 

Megakentte 35 bin 234 tarihi kültürel miras alanı olduğunu ve bu yapılardan 20 bininin sarsıntı riskiyle karşı karşıya olduğunu belirten İBB Kültür Varlıkları Daire Lideri Oktay Özel, metodu Milliyet’e anlattı: “Kagir duvarlar için kolay uygulanabilir olması ve duvarların yapısal kapasitesini artırması nedeniyle usulü sık tercih ediyoruz. Zelzele sırasında mevcut kagir duvarlar, içinde demir donatı olmadığı için hasara açık. Bizim sıva içerisinde uyguladığımız bu lifli polimer donatı duvarın dağılmasını mahzurlar. Karbon asıllı olanı vardır. Cam temelli olanı vardır. Bazalt asıllı olanı vardır. Kamuoyunda en çok karbon temelli kullanıldığı için karbon elyaf diye tanımlanır lakin literatürde karşılığı lifli polimer donatılı sargılamadır. Biz tarihi yapılarda bunu onlarca yıldır kullanıyoruz.” 

“Anıt yapıları onarımda bizim kullandığımız çok sayıda güçlendirme prosedürü var. Bunlardan en kıymetlisi bizim duvar enjeksiyonu dediğimiz duvar boşluklarını, vakitle oluşan boşlukları dolduran, tarihi yapının dokusuna uygun bir harç uygulaması. Bunu çok sık kullanırız. Çelik elemanlarla gergileme, kılıçlama uygulamasını çok sık kullanırız. Yakın vakitte kamuoyu bunu Yerebatan Sarnıcı’nda gördü. Orada uyguladığımız paslanmaz çelik çubuklarla gergi kılıçlama uygulamamız vardı. Bu tarihi yapılarda çok sık kullanılan uygulamalardan bir adedidir. Dünya mirası kara surlarında bunu kullanıyoruz. Zira burçlar epey hasarlı durumdaydı.” 

‘Yanlış onarım ve güçlendirme’

İBB Miras takımı olarak yürütülen onarım ve güçlendirme çalışmalarında 2017 yılında Kültür Bakanlığı, İBB, İPKB, VGM, İcomos’un birlikte hazırladığı “Tarihi Yapıların Sarsıntı Risklerinin İdaresi Kılavuzu”nu temel aldıklarını söyleyen Oktay Özel, şunları anlattı: “Biz yürüttüğümüz onarım çalışmalarında bu kılavuzu temel alırız. Fakat ne yazık ki bu kılavuz unutulmuş durumda. Kullanılmıyor. Türkiye genelinde yürütülen onarımlarda da kullanılmıyor. O nedenle yanlış güçlendirmeler ve onarımlar yapılıyor. Bu yanlış yapılan onarımlar da ne yazık ki afet anında yıkım olarak karşımıza çıkıyor. 

Bu kılavuzun kıymeti şu: Türkiye’deki tarihi yapıların güçlendirilmesi sarsıntı yönetmeliğine tabi değildir. Bunun temel sebebi tarihi yapılara yapacağımız müdahalenin sonlu olması. İstanbul üzere bir zelzele kentinde güçlendirme yapmak üzere de bir zorunluluğumuz var. Hangi sistemlerle tarihi yapının özgünlüğünü bozmadan güçlendirme yapılabileceğini o kılavuz çok net tanımlıyor. Ne yazık ki geçirdiğimiz altı yıllık süreç içerisinde kimse bu kılavuzdan haberdar değil. Kimse bu kılavuzu okumuyor.”