Tiyatroda sahne dayanışmanın

Seyhan Akıncı – Ülkemizi sarsan büyük zelzelelerin akabinde sanatkarlar ve sanat üretim alanları da yaşadıkları kayıpların acısını yaşıyor. Bir yandan da dayanışma ile ayağa kalkma uğraşı veriyor. Güneydoğu ve Akdeniz’de yaşayan tiyatrocular ve oralarda bulunan özel tiyatroların durumunu Tiyatro Kooperatifi Lideri Yeşim Özsoy ile konuştuk.

Tiyatro Kooperatifi’nin #SahnedenDayanışma daveti örgütlü hareketin de gücünü ortaya koydu bir defa daha…

Evet, bu güç vakitlerde tahminen de en büyük kazanımımız örgüt olmanın, dayanışmanın kıymeti oldu. Pandemiden önce birinci başta 15 tiyatronun inisiyatifiyle kurulma yoluna girmiştik, sene 2018’di. 2019’da haziran ayında resmî kuruluşumuzda 34 tiyatroyduk. Şu an prestijiyle 77 tiyatroyu temsil ediyoruz ki bu yalnızca İstanbul’da. Ayrıyeten Mozaik Kültür Vakfı’nın takviyesiyle Anadolu’da da her bölgede birer tiyatro kooperatifi kuruldu. Yani toplamda 500 civarı olarak belirtilen bir sayı var tüm Türkiye’deki özel tiyatrolar için. Neredeyse dörtte biri kadarıyla dayanışma ve örgütlülük içindeyiz.

Kooperatif’in bileşeni olan sarsıntı bölgesinden özel tiyatroların son yeni durumunu bizimle paylaşabilir misiniz?

Hem Güneydoğu’daki özel tiyatroları temsil eden Ahura Tiyatro Kooperatifi hem de Akdeniz Bölge Kooperatifi’nden zelzeleden direkt olarak etkilenen tiyatrocularımız var. Öncelikli olarak Akdeniz’deki tiyatroların durumu tehlikede. Deposu, tiyatrosu ziyan gören, işine devam edemeyen, kiralarını, işçisinin maaşlarını ödeyemeyen tiyatrolar ve yakınlarını kaybeden tiyatrocular depremzede olarak bölgede ayakta kalmanın yollarını arıyorlar. Ahura Tiyatro Kooperatifi önceliği Akdeniz’deki tiyatrolara vermemiz gerektiğini söylediği için bu bilgiyle o bölgedeki tiyatrocu meslektaşlarımızla toplantılar yaptık, gereksinimleriyle ilgili bilgi aldık ve proje ve yardım çalışmalarımızla, ayrıyeten duyurularımızla onlara dayanak olmaya çalışıyoruz.

Depremi yaşamış tiyatroların öncelikli muhtaçlıkları neler? Bu anlamda  Turizm ve Kültür Bakanlığı’ndan neler talep etmeyi ve ne yapmayı düşünüyorsunuz?

Öncelikli olarak aslında üzerimizde her vakit bir yük ve pranga olan ticaret kurallarına uygun yani sanat ve kültürün özelliğine uygun olmayan ağır vergi yükünün çözülmesi koşul. Bölgedeki tiyatroların sigorta, prim ve vergi ödemeleri ertelenmiş durumda ancak iş yapamadıkları için ayrıyeten yardım koşul. Bu maddi ve manevi yardım için özel alandan bizler elimizden geleni natürel ki yaparız fakat her vakit altını çizdiğimiz üzere bakanlık nezdinde sistem değişikliği olmadığı sürece her seferinde önemli hasar gören, bilet satamadığında sokağa ve açlığa, yok oluşa mahkûm olan tiyatro oluyor daima.

Bütün bu tablo karşısında #SahnedenDayanışma hayli kıymetli. Nasıl bir çerçeveniz olacak?

Evet bildiğiniz üzere zelzelenin tesirlerinin hâlâ sıcak olduğu sırada yardımlar ve dayanaklar devam ediyor fakat bu süreç uzun. Tiyatrolar olarak tahminen de en büyük sorumluluğumuz seyircimize ve takımlarımıza bu dayanışma kültürünü ayakta tutmaları ve devam etmeleri konusunda, unutturmamak konusunda çalışmalar yapmak. Hem yardım akışını devam ettirmek hem de unutmamak istiyoruz.

“Sorun bütünsel ve sarsıntı açısından tehlikeli”

Dayanışmanın bir ayağı da barınma gereksinimi için… Son durum nedir? Zelzele bölgesinden ayrılabilen ve barınma muhtaçlığını giderebilen tiyatro işçileri var mı?

Öncelikle tüm toplumun güzelleşme sürecinde akla birinci gelen alanlardan biri olarak sanatı ve sanatçıyı görüyoruz. Bu çok hoş bir şey ancak bir yandan da tertibe ve takviyeye muhtaçlık büyük. Bu manada İstanbul’dan Tiyatro Kooperatifi’nde oluşturduğumuz bir Çalışma Grubu’yla bölgedeki çocukları öncelikli düşünen bir proje oluşturduk ve çok süratli bir biçimde özel daldan dayanak bulabildik. Nisan sonundan itibaren bölgede olacağız. Bölgedeki meslektaşlarımızın en çok muhtaçlığı olan şey barınma. Meskenlerini, tiyatrolarını terk eden arkadaşlarımız var. Tıpkı vakitte mesleklerini devam ettirmek istiyorlar bu travmayı atlatabilmek için. Bu mevzuda da bir çalışma organize etmeye çalışıyoruz. Bölgedeki tiyatrocu meslektaşlarımızın İstanbul’a turneye, buradaki sahnelere gelmesiyle ilgili bir çalışma yapmak istiyoruz.

Başta İstanbul ve İzmir olmak üzere ülkemizin kıymetli bir kısmı zelzele neslinde ve risk altında. Buralarda bulunan özel tiyatro sahnelerinin zelzeleye dayanıklılık araştırması, güçlendirilmesi ya da inançlı alanlara taşınması konusunda neler yapmayı planlıyorsunuz?

Bu da yeniden sisteme ve genel olarak özel tiyatroların işleyişine ilişkin bir sorun. Sorun bütünsel ve aslında sarsıntı açısından baktığımızda tehlikeli. Sahnelerimiz ve tiyatrolarımız ortasında bu mevzuda ne yapabiliriz konusu gündemde fakat takdir edersiniz ki şu anda ikincil. Aslında her şey, özel tiyatroların vergi statüsünün farklılaştırılması, dayanak sisteminin uygunlaştırılması ve kendi ayakları üzerinden kurallara uygun bir biçimde var olabilmesi ve sürdürülebilirliği için sistemin kökünden değişmesine bakıyor.