Türk sinemacıları aksiyona nasıl bakıyor
MÜJDE IŞIL- Amerikan Senaryo Müellifleri Birliği (WGA) mayıstan beri grevde. İki hafta evvel Oyuncular Birliği-Amerikan Televizyon ve Radyo Sanatkarları Federasyonu (SAG-AFTRA) da greve başladı. 60 yılı aşkın bir müddettir birinci kez Hollywood’da hem senaristler hem oyuncular eşzamanlı grevde. Stüdyolardan ve dijital platformlardan talepleri adil fiyat, sağlıklı çalışma şartları ve yapay zekâya karşı iş teminatı. Pekala, bizde durum nasıl? Örneğin ‘70’lerde Tarık Akan’lı, Fatma Girik’li sansürü protesto yürüyüşü var hafızalarımızda. Ya sonrası? Antalya Sinema Şenliği klâsik ulusal müsabakayı kaldırdığında topluca reaksiyon gösterebildik mi mesela, yoksa her şeye karşın değerli olan orada görünmek miydi? Bu konuda sektör profesyonellerinin görüşlerini aldık.
Tülin Özen (Oyuncu)
*“Oyuncular kıssasına sahip çıkmalı”
Orada çok daha sağlam bir sanayi var. Bu sanayide yaratıcılığa, tekniklerini güçlendirmeye, şaşırtan öyküler ya da diyaloglar kurmaya, derinleşmeye ve çeşitlenmeye, sansürsüz, günümüzü, sokağı okuyabilen ve bunu ideolojisiyle bütünleştirmeye çalışan öyküler yaratmaya kıymet veriyorlar zira fakat geliştikçe dünyaya satmaya devam edebileceklerini biliyorlar. Münasebetiyle bunu yapabilen senaristleri gerçek para sahipleri ezse de bir noktada onların kıymetli olduklarını biliyorlar ve senaristler de sağlam bir grev yapınca bir karşılık bulabileceklerini düşünüyorlar. Burada ise bilhassa dizilerde ne yapılan işlerin kaliteli olması gerekiyor ne de senaristlere öteki dal elemanlarına ve hatta izleyicilere bu türlü bir değer veriliyor bence. Verilse de reyting korkusundan çabucak vazgeçiliyor. Münasebetiyle senaristi de oyuncusu da öykü anlatımı üzerinden kendini değerli hissetmiyor, yerinin çok çabuk ve daha kalitesiziyle doldurulabileceğini çabucak görüyor; kâfi ki yeni gelen istedikleri kadar çalıştırılabilecek biri olsun. İktisat de berbat olunca kimse aslında bunu yıkmak için bir güç bulamıyor kendinde. Yalnızca baskı, sansür ve tehdit altında yapılan işlere müsaade var üzere bir durum var her işin “ticari” kısmında.
Sorunun genel bir oyuncu hareketiyle çözülebileceğine inanmıyorum. Dünyada da sorunlar yaşayan bir dal sinema. Lakin genel olarak dizilerdeki ve sinemalardaki oyuncuların yapabileceği en uygun şey; seyircisini küçümsemediği, kıssasına sahip çıktığı ve bunun yeterli yapılmasını her an senaristten, direktörden, yapımcıdan talep ettiği bir yerde durması.
Biket İlhan (Film Direktörleri Derneği Başkanı)
*“Tüm bölüm bileşenleri birlikte hareket etmeli”
Kendi ülkemizin dizi ve sinema dalının meselelerine baktığımızda da her şeyin hakkaniyetli yürümediğini biliyoruz. Değerli olan tüm kesim bileşenlerinin birlikte hareket etmesi. ‘70’lerde sinemacıların sansüre karşı Ankara yürüyüşü güçlü bir dayanışmaydı. Daha sonra 2010 yılında ‘’Yerli dizi yersiz uzun’’ sloganıyla Taksim AKM önünde bir protesto gerçekleşti ve hepimiz katılmıştık. Sonuç olumlu olmasa da birlik olmanın gücüne şahit olmuştuk. Daha sonra 2017’de Antalya Altın Portakal sinema şenliğinin ulusal müsabakayı kaldırması üzerine de reaksiyon gösterildi. Hem direktörler hem de oyuncular tüm dal çalışanları karşı çıktı. Açıklama ve davet metni hazırlandı ve tüm kurumlar meslek birlikleri ve direktörler imza attılar. O yıl şenliğe katılmadık. Gerektiğinde sesimizi yükseltecek gücümüz her vakit var.
Film Direktörleri Derneği olarak yeni idare bu yıl nisan ayında misyona başladı. Direktörlere daha düzgün kaidelerde çalışmak için alan açmak, en sıkıntı olan tarafıyla projelerimize kaynak yaratmak için girişimlerimizi sürdürüyoruz. Bakanlık dayanaklarının daha tatmin edici olması, mahallî idarelerin de sinema için bir fon oluşturması, çekimlerde kolaylık sağlanması ve sponsor arayışlarımızda özendirici olmak manasında maddelerin getirilmesi üzere…
Esin Küçüktepepınar (Sinema Müellifleri Derneği Başkanı)
*“Bizde herkes tek başına hareket ediyor”
‘Amerikan rüyası’ üzerinden milyarlar kazanan ve bunu iş modeli (Çalış senin de olur!) olarak sunan Hollywood’un artık imaj sıkıntısında olmaması telaş verici. Tom Cruise bile kodaman stüdyo işverenlerini adaletli bir gelir dağılımı konusunda ikna edemiyorsa durum vahim. Neyse ki teselli edici şeyler var, onlarla bizi ayıran: Sendikalaşma sayesinde topluca dayanışma ve grev hakkı. Yani daima birlikte hakkını arama ve pazarlık edebilme bahtı. Ayrıyeten tuzu kuru starların da tehlikenin farkında olması ve daha az şanslı olan işçi meslektaşlarıyla dayanışması da çok kıymetli. Bizler, Yeşilçam sokağının gariban figüranlarının çektiği zahmetleri, star oyuncuların bile bir türlü vadesi gelemeyen çek ve senetlerle çalışmak zorunda kaldığı öyküleri dinledik daima. Azıcık paralarla ve yoklukla yapılan sinemaların yaratıcılığıyla teselli bulduk. Lakin ancak bir arpa uzunluğu yol gitmiş üzereyiz. Bizde sanayi yok, gişede kazanılan para farklı projelere dönmüyor; ne sendikalaşma var ne de emeğin hakkını takip edebilmek muhtemel. Herkes tek başına hareket ediyor. Fransa modeli yani devletin sanata dayanak çıkması çok değerli. Ancak bunun maddelerle korunması, emeğin ve insanın yalnız bırakılmaması gerekiyor.