Ustalardan sinema dersleri

MÜJDE IŞIL- Hep tartışılan konudur; sinema okuyarak mı öğrenilir, sinema çekerek mi öğrenilir, sinema izleyerek mi öğrenilir? Bu konunun okuma kısmında hem sinemaseverlerin hem de sinema öğrencilerinin temel oluşturabileceği eserler oldukça güçlü ülkemizde. Sinema muharriri ve akademisyen İstek Oylum imzalı, güncellenmiş ve genişletilmiş yeni baskısıyla İnkılâp Kitabevi’nden çıkan “Dünya Direktörlerinden Sinema Dersleri” kitabı da bu yapıtlardan biri…

Kitap farklı coğrafyalardan ve farklı sinema anlayışlarına sahip 28 direktöre odaklanıyor. Akira Kurosawa’dan Ingmar Bergman’a, Asghar Farhadi’den Kim Ki Duk’a, Michael Haneke’den Krzysztof Kieslowski’ye pek çok usta isim var. Gözler bizden de bir direktörü aramıyor değil kitapta. Tahminen ileride o da eklenir.

Kitapta her direktörün evvel kısaca sinema mesleği ve hayatı anlatılıyor. Sonrasında sinema anlayışları ve taze sinemacılara öğütleri yer alıyor. Her direktörün biçimi ve öğüdü kendi tecrübelerinin ve kişiliklerinin sonucu; münasebetiyle farklılıklar hâkim. Mesela Wener Herzog direktör olmak isteyenlere “Okuyun, okuyun, okuyun” tavsiyesinde bulunurken Michael Haneke, “Yönetmen olmanızın tek yolu sinema çekmektir” diyor. Andrey Tarkovski ise şayet hoca olsaydı öğrencilerini direktör olmaktan vazgeçirmeye çalışacağını söylüyor. Kitaptaki direktörlerin sinemasına duyduğunuz yakınlık, onların tavsiyelerini önceliklendirmenizi sağlayabilir veyahut var olan fikirlerinizi değiştirip farklı bakış açıları kazan- dırabilir.

Kimler ne diyor?

Akira Kurosawa: Âlâ bir direktör güzel bir senaryoyla başyapıtlar üretebilir. Birebir senaryo ile vasat bir direktör fakat sıradan bir sinema yapabilir. Ancak makûs bir senaryoyla çok düzgün bir direktör bile güzel bir sinema yapamaz.

Ingmar Bergman: Denemelerim bana göstermiştir ki birinci çekim en başarılı çekimdir. Birinci çekimde bütün oyuncular bir şeyler yaratmak için eforlar. Bu yaratma isteği, hayat kıvılcımının ateş almasını sağlar.

Agnès Varda: Hissettiğim üzere sinemalar yapmalıyım. Hiçbir vakit ünlü bir romanı uyarlamadım. Nadiren ünlü oyuncularla çalıştım. Muvaffakiyet ile ilgili değilim, sinema yapmakla ilgiliyim.

Andrey Tarkovski: Seyircilerin yüzde 75’i onları eğlendirmemiz gerektiği inancında. Bu bölüme biraz daha yüklenmemiz ve onları kimsenin eğlendirmemesi gerektiğine ikna etmemiz gerekiyor. Her direktör benim üzere düşünmüyor. Kendi ortamızda anlaştığımızı ve halkı eğlendirmekten vazgeçtiğimizi hayal edin. Lakin böylece yüzde 75’lik kesiti dönüştürmeyi başarmış oluruz.

François Truffaut: Seyirci kahramanla baş başa kalmalıdır. Bu duyguyu bilhassa yaratmaya çalışırım. Seyircinin kendini kahramanla özdeşleştirdiği bir sinema kalitesiz değildir. Tam bilakis beni bilhassa etkileyen bir çeşittir bu.

Michael Haneke: Bana yanıtlar sunan bir sinema izlediğimde sıkılıyorum. Zira biliyorum ki kolay yanıtlar, açıklamalar bizim dünyamızda yok. Sinemalarınızda seyircinin hayal gücüne yönelmelisiniz. İzleyicileri sinemaya dahil etmelisiniz. İzleyiciler filmlerinizi kendi kendilerine tamamlamalılar.

Bong Joon-ho: Mizah olmadan hiçbir şey yapabileceğimi sanmıyorum. Senaryolarımı yazarken içgüdüsel olarak mizahı da dahil ediyorum. Elbette tüm çalışma müddeti boyunca bildirinizi çok önemli bir tonla, çok önemli bir formda iletebilirsiniz. Ancak günlük hayatımda bile kullandığım formül değil bu.