Yaz alerjisi deyip geçmeyin! İçlerinde mevte kadar götüren bile var

Yaz tatilinde tüm yılın yorgunluğunu atıyor, güneş ve denizin tadını çıkarmak için kendimize boş vakitler yaratıyoruz. Fakat tam da gücümüzün yükseldiği bu vakitlerde yaşadığımız yaz alerjileri tatilimizi bir anda adeta kâbusa çevirebiliyor. Yaz alerjileri denildiğinde birinci akla gelenler arasında alerjik rinit (alerjik nezle, saman nezlesi) ve alerjik konjonktivit (göz nezlesi) yer alıyor. Ayrıyeten polen duyarlığı olan astım hastalarında bu devirde astım şikâyetleri de kötüleşebiliyor. Soğuk havuza ve denize girmeye bağlı soğuk alerjileri, beden ısısı artışına bağlı görülebilen kolinerjik ürtiker (ter alerjisi), havuz kloruna bağlı kontakt dermatit (temas dermatiti), fotokontakt dermatit, solar ürtiker, sıcak ürtikeri üzere ısı ve UV ışınları ile ilgili cilt alerjileri, arı ve böcek sokmalarına bağlı alerjiler bu devirde sık karşılaşılan yaz alerjileri olarak karşımıza çıkıyor. İşte bu alerjilere yönelik bilgi, hazırlık ve tedavi ile yaz periyodunu ve tatilinizi sıkıntılı hale gelmekten çıkarabilirsiniz. Pekala fakat nasıl? Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği İdare Heyeti Üyesi Prof. Dr. İnsu Yılmaz, yaz alerjilerini ve korunmak yollarını anlattı.

‘ASTIM İLAÇLARI KESİNLİKLE TERTİPLİ KULLANILMALI’

ALERJİK RİNİT / ALERJİK KONJOKTİVİT / ALERJİK ASTIM: Özellikle çimen ve hububat polenlerine karşı alerjik duyarlanması olan şahıslarda ilkbahar ve yaz devirlerinde polenlere maruz kalma ile burunda kaşıntı, hapşırık, akıntı ve tıkanıklık; gözlerde sulanma, kaşıntı ve kızarıklık ortaya çıkabilir. Yaz periyodunda bu şikâyetleri nedeniyle yanında peçete bulundurmak zorunda olmak, gece uykularının bölünmesi, iş ve toplumsal hayatının önemli derecede etkilenmesi, bireylerin makus bir ömür kalitesine sahip olmalarına yol açıyor. Şayet hastanın astımı ve polen duyarlığı var ise astım denetimi de bozulabilir. Bu dönemde polenlere karşı aşağıdaki tedbirler alınabilir:  

– Polen yayılımının ağır olduğu periyotlarda dış ortamda maske ve geniş çerçeveli gözlükler kullanılmalı. (Özellikle çimen, yabani ot ve hububat polenlerin ağır olduğu alanlarda)

– Nisan öncesi otomobillerin polen filtreleri değiştirilmeli.

– Polen yayılımının ağır olduğu periyotlarda kapı ve pencereler kapalı tutulmalı. 

– Yürüyüş ve antrenman yapılacaksa polen yoğunluğunun az olduğu akşam üstü  zamanı tercih edilmeli.

– Dış ortamdan meskene gelince duş yapılıp elbiseler değiştirilmeli.

Önlemler bu alerjik hastalıklara bağlı şikayetleri kısmen de olsa hafifletebilir ama tekrar de farmakolojik tedavi dediğimiz ilaç tedavisine (antihistaminik ve nazal steroidler gibi) gereksinim duyulabilir. Alerjik rinit/alerjik konjoktivit, tedbirler ve ilaç tedavisine karşın denetim altına alınamaz ise polen immünoterapisi (aşı) tedavisi uygulanabilir. Astım denetimi için bu periyotta astım ilaçları kesinlikle sistemli kullanılmalı gerekirse doz artışı yapılmalı.

POLEN / BESİN ALERJİSİ SENDROMU: Bazı bireyler yalnızca polenlere karşı değil tıpkı vakitte bu polenlerin yapısında bulunan misal proteinlere sahip makul besinlere da (çiğ zerzevat, meyve ve ağaç yemişleri) hassas olabilirler. Çiğ bir yaz meyvesi yahut zerzevatı yediğinizde kısa müddetli dudaklarda karıncalanma, kaşıntı, ağızda/dilde şişme yahut boğazda gıcıklanma hissi yaşıyorsanız ‘Polen Besin Alerjisi Sendromu’ veya ‘Oral Alerji Sendromu’ olarak bilinen bu tıp alerjiye sahip olabilirsiniz.

Belirtilerinizden telaş duyuyorsanız yahut ağız içinde görülen bu tepkinin ötesinde besin alerjileri yaşıyorsanız, daha önemli bir besin alerjisi mümkünlüğünü ortadan kaldırmak için kesinlikle hekiminizle irtibata geçmelisiniz.

‘ARI ALERJİSİ MEVTE GÖTÜRÜYOR’

ARI / BÖCEK ALERJİLERİ: Arı ya da böcek sokmaları, bir dizi bağışıklık ve klinik tepki oluşturabilir. Tepkilerin birden fazla lokal, yani bölgeseldir ve kendi kendini hudutlar. Ancak bilhassa arı sokmaları ile hayatı tehdit edebilen anafilaksi denilen ağır alerjik tepkiler görülebilir. Arı ve böcek sokmalarından korunmak için alınabilecek tedbirler ve tedaviler şunlar:

– Yürüyüş, kamp, yüzme, golf ve bahçecilik üzere rastgele bir açık hava aktifliği, arı ve böceklere maruz kalmayı artırır. Yürüyüş yapıyor yahut bisiklete biniyorsanız, hami giysiler giyin. (Uzun pantolon ve kolluklar, ayakkabılar ve şapka gibi) 

– Açık havada yemek yemek yahut bir şeyler içmek, arıları ve böcekleri etrafınıza çeker. Yaban arıları içeceklerin yanı sıra et ve tatlı yiyeceklere de gelir. Arı ve böcekler ekseriyetle çöp tenekeleri, piknik ve barbekülerin yakınında bulunur. Bu alanlarda daha dikkatli olmalısınız. Açık kutu yahut şişelerden bir şeyler içerken içerisinde arı ya da böcek olup olmadığını denetim etmelisiniz.

– Arı ve böcek sokmaları ile gelişen alerjik olmayan tepkiler çoklukla yalnızca semptomlar için tedavi gerektirir. Alerjik olmayan bir tepki soğuk kompresler ve/veya oral antihistaminikler ile tedavi edilebilir.

– Arı ile ağır bir alerji hikayesi yaşamışsanız kesinlikle yanınızda adrenalin otoenjektör taşıyın. Yüksek risk altındaysanız yahut uzak bir yere seyahat ediyorsanız yanınızda adrenalin otoenjektörlerden iki adet taşımalısınız. Böcek sokma riskine karşı tetikte olmalısınız.

– Uygun hastalarda arı venom immünoterapisi (arı aşısı) dediğimiz tedavi çok yüksek oranda koruyuculuk sağlayan bir tedavi halidir. Bu tedavi usulü  için hekiminiz ile bağlantıya geçmelisiniz.

‘SOĞUK ALERJİSİ ANAFİLAKSİYE NEDEN OLABİLİR’

SOĞUK ÜRTİKERİ: Nispeten az görülen bir kronik uyarılabilir ürtiker (kurdeşen) biçimidir. Hassas bireylerde soğuk hava, soğuk su ve soğuk cisimlere maruz kaldıktan sonra kurdeşen ismi verilen cilt lezyonları ortaya çıkabilir. Soğuk suda yüzme, şiddetli soğuk ürtiker tepkisinin en yaygın nedenidir. Kimi durumlarda bilhassa soğuk suya (havuz suyu, deniz suyu, soğuk duş gibi) tüm bedenin maruz kalması durumunda anafilaksi denilen daha ağır alerjik tepkilerin da gelişebilme potansiyeli vardır. Soğuk ürtikeri olan hastalar kendilerini beden sıcaklığındaki süratli düşüşten müdafaayı öğrenmeli. Su aktiviteleri (yüzme ve sörf gibi) her vakit nezaret altında olmalı. Soğuk maruziyeti ile anafilaksi hikayesi olan hastalar yanlarında adrenalin otoenjektörü taşıyabilir.

GÜNEŞ ALERJİSİ: Döküntü tipine, nedenine ve etkilenen bireylere bağlı olarak güneş maruziyeti ile ortaya çıkabilen farklı cilt tepkileri olabilir. (Aktinik prurigo, fotoalerjik tepki, polimorf ışık erüpsiyonu, solar ürtiker gibi). Güneş allerjisi olarak bilinenler daha çok solar ürtiker ve fotokontakt dermatitdir. Solar ürtiker, güneşe maruz kalındıktan sonra ciltte kaşıntılı, kırmızı ve kabarık bir döküntünün ortaya çıkması durumudur. Solar ürtiker, ısıya bir yansıdan fazla ışığın kendisindeki ultraviyole ışınlarına özel bir yansıdır. Semptomlar hafif ya da şiddetli olabilir. Güneş alerjisi, cildinize uygulanan bir kimyasalın güneş ışığıyla tepkiye girmesiyle fotoalerjik tepki formunda de oluşabilir. Bu güneş alerjilerine karşı alınabilecek tedbirler şunlar:

– Sabah 10’dan akşam 5’e kadar en kuvvetli olduğu vakitlerde güneşten korunun. 

– Işığa hassaslığa neden olan ilaçları (izotretinoin, tetrasiklin vb.) ve eserleri kullanıyorsanız ilaçları kullandığınız müddet boyunca güneş maruziyetinden uzakta kalmaya çalışın.

– Güneş ışınlarını engellemek için geniş kenarlı şapkalar, uzun kollular, pantolonlar ve cam sinemaları üzere gözetici eserler kullanın. En az 30 SPF’li güneş kremi kullanın. Cildinizin etkilenen bölgelerine serin, nemli giysiler yerleştirin.

– Bol su içerek hidrate kalın.  

KOLİNERJİK ÜRTİKER: Ter bezlerinizdeki hudut liflerinden kaynaklanır. Beden ısınız yükseldiğinde cildiniz ısıya ve tere reaksiyon verir. Büyük kırmızı deri lekeleriyle çevrili küçük (toplu iğne başı büyüklüğünde) kurdeşenlerle sonuçlanan bir reaksiyondur. Kolinerjik ürtikerde pek çok nedenden ötürü cildinizde kaşıntılı kırmızı kurdeşen olabilir. Sıcak bir duş alarak ya da antrenman yaparak ter atma, sıcak bir iklim, sıkı/yapışkan bir tayt, gergin/kaygılı/stresli bir durum, sıcak yahut baharatlı yiyecekler, hassas şahıslarda kolinerjik ürtikerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Sıcak bir iklimde yaşıyorsanız yahut antrenman yapmayı seviyorsanız kolinerjik ürtiker idaresi daha güç olabilir. Kolinerjik ürtikeri önleyebilmek yahut hafifletebilmek için şunları uygulayabilirsiniz:

– Sıcak cildinizi soğutun.  

– Soğuk bir duş almayı deneyin.

– Soğuk suya batırılmış bir bezi cildinize bastırın.

– Bol giysiler giyin. 

– Evinizi ve yatak odanızı serin bir sıcaklıkta tutun.

– Gerilimli durumlardan kaçınmaya çalışın, sakinleşmenin ve onu direktörün yollarını bulun.

KLOR ALERJİSİ: Çoğu kişi için havuz, sıcak yaz günlerinde bir mola yeridir. Lakin bazen, havuzdan çıktıktan sonra klor döküntüsü olarak bilinen epeyce can sıkıcı bir cilt tahrişiyle karşılaşılabilirsiniz. Tipik olarak klorlu bir havuzda yüzdükten birkaç saat sonra ortaya çıkan kırmızı, kaşıntılı bir döküntü görülebilir. Bu genel olarak ‘klor alerjisi’ olarak bilinse de, klorun cildin gözetici dış katmanına ziyan verdiğinde meydana gelen, alerjik olmayan bir cilt tepkisidir. Klorun, astımı denetim altında olmayan bireylerde teneffüs yollarının hassasiyetini artırarak astım semptomlarının alevlenmesine yol açabileceği de unutulmamalı. Hassas bireylerde klora bağlı istenmeyen durumların oluşmaması için alınacak tedbirler şunlar:

– Havuz girmeden 15 dakika evvel ince bir katman vazelin krem yahut yüzme öncesi losyon sürün. 

– Havuzdan çıktıktan çabucak sonra duş alın.

– Nemi hapsetmek için nemlendirici bir cilt kremi yahut losyonu uygulayarak devam edin.

– Astım hastasıysanız ve astımınız denetim altında ise havuzu kullanın. Kurtarıcı inhaler ilacınızı yanınızda bulundurun. Klor oranı âlâ ayarlanmış havuzları tercih edin.