‘Yerinde dönüşümle hazırlanıyoruz’
GÖKHAN KARAKAŞ İstanbul – İstanbul’un iki hudut ilçesinden biri olan Tuzla, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde kentsel dönüşüm çalışmalarına sürat verdi. İstanbul’a doğudan giriş kapısı olan ilçede toplam 1876 riskli bina bulunduğunu söyleyen Tuzla Belediye Lideri Şadi Yazıcı, kentsel dönüşüm çalışmalarını Milliyet’e anlattı.
‘Enkaz da kazandırıyor’
“Yerine Kentsel Dönüşüm Projesi” hakkında bilgi verir misiniz? Pay sahiplerini konutlarının yıkıldıktan sonra dönüştürülmesine nasıl ikna ediyorsunuz?
Tuzla modeli denilen tekniği geliştirmeye ve uygulamaya çalışıyoruz. Zelzeleye dayanıksız binaların yıkım kararını almadan evvel bir süreç var. “Gelin görüşelim” diyoruz ve süreci başlatıyoruz. Yıkım kararının akabinde onay imzası yüzde 67’yi geçince dönüşüme başlıyoruz. Yıkımın akabinde 18-36 ay ortasında inşaatı tamamlıyoruz. Yıkımın ardındaki enkaz bile mülk sahiplerine para kazandırabiliyor. Para vermeden dönüşüm yaptığımız modeli muvaffakiyetle uyguluyoruz.
Çok katlı olmayan toplu konutların ve sitelerin bulunduğu ilçenizde yapı stoğu hakkında bilgi verir misiniz?
Valiler, Çamlıkent, Tuzburnu, Akkum, Çamlıbel, Galatasaraylılar, Eski Öğretmenler ve Tuzlalılar üzere 28 sitede dönüşüm sürüyor. İstanbul Teknik Üniversitesi dayanağıyla tamamladığımız bilimsel ölçümlerde yapı stoklarının düzgün olmadığını gördük. İlçemizdeki yapılaşmanın yüzde 10’unun 1999 öncesinde yapıldığını biliyoruz. Çabucak planları, plan notlarını, plan kurallarını ve tüm gerekenleri Büyükşehir Meclisi’nden geçirdik. Vatandaşlar dönüşüme ikna olmak için çoklukla karşılarında belediye liderini görmek istiyor. Elimden geldiğince her proje öncesi hak sahipleriyle görüşmeye çalışıyorum.
Tuzla Belediye Lideri Şadi Yazıcı, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, lokal idareler muharriri Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Gökhan Karakaş’ın sorularını yanıtladı.
Hangi mahallelerde hangi projeler sürüyor?
Aydıntepe, İçmeler, Evliya Çelebi, Yayla, İstasyon, Cami, Postane, Şifa ve Mimar Sinan mahallelerindeki bina dönüşümleriyle sarsıntıya hazırlıklarımızı sürdürüyoruz. Yer etüdünün gerçek yapılmasını çok önemsiyoruz. Yere uygun bina yapıldıktan sonra sorun kalmaz. Yaşadığımız son büyük sarsıntılarında yer etüdü nedeniyle hesaplanamadığını görüyoruz. Türkiye’ye örnek teşkil edecek ve birinciler ortasına girecek “Yerine Kentsel Dönüşüm” projemiz çok verimli. Beşevler, Penguen, Marmados Sitesi, Tıpkent, Asena ve Binevler üzere projelerimiz inşaatı süren projeler.
Kentsel dönüşümü kolaylaştırmak için neler yapılmalı? Sarsıntı gerçeği için dönüşüm nasıl hızlanmalı?
Öncelikle vatandaşın zelzele gerçeğiyle yüzleşmesi ve dönüşüme istekli olması gerekli. Tuzla Belediyesi ve dönüşümü sürdüren Tuzyap şirketimiz kâr hedefi gütmüyor. Kimi projelerde daire boyutlarını küçültüyoruz. Mesela, 50 dairelik alanda 80 daire yapmamız gerekiyorsa metrekareden kesmek zorunda kalıyoruz. Daire dağıtımının eşit ve adil olması için hassas davranıyoruz. Tuzyap isimli kâr gayesi olmayan şirketimizin varlığıyla bugüne kadar hiçbir projeden ek fiyat almadık. Vatandaşlara hakkı olanı verirken yeşil alan bırakması için tekliflerde bulunuyoruz. Kat sayısını planlara nazaran uygulamaya çalışırken emsal transferini yapıyoruz. Maliyetlerin artmasına karşın metrukeden kesintiler yaparak meseleleri hallediyoruz.
Dönüşüm konusunda en büyük dezavantajınız nedir?
En büyük dezavantajımız denizdeki fay çizgisine yakınlığımız. Denizin içinde bir yarımadada yaşıyoruz. Fay sınırında ve birçok deresi olan bir ilçeyiz. Lakin risk tahlili yaptığımızda Tuzla’da bitişik nizamın olmaması kadar yüksek katlı binaların az olması ise avantaj. Çok evvelden var olan kooperatif kanunuyla yapılmış siteleri ruhsatlandırdık. 2009’dan itibaren 35 bin bağımsız kısmın ruhsat problemini çözerek kentsel dönüşümün temellerini atmıştık. O vakit bu ruhsatlandırmayı yapmasaydık bugün çok büyük problemler yaşardık. Yerimiz geniş ve kişi başına 4 metrekareyi bulan (askeri ve yeşil alanlar hariç) alana sahibiz. Zelzele sonrası arama-kurtarma ve lojistik imkanları açısından güçlü olduğumuzu da görüyoruz. Tersaneler ve ağır sanayi açısından zenginiz. 100 binlik plana nazaran İstanbul’un lojistik merkezi Tuzla.
Sayılarla Tuzla
Yüzölçümü: 201 km²
Nüfusu: 300 bin
Riskli alan: 900 bin metrekare
Ağır hasarlı bina sayısı: 56
Kıyı şeridi: 13 km
‘Tsunami yaşanma mümkünlüğü düşük’
Başkan Yazıcı, “Tsunami tehdidi var mı” sorusuna “Denizle irtibatımız olduğu için elbette tsunami riskine hazırlıklıyız. Çok büyük bir kırılma sonrası büyük tsunami yaşanma riski ilçemizde düşük. Belediye olarak kaçış noktalarını belirledik. İnsanların 5 metreyi geçmeyen tsunami dalgasından rastgele bir mahzurla müsabakadan uzaklaşabileceği noktaları bulabilmesi önemli” karşılığını verdi.
‘İstanbul’a yararlı bir ilçe olabiliriz’
Tuzla’nın İstanbul’daki mümkün zelzelede nasıl katkılar sağlayabileceği konusunda da Lider Yazıcı, şunları söyledi:
“Depremde deniz yolunun kullanımının tesiri her geçen gün daha yeterli anlaşılıyor. Büyük zelzelede iskele ve liman imkanlarıyla Tuzla öne çıkacaktır. Tersaneler ve ağır endüstrinin yoğunluğuyla kente yararlı olabiliriz. Konteyner kent kurulması konusunda komşu ilçelere de yararlı olabilecek alanlara sahibiz. Çadır ya da konteyner kenti kurabilecek alan bulamayan ilçelerin sıkıntısını geniş alanlara sahip olan Tuzla çözer. İstanbul’un 100 binlik planlarında Tuzla ve Silivri lojistik merkezi. Kızılay ve AFAD’ın merkezleri ilçemizde bulunuyor. Kabotaj hakkımızdaki tersaneler ile denize çok kolay ulaşabiliriz. Yardımlar deniz yoluyla götürülebilir. Helikopter pistleri ve yetişmiş insan gücüyle de Tuzla zelzelede yardımını esirgemeyecektir. Bence sarsıntı anında kamu otoritesi kadar sivil inisiyatif de harekete geçmeli. Herkes zelzele olduğunda nerede, ne yapacağını bilmeli ki yararlı olsun. 1050 eğitim almış gönüllümüz var. Zelzele konteynerindeki gereç ve aygıtları kullanmayı bilen beşerler yetiştirmeliyiz.”
‘Geniş toplanma alanlarına sahibiz’
Başkan Yazıcı, Tuzla’daki toplanma alanlarıyla ilgili de şunları söyledi:
“İlçemizde alanların bolluğuyla öne çıkıyoruz. 140 toplanma alanımız 300 bin kişinin yaşadığı nüfusumuza oranlandığında kişi başı 4 metrekareyi buluyor. Askeri ve yeşil alanlar bu sayının dışında. Dünya standardının üzerinde bir ortalama.”
‘İŞLER YOLUNDA GİDERSE 5-10 YILDA KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN ÇÖZÜLECEĞİNE İNANIYORUZ’
‘Birleşirlerse emsalleri artar’
Deprem anında ve kentsel dönüşüm sürecinde vatandaşa düşen misyonlar nelerdir?
Vatandaşların elini taşın altına koyması gerekli. Elbette kamu kurumları da inanç vermeli. Küçük parsellerin tek başlarına dönüşümü yapmaları mümkün değil. Mesela, 200 metrekarelik alanda beş daire var. Yıkarak yerine yenisini yapmaları çok sıkıntı. Bizler çabucak birleşmelerini tavsiye ediyoruz. Birleşirlerse emsallerinin artacağını biliyorlar. 2000 metrekareyi geçtikleri vakit emsalleri 2’nin üzerine çıkıyor. Gidişatımıza nazaran Tuzla’da 5-10 yılda dönüşüm tamamlanır. Zelzele anında da herkes ne yapacağını bilmeli. İlçemizde eğitim almış bin 59 eğitim afet gönüllüsü var. Lakin konteynerlerdeki aygıtları kullanmayı bilen mahalle afet gönüllüsü sayısını artırmalıyız. Herkes zelzele anında yapması gerekeni bilmeli.
Riskli binaların yapısı hakkında bilgi verir misiniz?
Halen 1876 bina riskli yapı özelliği taşıyor. Toplam 900 bin metrekare riskli alan bulunuyor. 3175 bağımsız alanın yıkımını gerçekleştirdik. İlçede 34 bin 660 kişi riskli binalarda yaşıyor. 12 bin 700 kişi ile görüştük ve ikna ettik. 12 riskli ve rezerv yapı alanında bağımsız 8665 ünitede yıkım yapmamız gerekiyor. 56 ağır hasarlı bina var ve 17 site dönüşüm talebinde bulundu. Beş büyük projede ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve TMOBB’un açtığı davalar devam ediyor. İşler yolunda gittiğinde 5-10 yıl içinde kentsel dönüşümün çözüleceğine inanıyoruz. Lakin vatandaşın da birleşmeye hazır olması ve sarsıntı riskini ciddiye alması gerekli. 200 metrekare alanda 5 daire olabiliyor. Birleştirmeyle bu alanları büyütürken büyük kazanımlar sağlarız.
Kentsel dönüşüm konusunda beklentiniz nedir? Önünüze çıkartılan mahzur var mı?
Kamu kaynaklarından mahallî idarelere kredi dayanağı açılmalı. Birey ya da bağımsız kısım başına dayanağın artmasını istiyoruz. Yeni konut üretimi konusunda verilen dayanak kentsel dönüşümde de sunulmalı. Her şeyden evvel vatandaş kararlı olmalı. Biz bir sitenin yıkımı için 10 sefer hak sahipleriyle buluştuk. Bir kişi başvursa yıkım sürecini durdurabiliyor ve 1 yıl öteye atabiliyor. Bu bina yıkılacak dediğimizde “Öleceksek ölelim” diyorlar. “Hayır, bu biçimde ölme özgürlüğünüz yok” diyerek karşılık veriyoruz. Çoğunluk kararları ve riskli yapı ilanından sonraki süreç gerçek yönetilmeli. Süreç işlerken yürütmeyi durdurma kararı aldırabiliyor. Yıkım için bir kişinin kâfi olması, tekrar yaptırmak için ise yüzde 67 payın onay vermesi benim için de gerçek bir yaklaşım. Lokal idare inanç verirken, vatandaş kararlı olmalı.