14 metre uzunluğundaki balina gömüldü, 3 yıl sonra çıkartıldı! İstanbul’da yedi saat süren hafriyat
Kumluca ilçesi kıyısında, 14 Ağustos 2020’de yaklaşık 14 metre uzunluğunda meyyit kaşalot balinası karaya vurdu. Evvel bulunduğu kıyıya gömülen kaşalot balinası, 2 ay sonra Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) tarafından çıkarılarak İstanbul’a taşındı. Balina, bilimsel çalışmalar ve iskeletini müze malzemesi haline getirmek için İstanbul’da tekrar gömüldü. Balinanın iskeletini oluşturan kemikleri, yaklaşık 3 yıl sonra 7 saat süren hafriyat ve temizleme çalışmaları sonucu gömüldüğü yerden çıkartıldı.
3 YIL GÖMÜLÜ KALDI
TÜDAV Lider Yardımcısı ve İstanbul Üniversitesi (İÜ) Su Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. M. Arda Tonay, Kumluca kıyısında karaya vuran kaşalot balinasının lokal yetkililer tarafından gömüldüğünü belirterek, “Gömüldüğü yer denize çok yakındı. Daha sonra kemiklerini bulamayacağımızı bildiğimizden iki ay sonra Kumluca Belediyesi ve Mavikent Jandarma Karakol Komutanlığı’nın yardımlarıyla kumsaldan çıkardık ve İstanbul’a vakfımıza getirdik. Burada denetimli ve düzgün bir biçimde tekrar toprağa gömdük ve artık 3 yıl sonra iskeletini oluşturan kemikler elimizde” dedi.
MİDESİNDEN PLASTİK ÇÖPLER ÇIKARTILDI
Kaşalot balinanın yaklaşık 13-14 metre uzunluğunda, ergin bir birey olduğunu kestirim ettiklerini söyleyen Doç. Dr. Tonay, “Karaya vurduğunda hayli bozulmuş bir haldeydi. Nekropsi çalışması da yapılamadığından ne yazık ki vefat sebebi hakkında bir şey söylemek güç. Lakin kumsalda kemiklerini ararken talih yapıtı plastik bidon içerisinde mide içeriğinin bir kısmını (kafadanbacaklı gagaları) bulmamız, balinanın bu çeşitte çok sık karşılaşılan deniz çöpleri yuttuğunu göstermekteydi. Tabi bunun mevt sebebi olup olmadığını bilmiyoruz lakin bu yüzden bir sıhhat sorunu yaşamış olabilir” diye konuştu.
TÜRKİYE’NİN İKİNCİ KAŞALOT BALİNA İSKELETİ
Türkiye denizlerinde yaşayan 12 tıp deniz memelisi üzerine 25 yıldır bilimsel çalışmalar yapan TÜDAV grubu için bu bireyin çok pahalı olduğuna işaret eden Doç. Dr. Tonay, “Çünkü birinci kaşalot örneğimiz. Hatta Türkiye için bir birinci olan mide içeriği makalemiz yayımlandı. Artık kemiklerini de çıkardık. Öncelikle kemikleri temizlemeye başlayacağız, daha sonra kurutup, ölçümlerini yapıp birleştirerek iskeletini oluşturacağız. Böylece Türkiye’nin ikinci kaşalot balinası iskeleti sergilenmeye uygun hale gelecek. Daha evvel 2000 yılında Yumurtalık kıyısında karaya vuran 10 metre uzunluğundaki uzun balinanın iskeletini yapıp, İstanbul’da çeşitli müzelerde ve fuarlarda sergilemiştik. Artık iki balina iskeletimiz olacak. Açıkçası nerede sergileyeceğimizi bilemiyoruz, İstanbul’da keşke kapsamlı bir Tabiat Tarihi Müzesi olsa, bunun İstanbul için büyük bir eksiklik olduğunu düşünüyoruz” dedi.
57 TONA KADAR ULAŞABİLİYORLAR
Kaşalotların başka ismiyle ispermeçet balinalarının tüm dünya okyanuslarının yanı sıra Akdeniz’de de görülebilen kozmopolit bir dişli balina tipi olduğunu anlatan Doç. Dr. Tonay, “Kıtasal yamaçların en derin bölgelerini çoğunlukla 1000 metre derinliğe sahip alanları tercih ederler ve buralarda yaşayan kafadanbacaklılarla beslenirler. Derine dalma rekortmenlerinden biri olan kaşalotların 3200 metreye inebildiği, 2 saatten daha fazla nefes tutabildiği bilinmektedir. Yaklaşık 4 metre ve 1 ton tartısında doğuyorlar. Dişiler azamî 12 metreye, erkekler 19 metreye ve 57 tona ulaşabilir” dedi.
YAKLAŞIK 2 BİN 500 BİREY KALDI
Kaşalot balinaların kuşağı tehlike altındaki cinsler ortasında yer aldığına dikkat çeken Doç. Dr. Tonay, genetik olarak ayrılmış Akdeniz alt popülasyonun yaklaşık 2 bin 500 ergin birey olduğunun varsayım edildiğini söyledi. Doç. Dr. Tonay, Akdeniz’e yerleşik bu cinsin, Türkiye’nin en derin bölgelerinde, bilhassa Kumluca- Fethiye, Çeşme- Kuşadası ve Gökçeada açıklarında kimi yerde birdenbire derinleşen kıyıya yakın bölgelerde, geçen haftalarda Fethiye ve Marmaris’te, salı günü Çeşme’de olduğu üzere her yıl gözlenebildiğini kaydetti.
SON 50 YILDA 6’NCI KARAYA VURMA VAKASI
Son 50 yılda Türkiye’de 6 adet kayıtlara geçmiş kaşalot balinası karaya vurma olayı olduğunu belirten Doç. Dr. Tonay, tıbbın Akdeniz’de karşılaştığı en kıymetli tehditleri; akıntı ağları ile yapılan yasa dışı balıkçılık, gemilerle çarpışma, insan kaynaklı gürültü, plastiklerin yutulması ve kimyasal kirlilik olarak sıraladı. Doç. Dr. Tonay, “Kaşalotlar yahut gagalı balinalar üzere derin dalış yapabilen balinalar yüzeye nefes almaya çıktıklarında dışkıladıkları vakit, bunu mikroskobik fitoplanktonlar kullanıyor ve fotosentez yapıyorlar. Bizim soluduğumuz havanın yüzde 50’si de fitoplanktonlardan geliyor. Sistem en büyüğünden en küçüğüne kadar bir denklem halinde çalışıyor. Biz ne yazık ki ne denizlerimizi yeteri kadar tanıyoruz ne de yeteri kadar koruyoruz” diye konuştu.