1999 Sarsıntısı sonrası her mahallede vardı! Turuncu konteynerlere ne oldu?
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 6 Şubat’ta tüm Türkiye’yi yasa boğan zelzele felaketinde birçok sebebe bağlı olarak en kritik olarak belirtilen birinci 72 saat için ekipman yetersizliği ve bölgeye müdahalenin geciktiği argümanları gündem olmuştu. Birçok kişi bulabildikleri balta, keser, kürek üzere gereçlerle sevdiklerini kurtarmak için gayret etmişti. Yaşananlar Türkiye’nin son 25 yıl içinde gördüğü en büyük felaketlerden biri olan 1999 sarsıntısının de acısını tazelemişti. 1999’daki sarsıntı felaketinin akabinde hayata geçirilen ‘turuncu konteyner’ projesi ise muhtemel İstanbul zelzelesiyle ilgili kurulan senaryolarla yine gündeme geldi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Bülent Özmen ve İstanbul Teknik Üniversitesi Afet İdaresi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu turuncu konteynerlere ilgili Milliyet.com.tr’ye konuştu.
‘TURUNCU KONTEYNER’İN MAKSADI NEYDİ?
2002 yılında İstanbul Valiliği tarafından yürütülmeye başlanan AFİS (Afet İstasyonu) Projesi kaymakamlıklarca belirlenen mahallelere turuncu renkli, kilitli büyük konteynerler yerleştirilmesiyle başladı. Konteynerlerin içinde birinci yardım ve arama kurtarma faaliyetleri için gereken pek çok araç gereç bulunuyordu. Projenin gayesi, profesyonel takımlar bölgeye ulaşana kadar mahallelilerin birinci müdahaleleri yaparak kurtarabildikleri kadar kişiyi kurtarmalarıydı. 2002-2003 yıllarında uygulanmaya başlanan proje ne yazık ki çok uzun ömürlü olamadı.
2009 yılında zelzele konteynerleri olarak da bilinen afet istasyonlarının bakımı ve denetimleri İstanbul Valiliği Afet İdare Merkezi tarafından, ilçe belediyelerine devredildi. Geçen yıl İstanbul’un 39 ilçesinde toplam 505 konteynerin olduğu açıklandı. İlk düzey arama kurtarma eğitimi almış mahalle afet gönüllülerinin, muhtaçlık halinde ise herkesin kullanabilmesi için hazırlanan konteynerlerin içinde, jeneratör, kırıcı ve delici alet, su tankı, kriko, kazma, çadır, baret, aydınlatma, yangın tüpü, halatlar üzere materyaller bulunuyor.
Doç. Dr. Bülent Özmen de muhtemel İstanbul sarsıntısında yararı olabileceği düşünülen, AFİS’i şöyle anlattı:
“Bu proje, valilik öncülüğünde İstanbul’a özel yapılmıştı. 17 Ağustos’tan alınan derslerden biri de bu olmuştu. Afet sırasında lazım olabilecek en acil materyaller oraya depolanmıştı. Lakin vakitle çalındı, yağmalandı ve sonunda birçok kaldırıldı. Keşke tekrar yaygınlaşsa, yararlı olur diye düşünüyorum. Zira sarsıntı sırasında birinci 72 saat çok değerli. Bu türlü durumlarda çeşitli sebeplere bağlı olarak belediye ya da arama kurtarma yetişemediğinde birçok vakit halk kendi kendine de müdahale etmek durumunda kalabiliyor.”
İSTANBUL DEPREMİ’NDE HAYAT KURTARIR MI?
Olası İstanbul zelzelesiyle ilgili pek çok senaryo yazılsa da afetin boyutları konusunda uzmanlar hemfikir. Megakentte yaşanacak sarsıntıda yolların kapanması, yangınların çıkması, tsunami tehlikesi de kelam konusu olunca arama kurtarma ve yardım gruplarının depremzedelere ulaşması imkansız hale gelebilir. Doç. Dr. Özmen, İstanbul’un durumunu kıymetlendirerek AFİS’in kıymetini anlattı.
Doç. Dr. Özmen, “İstanbul’da da çok konuşuluyor; dar sokaklar, yolların kapanması durumu, yangın derken her yere anında ulaşılamayabilir. Bu tıp gereç stoklarının evvelce ayarlanması yarar sağlar. Zelzele senaryolarına dayandırarak en tehlikeli ve en fazla ziyan görecek yerlere koyulsa yeterli olur. Fakat arama kurtarma hayli önemli bir iş. Dikkat edilmesi gereken noktalar var. Bu gereçlerin kullanımı ve o materyallerle ilgili ‘hafif arama kurtarma çalışmaları’ dediğimiz eğitimler de verilmeli. Bazen yardım ederken karşıdakine ya da kendimize ziyan vermeniz durumu kelam konusu olabilir. Natürel aslolan sağlam binalarda oturmak” diye konuştu.
‘AFET İDARESİ YANLIŞ ANLAŞILDI’
Deprem sonrası afet idaresine farklı bir açıdan bakarak, değerli olan noktanın ‘afette binaların hasar almaması’ olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, Türkiye’nin afet idaresini yanlış anladığına dikkat çekti.
“Beklenen Marmara, İstanbul sarsıntısı için temel kıymetli olan binaların sağlam olmasıdır. Yıkılıp öldükten sonra her yer konteyner, toplanma alanı olsa ne işe fayda? Türkiye yıllardır afet idaresini daima bu türlü tersten anladı. Afet idaresi asla afet sonraki arama kurtarma yani müdahale ve uygunlaştırma çalışmaları değildir. Afet idaresi, afet olmadan evvel riski belirlemek ve riski kabul edilebilir, yönetilebilir bir düzeye indirgemektir. Türkiye bu yanlış yol ve inanışlardan (konteyner, toplama alanı vb.) kurtulup yani bir an evvel kriz idaresinden risk idaresine dönmeli. Risk azaltmadan, kriz idaresi (konteyner vb.) ile başarılı olmayı beklemek hayaldir.”