72 ton ağırlığında! 3 bin 500 yıldır yerde yatıyor

Kültür varlıklarının korunması hakkında çalışmalarıyla bilinen Selçuk Üniversitesi (SÜ) Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Muşmal, Beyşehir’in Anadolu’nun değerli yerleşim merkezlerinden biri olduğunu belirterek, Hitit İmparatorluğunun karar sürdüğü devirde bölgede yapılan iki değerli anıttan birinin Fasıllar’da yer alan Kurt Beşiği Anıtı olduğunu söyledi.

Günümüzde Fasıllar Mahallesi’nde yerleşim merkezinin çabucak yanı başında yer alan bir vadi yamacında yerde yatar vaziyette bulunan kaya anıtının çok kıymetli bir kültürel miras olduğunun altını çizen Prof. Dr. Muşmal, anıtın bulunduğu mevkide ayağa kaldırılmasını istediklerini kaydetti.

“72 TON TARTISINDA OLDUĞU KESTİRİM EDİLİYOR”

Günümüzde yerde yatar vaziyette bulunan anıtın bütünüyle tamamlanmış halde olmadığının düşünüldüğünü aktaran Prof. Dr. Muşmal, bilhassa alanın uzmanları Eskiçağ ve Hitit tarihçilerinin devirle ilgili çalışmalarından bunu anlayabildiklerini belirterek, “Dönemle ilgili çalışmalardan ve bugünkü vaziyetinden anıtın ayağa dikilmek gayesiyle yapıldığı anlaşılıyor. Anıtın çabucak yanında bir taş ocağı var. Yani anıt periyoda ilişkin öteki anıtlardan farklı olarak yekpare bir bazalt taşından, kayadan oyulmak suretiyle meydana getirilmiş. Ortalama 2,5 metre genişlik ve yaklaşık 8,30 metre yüksekliğe sahip olduğu ölçümlerde ortaya çıkıyor. Esasıyla birlikte düşünüldüğünde epeyce büyük bir anıt olduğu görülüyor. Bu istikametiyle de hesaba nazaran 72 ton yükünde olduğu kestirim ediliyor. Anıtın üzerinde 20 metrekarelik bir alan üzerinde bir kompozisyon oluşturulmuş. Yani 8,5 metre yüksekliğinde 72 ton yükündeki devasa anıt bugün yerde uzanmış vaziyette yatıyor. 3 bin 500 yıldır orada öylece yatıyor” sözlerine yer verdi.

Dev kaya anıtının Anadolu’da Hititlerin hakim olduğu dönemlerde M.Ö. 13. yüzyılda Kadeş Mutabakatının yapıldığı devirlerde dikildiğinin söz edildiğini anlatan Prof. Dr. Muşmal, anıtın aslının yerlerde yatarken günümüzde yapılan kopyasının ise Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde ayakta sergilendiğini aktararak, “Devletimiz kopyasını yaptırmış ve bugün bu müzede sergiliyor. Lakin anıtın yepyenisi, özgün hali de Beyşehir’deki Fasıllar’da yerde uzanmış vaziyette bulunuyor” dedi.

“ANITIN AYAĞA KALDIRILMASI ÇOK ÖNEMLİ”

Dünyanın en büyük kaya anıtının yerde yatar vaziyette olmasının birtakım aksiliklere neden olduğunu kaydeden Muşmal, “Bu ne manaya geliyor? Bu şu manaya geliyor; evet 3 bin 500 yıldır anıt orada lakin anıtı ziyaret edenler açısından bir sorun var. Birebir vakitte anıtın etrafındaki çevresel faktörler nedeniyle, iklim kuralları nedeniyle, hayvanların ve insanların tahribine açık olması sebebiyle anıtın durumu istediğimiz seviyede değil. Anıt üzerinde gezinen yabani ya da evcil hayvanların, koyun ve keçilerin, büyük ve küçükbaş hayvanların vakit zaman tahribine uğrayabiliyor. Şuurlu beşerler tahminen anıta ziyan vermiyor ancak bilinçsiz beşerler anıtta bir kadro ziyanlar ortaya koyabiliyor. Onun için etrafının düzenlenmesi ve içerisinde bir düstur oluşturularak anıtın ayağa kaldırılması çok değerli. Ayrıyeten, orası kıymetli bir kültür vadisi ve yalnızca anıt bulunmuyor bu vadide. Burası bir açık hava müzesi üzere. Burada Hititlerin yaptığı yapıtların yanında Roma ve Bizans periyoduna ilişkin çeşitli eserler de bulunuyor. Çabucak anıtın 100 metre doğusunda, karşısında Lukyanus Anıtı ismi verilen bir atlı kaya kabartması var. Çabucak onun gerisinde ise hem Frigler hem de Hititlere ilişkin yerleşimler ve kalelerin olduğunu görüyoruz. Fasıllar’dan Karahisar’a kadar çok geniş bir alanda tarihi yapıtların bulunduğu bir alan burası. Buradaki kaya kabartmasının ehemmiyeti ne? Anıt üzere eşsiz olan atlı kaya kabartmasının çabucak sağ kısmında bir kitabesi var. Periyodun alfabesi ile yazılmış kitabede genç yaşta ölen bir atlı anısına at yarış kurallarına yer verilmiş. Kitabeyi günümüz Türkçesine çeviren eski çağ tarih uzmanlarının yayınlarına baktığımızda görüyoruz ki, dünyada tahminen birinci değil lakin at yarışı kurallarının centilmenlik açısından ele alındığı birinci örnek. Yani tarihte centilmenliğin öne çıkarıldığı at yarışı kurallarının birinci örneği olarak karşımıza çıkıyor. Mevzuyu bir bütün olarak değerlendirdiğimizde son olarak şunu söyleyebiliriz; Türkiye Jokey Kulübü yahut at yarışlarıyla ilgilenen uzmanlar tarafından geçmiş yıllarda burada birtakım değerlendirmeler ve çalışmalar yapıldı. Bölgeyi Hititlerin, Roma ve Bizans yapıtlarının bulunduğu bir kültür vadisi olarak düşünmeliyiz. Burada Eflatun pınar ile Fasıllar anıtı ortasında spor faaliyetleri yapılmalı, örneğin at yarışları tertip edilebilir, halk koşusu tertip edilebilir. Zira her iki anıtın birbiriyle alakası olduğu düşünülüyor. Anıtların bulunduğu Fasıllar ile Sadıkhacı yerleşimleri ortasında bir halk koşusu, şenlik, at yarışları üzere etkinlikler yapılırsa Türkiye’de bölgemizin ve Konya’mızın turizmine bilhassa batı dünyasının ilgisini çekecek seviyede katkı sağlayan kıymetli gelişmeler kaydedilir diye düşünüyoruz” biçiminde konuştu.

“BU ANITLARIN BULUNDUKLARI YERLERDE KORUMA EDİLMESİ GEREKTİĞİNE İNANIYORUZ”

Prof. Dr. Muşmal, kültür varlıkları üzerine çalışan bir akademisyen olarak anıtların bulundukları yerlerde koruma edilmesi gerektiğine inandıklarını da lisana getirerek, “Halk ortasında bir söylenti var. Tabi kimi bilim adamları da iki anıtın buluşturulmak için yapıldığı tarafında birtakım kestirimlerde bulunuyor. Hatta Fasıllar Anıtı’nın civarında bir taş ocağı olduğu ve orada inşa edilen anıtın taşınarak Eflatunpınar Anıtı’nın üzerine yerleştirileceği üzere kimi değerlendirmeler de yapılmış. Tabi burası bizim alanımız değil onu bilmiyoruz fakat biz kültür varlıkları üzerine çalışan bir akademisyen olarak bu anıtların bulundukları yerlerde koruma edilmesi gerektiğine inanıyoruz. Tahminen bir halk koşusu ile her sene sembolik olarak Fasıllar Anıtı ile Eflatunpınar Anıtı buluşturulabilir. Lakin anıtın yerinde koruması çok kıymetli. Onun için kopyası ayakta olan anıtın aslının da düşünüldüğü üzere ayağa kaldırılması gerekiyor. Tabi bunun için mevcut kaidelerin ve imkânların âlâ kıymetlendirilmesi lazım. Zira asırlardır yerde yatan bu anıt iklim kaidelerinden ziyan görmüş olabilir. Donma ve çözülmeler nedeniyle deforme olmuş olabilir. Durum mühendislik açısından düzgünce hesaplanarak bir düstur kurularak anıt ayağa kaldırılmalı ve yerinde koruma edilmelidir. Öbür bir yere götürmemize gerek yok. Zira 72 ton tartısındaki anıtı bir bölgeden bir bölgeye taşımak da sakıncalı. Bölge beşerinin istediği de bu, yani anıtın yerinde koruması lakin ayağa kaldırılması. Bu halde olursa bölgeye turist akımı daha fazla olacak, gelen beşerler o bölgenin hareketliliğini sağlayacak, bölge daha da cazip hale gelecek, şenlenecek. Yolu daha tertipli imkanları ona nazaran olacak ve etrafında oluşturulacak bir güvenlik tertibatı ile bir vazifelinin oraya yerleştirilmesi hem gelenlere rehberlik yapması mümkün olacak hem de anıtın güvenliğini sağlayacak. Böylelikle bölgede kaçak hafriyat yapan definecilerin de önüne geçilmiş olacak. Ayrıyeten, burada bulunan eserler yerinde koruma edilirse, burada bir müze açılabilir. İlerleyen vakitlerde Kubadabad Sarayı’ndan çıkarılan buluntuların ve çini örneklerinin sergilenebileceği, bir Kubadabad Müzesi neden olmasın. Bilhassa Beyşehir bölgesi tarihi süreçte çok fazla buluntunun, eski yapıtın yer aldığı, bir beylik mimarisinin olduğu, Hititlerin Roma ve Bizans yapıtlarının bulunduğu bir bölge olduğu için burada bir taş eserler müzesinin de bir an önce tesis edilmesi gerektiğine inanıyoruz” diye konuştu.