Asrın felaketini 2 öncü sarsıntı haber vermiş! ‘500 faydan 180’ini bilmiyoruz’

Türkiye, 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki sarsıntılarla sarsıldı. Sarsıntılar yıkım, mevt ve yaralanmalara yol açtı. Zelzelesi inceleyen DEÜ’lü bilim insanları, büyük afet öncesi gerçekleşen 2 zelzeleye odaklandı. 18 Aralık 2022’de Kırıkhan’da 4.8, 15 Ocak 2023’de ise Sivrice’de 4.9 büyüklüğünde meydana gelen iki sarsıntının artçı üretmemesi dikkatlerini çekti. Olağan kaidelerde 5’e yakın sarsıntıların artçılara yol açmasına karşın, bölgede rastgele bir hareketliliğin olmadığı görüldü. Ayrıyeten bu iki zelzele olurken, öbür bir lokasyonda, büyük sarsıntının yaşandığı fayın tam ortasında, aralık ila ocak ayları ortasında zelzele fırtınası da yaşandığı görüldü.

DEÜ Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ökmen Sümer, mevzuyla ilgili bilgi vererek şunları söyledi:

“Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’ta gerçekleşen zelzeleden yaklaşık 2 ay evvel kırılan fayın her iki ucunda 2 zelzele gerçekleşti. Birinin büyüklüğü 4.8, başkası 4.9. Olağanda 4.8’lik sarsıntıların artçı üretmesini bekleriz lakin bu 2 sarsıntının artçı üretmediğini gördük. Bu istikamette çalışmalarımızı ağırlaştırdık. Ayrıyeten şunu gördük ki; büyük zelzeleden 1 ay evvel fayın tam ortasında, 6 Şubat’ta kırılan büyük fayın da orta noktasına denk gelen lokasyonda, büyüklüleri 3 ila 3.9 ortasında değişen sarsıntılardan oluşan ufak bir zelzele fırtınası da yaşandı. Yıkıcı zelzeleden evvel bu durumun farkında değildik. Sonra yaptığımız araştırmada bunu gördük. Bu zelzele fırtınasından 1 ay sonra ise yıkıma yol açan büyük zelzele oldu. Uzun yıllar güç biriktiren fay, hem kuzeyden hem güneyden kırılacağı uzunluğu bize işaret etmiş. Ondan sonra da 6 Şubat’ta fay kırıldı.”

‘HABER VEREN VE ARTÇISI OLMAYAN ÖNCÜ ZELZELELER YARATTIĞINI GÖRDÜK’

6 Şubat’taki ölümlere yol açan büyük zelzeleden sonra öncü sarsıntılarla ilgili çalışma yaptıklarını belirten Doç. Dr. Ökmen Sümer, “DEÜ olarak bir proje başlattık. Dünyada gerçekleşmiş 7.5’ten büyük olan 476 zelzeleden bilhassa doğrultu atımlı olanların ve üzerinde çok uzun mühlet kırılma olmayanlarda bu öncü zelzelelerin gerçekleştiğini gördük. Örneğin 7.8 büyüklüğündeki 2001 yılında Çin’de, 2005 yılında 7.6 büyüklüğündeki Pakistan’da ve yeniden 2022 yılında 7.6 büyüklüğünde Meksika zelzelelerinin, 6 Şubat Kahramanmaraş sarsıntısına misal halde kendi içinde artçıları olmayan büyükleri 5’e varan öncü sarsıntılar ürettiğini saptadık. Haber veren ve artçısı olmayan öncü zelzeleler yarattığını gördük” tabirlerini kullandı.

‘500 FAYDAN 180’İNİ BİLMİYORUZ’

Öncü sarsıntıların tespitinin çok değerli olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Ökmen Sümer, “Türkiye için ne yapılabilir. Sismik boşlukların nerede olduğunu anlamamız gerekiyor. Bunların birçoklarını aslında biliyoruz, üzerlerinde bilimsel çalışma yapıldı ve halihazırda yapılıyor lakin yaklaşık 500 faydan 180’ini bilmiyoruz. Önümüzdeki 2 sene içinde bunları bitirerek, sismik boşlukların tamamını öğreneceğiz. Bu da başlayacak çok değerli bir projeyle tespit edilecek. AFAD, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve MTA ile TÜBİTAK başkanlığında yaklaşık 14 üniversite 98 bilimsel araştırmacının çalıştığı proje hayata geçecek. Bu proje ile Türkiye’deki sismik boşlukları belirleyip, kaç yıldır zelzele üretmedikleri konusunda bilgi edineceğiz. Sonra dünyanın tahminen en düzgün sistemine sahip AFAD ve Kandilli’nin imkanlarıyla bu sismik boşluktaki fayları daha güzel dinleyeceğiz. Tahminen de daha ileride 6 Şubat’taki Kahramanmaraş sarsıntısına misal bir oluşumun olduğunu görürsek en azından 1-2 ay evvelce büyük sarsıntının olabileceği ihtimali üzerine yaklaşım gösterebileceğiz. Ayrıyeten bu çalışma dünyada bu kapsamda birinci sefer yapılacak bir çalışma olacak” diye konuştu. (DHA)