Beklenen İstanbul zelzelesi için beklenen dört senaryo: ‘Yıkım azamî olacak’

Kahramanmaraş sarsıntılarıyla birlikte Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğu gerçeği çok acı bir şeklide yine hatırlandı. Yaraların sarılmaya devam edildiği bu günlerde gözler bir öteki kaygı konusu olan İstanbul sarsıntısına çevrildi.

Merkez üssü İstanbul olması beklenen zelzelenin her an gerçekleşme ihtimali yüzde 65 ila 70 ortasında öngörülüyor. Sarsıntı olmayan her yıl bu riskin yüzde 2.5 arttığını kaydeden İstanbul Esenyurt Üniversitesi Öğretim Üyesi, Jeofizik Yüksek Mühendisi Mustafa Serhat Durmuş, üç yıl içerisinde bu oranın yüzde 75’i bulacağını belirtti.

Büyüklüğünün ise 7.2 ila 7.6 aralığında olmasını beklediklerini söyleyen Durmuş, öngörülen A, B, C, D modeli zelzele senaryolarıyla ilgili şu tahlilini yaptı:

“A MODELİ

Gerçekleşmesi beklenen birinci senaryo A modelidir. Körfezde kırılmanın başlayacağı ve Marmara ortalarına kadar yaklaşık 119 kilometrelik bir kırılmanın olacağı ve bu kırılma sonucunda 7.5 büyüklüğünde bir sarsıntı olacağı öngörülüyor.

B MODELİ

Orta Marmara çukurunda bir kırılmanın yaşanacağı öngörülüyor. Yaklaşık 108 kilometrelik bir fay kırılması olacağı söyleniyor. Burada oluşacak zelzele 7.4 büyüklüğündedir.

C MODELİ

C modeli en berbat senaryolardan biri olarak nitelendiriliyor. Bu modele nazaran; Körfezde başlayacak olan sarsıntının Orta Marmara çukurunu büsbütün kırıp, Marmara’nın sonuna kadar gideceğini gösteriyor. Burada 174 kilometrelik bir kırık meydana gelerek, 7.7’lik bir zelzelenin meydana gelmesi bekleniyor. Bu senaryo ile İstanbul’un kıyı bölgesinde çok önemli bir yıkım oluşabileceği öngörülüyor.

D MODELİ

D modeli en optimist senaryo olarak bedellendiriliyor. Bu zelzele senaryosuna nazaran yalnızca Körfez’de kırık meydana geleceği, 37 kilometrelik bir kırık olacağı ve bunun da 6.9 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana getireceği öngörülüyor. Bu senaryoda yıkımın başkalarına oranla en az seviyede olacağı düşünülüyor.”

“B MODELİ SARSINTI SENARYOSU İHTİMALİ ÜZERİNE DURULUYOR, 108 KİLOMETRELİK FAY KIRILACAK”

İstanbul’da B modeli sarsıntı senaryosunun gerçekleşeceğini düşündüğünü belirten Durmuş, mümkün bu sarsıntının İstanbul kıyı şeridinde önemli manada yıkım oluşturacağını kaydetti. Bu kırığın kent merkezine olan uzaklığının 20 kilometre olacağını belirten Durmuş, “Orta Marmara çukurunda bir kilitlenme olduğunu ve o bölgede çok fazla sarsıntı olmadığını görüyoruz. Güç birikimi de orada. Şayet bu nokta bir kırılma olursa, 108 kilometrelik fay eksiksiz kırılacaktır. Buradaki 7.4 büyüklüğündeki zelzeleden çıkan güç 1999 depremindeki üzere olmayacak. Zira 1999 sarsıntısı İstanbul kent merkezine 200 kilometre aradaydı. Bu beklenen zelzelede ise 20 kilometredir. Bu nedenle oluşacak hasar ve yıkım azamî olacaktır” diye konuştu.

RİSKLİ İLÇELER SIRALANDI

B modeli sarsıntının tesirinin en yüksek hissedileceği ilçeleri sıralayan Durmuş, “İstanbul’da 39 ilçe ortasında Avcılar, Bağcılar, Bahçelievler, Bayrampaşa, Beylikdüzü, Büyükçekmece, Fatih, Güngören, Küçükçekmece, Silivri ve Zeytinburnu’nda tesiri fazla olacak. Bunun yanı sıra tabanı âlâ olan yerler de var. Gaziosmanpaşa, Kâğıthane’nin üst kısımları, Şişli, Beşiktaş, Kadıköy üzere yeri kum taşı yahut grovak olan yerler var. Lakin genel olarak baktığımızda taban manasında 39 ilçenin 13’ünde sorun bekliyoruz. Öteki ilçelerin orta ve orta üstü düzeyde olduğunu söyleyebiliriz. Genel olarak tüm yapı stokunun yüzde 70’inin 1999 zelzelesinden evvel yapılmasından ötürü taban etütünün yapılmadığı, yapı kontrol hizmeti almadığı, gerekli denetimler ve iskânlar olmadığı için dert yaşanacağı bekleniyor” dedi.

“AVRUPA YAKASI”NDA ŞİDDET DAHA YÜKSEK OLACAK

Depremin Avrupa Yakası’nı daha fazla etkilemesinin nedenini açıklayan Durmuş, “Jeolojik olarak bu bölgedeki kayaçlar daha genç. Beklenen sarsıntıda Avrupa Yakası’nın daha çok hasar alması bekleniyor. Anadolu Yakası’ndaki kayaçlar daha yaşlı olduğu için sarsıntıda daha sağlam olacaktır. Faya yakınlık tesirli bir faktördür. Kırılmasını beklediğimiz fay, Silivri açıklarındaki 1766 fayının olduğu bölgede kent merkezine yaklaşık 20 kilometre mesafededir” halinde konuştu.

İLÇELER BAZINDA RİSK HARİTALARI BELİRLENDİ, 260 BİN BİNA RİSKLİ

İstanbul sarsıntısının risk haritasının ele alındığı “İstanbul Vilayet Risk Azaltma Planı Toplantısı”na katılan Durmuş, toplantıda İstanbul’daki tüm ilçelerin beklenen sarsıntı özelinde tek tek değerlendirildiğini belirterek, “İhtimallerin sıralandığı toplantıda en fazla dikkat çekilen konu yapı stoku oldu. İstanbul’da şu an bir milyon 200 binin üzerinde yapının olduğunu ve bu yapıların yaklaşık yüzde 70’nin 1999 zelzelesinden evvel inşa edildiği ve yaklaşık 260 bininin riskli olduğu kaydedildi. Bilhassa okul binalarının sarsıntıya hazırlıklı olup olmadığıyla ilgili sarsıntı testlerinin yapılasının acil olduğundan bahsedildi” sözlerinde bulundu.

“1999 SONRASI YAPILAN YAPILAR DA RİSKLİ”

Tüm vatandaşların oturdukları binaların zelzele testi tahlilini yaptırmasını öneren Durmuş, Riskli Yapı Tespit Evrakı olan üniversitelerin de bu tahlilleri yaptığını hatırlattı.

Yapılması gerekenin oturup zelzele olmasını beklemek değil, binaların denetim ettirilmesi olduğunu kaydeden Durmuş, “Binalarda bir sorun varsa güçlendirmeye gidilerek, kurtarılabiliyor mu buna bakılmalı. Şayet güçlendirmeyle de kurtarılamıyorsa o bina yıkılmalıdır. 1999 öncesi yapılan binalar kadar sonrasında yapılanlar da riskli olabilir. Zira 1999 sonrası yapılan binaları incelediğimizde olması gereken demir sayılarını maalesef kolonlarda göremiyoruz. C25 çıkması gereken kolonların C16 çıktığını görüyoruz. Hasebiyle vatandaşlar binalarının 1999 sarsıntısından sonra yapılmasına güvenmesinler. Bir binanın yalnızca kolonlarına bakarak bu bina yıkılmaz demek imkânsızdır. 6 Şubat sarsıntılarında binalara dışarıdan bakıldığında hiç yıkılmazmış üzere duran 2019, 2020 yıllarında yapılmış binaların dahi yıkıldığını gördük. Yapılması gereken en değerli nokta bina tahlillerinin yapılması ve gereken önlemlerin alınmasıdır. Zira bu zelzele kesinlikle olacak” diyerek kelamlarını sonlandırdı.