Çiğiltepe’de Atatürk’ün unutamadığı intihar! İki kere kelam verdi, üçüncüsü olmadı
Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmasıyla başlayan Ulusal Gayret, binlerce yıllık Türk tarihinde yeni bir sayfayı açtı ve bu yıl 100’üncü yılını kutlamaya hazırlanan Türkiye Cumhuriyeti doğdu. Binlerce şehidin verildiği Ulusal Mücadele’nin en kritik dönemeci 26 Ağustos 1922’de başlayan ve 30 Ağustos 1922’de kesin Türk zaferiyle sonuçlanan Büyük Taarruz oldu. Büyük Taarruz’da cephenin kilit noktalarından biri de Albay Reşat Beyefendi komutasındaki birliklerin kurtarmaya çalıştığı Çiğiltepe’ydi. Reşat Beyefendi, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’ya kelam verdiği saatte Çiğitepe’yi alamadığı için ömrüne son verdi. Atatürk, bu onurlu kumandanı hiç unutmadı ve Soyadı Kanunu düzenlemesinin akabinde Reşat Bey’in ailesine Çiğiltepe soyadını verdi. Reşat Çiğiltepe’nin öyküsünü Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk Unsurları ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Arı anlattı.
‘KENDİ JENERASYONU ÜZERE ASKERLİĞE MERAKI VARDI’
Reşat Bey’in ailesi hakkında çok fazla bilgiye sahip olunmadığını söz eden Prof. Dr. Kemal Arı, “Birçok kaynakta onun, 1879 yılında İstanbul’da doğduğunu görüyoruz. Yeniden devlet adamı ve müellif Ziya Paşa’nın oğlu olduğuna dair bilgiler var. Lakin bu ne ölçüde doğrudur, bundan pek emin değiliz. Babasının mutasarrıflıktan emekli olduğu da söyleniyor. Annesi ise Şevkiye Hanım isminde birisi” biçiminde konuşarak Reşat Çiğiltepe’nin ailesini anlattı. Reşat Çiğiltepe’nin çocukluk yaşlarından itibaren askerlik merakı olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Arı kelamlarına şöyle devam etti:
“Yaşamında en çok dikkatimizi çeken, kendi neslinde birçok çocukta olduğu üzere askerlik mesleğine olan ilgisi. Yani daha erken yaşlarda asker olmak istemiş ve bu nedenle askeri okullara gitmiş. O neslin çok özel bir istikameti cepheden cepheye koşmasıdır. Zira Osmanlı Devleti biliyorsunuz gerisi gerisine savaşlara girmek durumunda kalmıştır. Bir asker olarak Reşat Beyefendi de birçok cephede savaşmış ve başarılarından ötürü kendi üstlerinin takdirlerini kazanmıştır. Birebir şey, Mustafa Kemal Paşa için de geçerlidir, o da Reşat Bey’i cephede tanımış, takdir etmiştir. Evvel Çanakkale cephesinde birliktedirler; akabinde da Muş ve Bitlis’in 1917’de Ruslardan geri alınışında Mustafa Kemal Paşa’nın yanındadır. Bu nedenle Büyük Taarruzda Gazi Mustafa Kemal Paşa, Çiğiltepe’yi Yunan askerinden almak için birliğiyle doruğa saldıran Reşat Bey’den, onun yüreği, yurtseverliği ve özverili kişiliğinden son derece emindir.”
1 YILDAN FAZLA TUTSAK KALDI
Reşat Bey’in Birinci Dünya Savaşı sırasında birçok cephede savaştığını hatırlatan Prof. Dr. Kemal Arı, “Birinci Dünya Savaşı’nın sonunda, yani 1918 yılında İngilizlere tutsak düştü. O vakit Suriye cephesindeydi; Filistin’den çekilen orduda misyon yapıyordu. Artık savaşın sonu muhakkak olmuştu ve bu evrede Reşat Beyefendi İngilizlere tutsak oldu. Bir yıldan fazla bir vakit tutsaklık kampında kaldı. Savaş bittikten sonra tutsaklığına son verildi ve İstanbul’a döndü. Fakat biliyorsunuz bu sırada Mustafa Kemal Paşa ulusal savaşı başlatmıştı. Reşat Beyefendi deniz yoluyla İnebolu’ya geldi, oradan da Ankara’ya geçti. Artık Anadolu’da, ulusal çabayı verenlerin içindeydi. Değişik misyonlara getirildi ve Yunan işgaline karşı savaştı” bilgisini paylaştı.
2 KERE KELAM VERDİ, ÜÇÜNCÜSÜ OLMADI
Büyük Taarruz’un 26 Ağustos sabahı Afyon’da düşman çizgilerine karşı birinci top ateşi başlamıştı. Bir müddet topçu ateşiyle düşman mevzileri dövülünce, akabinde Türk piyadeleri akına geçti. Göğüs göğüse süngü atakları yapılıyordu. Reşat Bey’e de kuvvetleriyle düşman elinde olan Çiğiltepe’yi ele geçirme misyonu verilmişti. O da büyük bir özveri ve cüretle düşmana saldırdı. O gün Kocatepe’nin karşısında, sağında solunda olan zirveler adeta kan gölüne dönmüştü. Bu doruklar alınmalı ve düşman tutunduğu yerlerden sökülüp atılmalıydı. Birebir anda Türk süvarileri de düşmanın çekiliş yollarını kesmek vazifesini üstlenmişlerdi. “Başlarında Fahrettin Paşa var. Fahrettin Altay yani… Hasta, sıtma nöbetleri geçiriyor; tir tir titriyor paşa. Lakin iki atın ortasına çekilmiş sırıklar üzerine bir sedye yapılmış, o halde dağları aşmaya çalışıyor. Böylesine güç ve özveri gerektiren günler” diyen Prof. Dr. Kemal Arı şunları da ekledi:
“İşte Reşat Beyefendi de Çiğiltepe’yi almak için saldırıyor düşman sınırlarına. Lakin gelin görün ki düşman da üzücü direniyor; inat ediyor, karşı taarruzlara geçiyor. Ve doruğun alınması gecikiyor. Mustafa Kemal Paşa bunu Kocatepe’den kendisine gelen raporlardan izliyor. O da sabırsızlanıyor zira gecikme, savaş planını, hücumda kurulan stratejiyi bozacak ölçüde olumsuz sonuçlar doğurabilir. Reşat Bey’i telefonla arıyor. Neden zirvenin alınamadığını soruyor, Reşat Beyefendi çok yakında alınacağını söylüyor fakat yeniden alınamıyor. Gazi tekrar telefon başında ve ısrarla soruyor: ‘Neden gecikildi?’ Tekrar Reşat Beyefendi kısa müddet sonra alınacağı kelamını veriyor ancak olmuyor. En sonunda Gazi tekrar telefonda ve bu kere karşısında Reşat Beyefendi değil, onun yardımcısı olan subay Reşat Bey’in kelamını yerine getirememiş olmanın onurunu kırdığını ve intihar ettiğini söylüyor.”
Çiğiltepe Şehitliği
“Size verdiğim kelam prestijiyle yarım saat prestijiyle zirveyi ele geçiremedim. Gayeme ulaşamadığım için yaşayamam.” – Albay Reşat Bey’in intihar etmeden evvel Mustafa Kemal Paşa’ya bıraktığı not
‘ATATÜRK HİÇBİR VAKİT UNUTMADI’
Peki bu olay Mustafa Kemal Atatürk’ü nasıl etkiledi? Atatürk’ün Reşat Çiğiltepe’nin intiharını hiçbir vakit unutmadığını söz eden Prof. Dr. Arı, bu olayı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde de anlattığını belirterek, “Gazi Mustafa Kemal bu olayı Türk subayının gururuna, namusuna, verdiği kelama bir örnek olarak anlattı. Her subay, gerektiği vakit yurdu için ölmek üzere eğitim görür. Hem niyette, hem histe hem de bedensel olarak bunun için eğitilir. Bir de her ulusun kendi kültür yapısından gelen eğilimler vardır. Türk ulusunun çocukları, yurdu için ölmeye hazırdır her vakit. Bu yurtseverlik duygusu şayet bir de yurdunuzun işgal edilmekte olduğu bir periyoda denk gelmişse, en yüksek derecesine ulaşır. Münasebetiyle Reşat Bey’in durumu da bu açıdan değerlendirilmeli yani o psikolojiyi anlamak gerekir. Askerin gururu vardır; asker verdiği kelamı meblağ, verilen bir buyruğu vefatına yerine getirir. Askerlik mesleğinin tabiatında bu var. Bir de memleketiniz için mevt kalım anı ve sizin bir yanlışınız, koskoca bir ulusun yok oluşuna yer hazırlayabilir. Bunun tarihî sorumluluk tarafından yükünü düşünebiliyor musunuz? Reşat Bey’i bence intihara sürükleyen hislerin temelinde bu vardı. Lakin intihar bir tahlil mü? Bana nazaran muhakkak hayır. İntihar akli melekelerin devre dışında kaldığı vakit insanın yöneldiği bir aksiyon. Öyleyse diyebiliriz ki, böylesine bir duygusal tartı altında intihara yöneldi Reşat Beyefendi. Bir anlık bir şey aslında, tetiğe basıyorsunuz ve iş bitiyor” ifadelerini kullandı.
Mustafa Kemal Paşa’nın intihar haberini öğrendiğinde nasıl bir reaksiyon verdiğini de anlatan Prof. Dr. Kemal Arı, “Yalnızca üzülmüyor, birebir vakitte kızıyor da. Bunu açıkça aşikâr ediyor. Kederini belirtirken aslında ‘İyi de intihara ne gerek vardı?’ diye söylüyor. Bir insan olarak, zirveyi alma buyruğunu direkt veren kumandan kendisi olduğu için, elbette o da üzülmüştür, doğaldır. Fakat bu hareket tıpkı vakitte intihara yönelen kişinin ne derece gururlu, kelamının eri, yurtsever olduğunu da gösterir. Bana nazaran Atatürk bu olaya çok üzülmesinin yanında Reşat Beyefendi üzere subayların olduğu bir ordunun kumandanı olmaktan da sanırım büyük bir gurur duymuştur. Bize düşen ulus olarak bu olayı duyumsamak ve anlamaktır. Sonra da yurdumuzun o günkü duruma yine düşmemesi için birlik ve bütünlük hissiyle birbirimize kenetlenmektir” diyerek kelamlarını noktaladı.