Darağaç’ta sanat sokakta

Seyhan Akıncı- Yıldız kayması… Aslında akan ya da kayan bir yıldız yok diye açıklıyor bilim insanları. Atmosfere giren bir gök taşının gökyüzü boyunca bıraktığı ısı ve ışık saçan izi yıldız kayması diye tanımladığımızı belirtiyorlar. Ancak yeniden de bu düşsel imaja inanmak çok daha kolay. İzmir dendiğinde benim de içimde her keresinde bir yıldız kayar. O yıldızın peşinden gidip Alsancak’ta liman tarafından orta sokaklara gerçek yürüdüğümde karşıma Darağaç çıkıyor. 1937’den beri resmî ismi Umurbey Mahallesi lakin bu mahalledeki herkes resmî olamayacak kadar gerçek. Bu sebeple on yıllar geçmesine karşın herkes kendini Darağaçlı olarak tanımlıyor. Darağaç’ın 2014’ten beri çehresi epeyce renklendi. Oto endüstriden çay ocağına, ganyan bayisinden köftecisine giderek ıssızlaşmaya başlayan nüfusu 300’lere kadar gerileyen mahalleye 2014’te Dokuz Eylül Üniversitesi Hoş Sanatlar Fakültesi Fotoğraf Bölümü’nden mezun olmaya hazırlanan Ayşegül Doğan ve Güneş Topalöz’ün hem kent merkezine hem de sanatsal üretimleri için gerekli materyalleri temin edecekleri alanlara yakın yer arayışları Darağaç’ta son bulmuş. İkilinin buldukları atölyenin boya-badana işlerine yardım eden Cenkhan Aksoy bir mahallenin açık bir sanat üretim ve sergileme alanına dönüşümünün birinci adımını bu türlü anlatıyor.

Aksoy, yüklü olarak plastik ve görsel sanat işleriyle uğraşan Darağaç’ın çekirdek takımındaki isimlerden. Geçtiğimiz pazar Darağaç’ta açılan, Umut Altıntaş ile birlikte imza attıkları “KAFATASLAK” standının suramı tamamlanmak üzereyken bir ortaya geldik. Üç-dört güne perte çıkan zımparalara söylenen ustaların ortasında hem mahalleyi dolaştık hem de Darağaç’ın öyküsünü konuştuk. Aksoy: “’KAFATASLAK’, Umut Altıntaş ile yaptığımız bir proje. Bozduk, parçaladık, birleştirdik, bulduk, kaybettik, depoları yağmaladık, kırtasiyeleri kurcaladık; boyadık, yırttık, kestik, yapıştırdık; ondan eksilttik, buna ekledik ve birbirimizin yarım kalan işlerini tamamladık. Temmuz ortasına kadar kalacak stantta yaklaşık 70 iş var.”

Ayşegül Doğan, Fatih Altan, Güneş Topalöz, Ali Cem Doğan, Burak Dikilitaş, Ali Kanal, Cenkhan Aksoy, Cansu Çakar’ın kurucuları olduğu Darağaç’ta grup vakitle değişmiş. Şu an yeni olarak Tuğçe Akay, Zarife Arslan, Ali Kanal, Ali Cem Doğan, Şükrü Koçer, Simge Köse, Ayşegül Doğan, Mehmet Akparlak, Cenkhan Aksoy, Didem Erişkin, Fırat Aksakal, Hilal Doğan, Berk Selamoğlu ve Uygar Erkuş yer alıyor.

İzmir’de doğdu, Küçük Cooper efsanesini yarattı

18 Kasım 1906 Smyrna’da doğan Alec Issigonis’i herkes Küçük Cooper’ın yaratıcısı olarak biliyor. Pek azı ise onun öyküsünün İzmir’de başladığını… Babası Yunan kökenli İngiliz, annesi ise Alman vatandaşı. Dedesi Osmanlı’daki birinci demir yolu çalışması olan İzmir-Aydın sınırında mühendis olarak çalışmış ve İngilizlerin takdirini toplayarak İngiltere vatandaşlığı almış. Issigonis ailesine ilişkin zeytinyağı pres makinelerinin üretimini yapan fabrika, 19. YY’da Ege Bölgesi’nde, adalarda ve Yunanistan’ın birçok bölgesinde büyük ilgi görmüş ve devrinin sanayi öncüsü olarak anılmış. Issigonis ailesine ilişkin malikanenin ve fabrikanın bulunduğu alan Darağaç (Umurbey Mahallesi) bölgesinde olduğu düşünülüyor. 1. Dünya Savaşı ile yıkılmaya

başlayan Osmanlı İmparatorluğu’nda işler yeterli gitmiyordu ve Issigonis Ailesi 1922’de evvel Malta’ya, sonra da 1923’te İngiltere’ye göç etmiş. İngiltere’de eğitimine devam eden ve çizim yeteneğiyle dikkat çeken Alec Issigonis 1959’da Küçük Cooper Model No:1’i tasarlar ve seri üretime girer. Bir anda İngiltere’de satış sayılarını altüst eder. Standın hazırlık süreçleri boyunca Sir Alec Issigonis’in yolunun bu mahalleden geçmiş olduğunu öğrendiğimizde, Darağaç olarak Alec Issigonis’i yâd eden bir madalyon tasarlayıp bir sokağa anıt heykel olarak yerleştirmeyi düşündük. Alec Issigonis madalyonunu 2018-2021 yılları ortasında kolektif bir biçimde üretmeye çalışarak mahallenin az bilinen tarihini görünür kılmaya çalıştık.

“Sokağa koyun da biz de görelim”

Mahalleye birinci adımlarını attıkları yılın akabinde 2015’in sonuna hakikat burada yaklaşık dört atölye-ev ortak kullanım alanları oluşmuş. “O sırada komşularımızla, esnafla tanıştık. Ortamızda tatlı-sert diyaloglar yaşandı” diye anlatıyor Aksoy. “Ne cins fotoğraflar yapıyorsunuz?”, “Soyut resmi ben de yaparım” diyen mahalleliyle ortaları kısa müddette ısınmış. “Mahalle kültürü burada hâlâ var. Buradaki komşularımızın hepsi eski İzmirli. 2016’nın başlarında atölyelere girip-çıkan işleri, gelip gidenleri, koleksiyonerleri vs görüyorlardı. Bir akşam sofrasındaki sohbette ‘Bu kadar uğraşıyorsunuz yapılanları sokağa koyun da biz de görelim’ dediler. Bu türlü bir kıvılcım atıldı ve sonrasında birkaç ay sokakta neler yapabiliriz diye düşündük. Birinci standımız 10 Haziran 2016’da tek günlük pop up bir stantla gerçekleşti. Bütün öykü bu türlü başladı” diyor Aksoy.

Marco Paixao vurdu gol oldu

Mahallede yaşayan sanatkarlardan Demet Bilgen ile birlikte mahalledeki Altay Spor Kulübü’nün taraftar kümesi olan YSKA’nın ağır isteği ve isteği sonucunda Altay’ın golcüsü Marco’yla özdeşleşmiş gol sevincinin mural olarak duvara uygulanması. (2023)

“Önceliğimiz yeni mezunlara yer açmak”

Mahallenin 1519 ile 1532 sokaklarını kapsayan T halindeki “Bu Aradaydı” standı bugün meraklılarının bildiği, koleksiyonerlerin ve sanat profesyonellerinin yolunu düşürdüğü bir açıkhava stant alanı. Birinci sergiden bu yana düzenlenen büyük stantlarda iştirakçi sayısı her yıl artmış. Buradaki üretimlerle ilgili Aksoy, “İlk önceliğimiz yeni gelenlere, yeni mezunlara ana stantlarda yer açmak. Onların daha ön plana çıkmasını amaçlıyoruz. Bunu önceliyoruz zira İzmir’de bir sanat iktisadı yok. Bir ekonomik döngü olmadığı için birbirimizle yakın temasta bulunmak daha da önemli” diyor. Doğal yalnızca sanat okuyan öğrenciler ya da sanatkarlar değil, mahalleli de stantlarda ve atölyelerde şahsen yer alıyor. Dükkân tabelalarında o atölyelerden çıkan sonuçları görmek mümkün. Başka yandan Darağaç grubu diğer bir yerde üretilen yapıtların getirilip burada sergilenmesinden çok o mahalle atmosferinde üretilmesinden yana. Bu sebeple konuk ettikleri isimler oluyor. Atölyelerini paylaşıyor, aldıkları fonların katkısıyla ulaşım ve konaklamalarına takviye oluyorlar.

“Motor Sevdası”

Rahmetli Vespacı Mustafa, Darağaç’ın en eski motor tamircilerindenmiş. Vespa motorlara âşıkmış. Vespa olunca onda akan sular dururmuş. Beton üzere sağlam bir adammış ve çok şakacıymış. 2013’te ani vefatına kimse inanamamış. Mahalleli için latife üzere olmuş onun mevti. Vespacı Mustafa vefatından sonra mahallede şakalarıyla anılan bir adam olmuş artık. Onun sapasağlam duruşu, hoş yüreği ve motor sevdası anlatılır olmuş daima. Onu anlatırken herkesin tüyleri diken diken oluyor. Murala imza atan isim Tuğçe Akay.

Darağaç Mahallesi’nin sesi 

Darağaç’ın en dikkat çeken projelerinden biri de “Sounds of Darağaç”; plak şirketi LU Records ve İzmirli altkültür müzik kolektifi Apeiron ile yaptığı iş birliği sonucunda ortaya çıkmış bir albüm. Birkaç ay boyunca mahallenin kahvesinden, atölyesinden yükselen sesler kayıt altına alınmış ve mahallenin ses kütüphanesi oluşturulmuş. Bunu da oto endüstriye yakışır formda müzikleri ustaların otomobillerinden çalarak kutlamışlar.

İşte dostlar budur hâlim

JAKU’nun 2022’de imza attığı çalışma, geçirdiği trafik kazasından sonra kendi arabasının modüllerinden oluşan travmatik bir hâletiruhiyeye sahip olan âna dair bir duvar enstalasyonu.

Bağa gel bostana gel

Darağaç, Yeşilçam’da kaldığını düşündüğümüz imece kültürünün yaşadığı bir mahalle. 2021’de başladıkları bostan projesi de bunun en hoş delili. “Ortak bir mahalle bostanı. Bu sene yedinci hasat devrindeyiz. Karpuz, kavun, biber, domates, çilek, nane, yeşillik, pazı, patates, soğan ektik… Ali Abi ile Emine Teyze bostanın koruyucuları. Orada yetişen her şeyi mahalleli koparıp alabiliyor. Bütün ustalar acı biber seviyor. Acı biberi bostandan koparıp pişiriyor” diye anlatıyor Aksoy.

Mahallenin muhtarı 

Gezgin ve mural sanatkarı Melike Kerpel, mahallede dolaşırken mahallenin muhtarı Fatma Kaçaro ile tanışır ve onun daima kullandığı bir onaylama deyişi olan ‘he baba’ sözünden etkilenerek muhtarımızı ve deyişini ele alan bir mural çalışmasına imza attı. (2021)

Sokak sanatı Volta atıyor

Mahallede volta atarken Darağaç’ın eski üyelerinden Cem Sonel’in üniversitedeki hayalinden bahsediyor Aksoy. Ankara Hacettepeli Sonel’in Ankara’dayken de uğraştığı sokak sanatı için bir şenlik hayali varmış. 2019’da mural aktifliği olarak başlayan Volta artık artık sokak sanatı dendiğinde akla gelen, her şeyi içine alan bir şenliğe dönüşmüş. Haydi artık siz de Darağaç’taki voltamıza katılın ve Aksoy’un anlattıklarına kulak verin.