İkincil afet heyelan tehlikesi

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Katı Yer Bilimleri Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tolga Görüm, Kahramanmaraş merkezli iki büyük zelzelenin akabinde ikincil afet olarak meydana gelen heyelan tehlikesinin sürdüğü ikazında bulundu. Görüm, yağışlarla birlikte sarsıntı bölgesindeki birtakım yerlerde 1995 yılında Senirkent’te meydana gelen çamur seli tipi heyelan olma potansiyelinin ortaya çıktığını söyledi.

Toprak kayması, toprağın (çamur) akması ve kayaların düşmesi formunda gerçekleşebilecek mümkün heyalanlara karşı AFAD Sarsıntı Risk Azaltma Genel Müdürü Prof. Dr. Orhan Tatar’ın uyumunda başkanlık bünyesinde 15 kişilik bir araştırma takımı oluşturuldu. Bağımsız Heyelan Kıymetlendirme Kadrosu, 6 Şubat sarsıntılarının tetiklediği heyelanların kıymetlendirilmesi, mevcut tehlike ve riskleri kamu ve halkla paylaşan istekli araştırmacılardan oluşuyor. Bu takımda yer alan Tolga Görüm, Milliyet’e yaptığı değerlendirmede, çalışmalarıyla ilgili AFAD’a rapor verdiklerini belirterek, şunları söyledi:

“2008 yılında Çin’deki Vençuan, 2010 Haiti ve 2016 Yeni Zellanda sarsıntılarında alanda çalıştım. Çin’deki sarsıntıda ölen 95 bin şahıstan 32 bini sarsıntı sırasında meydana gelen heyelanlarda öldü. 10 bin kişi ise zelzeleden bir yıl sonra meydana gelen heyelan ve moloz akmalarında hayatını kaybetti. Kahramanmaraş zelzeleleri sonrası fay zonu boyunca pek çok alanda ölümcül heyelanlar gerçekleşti. Sarsıntı dağları örseledi. Dağlar, 5 – 10 yıl içinde eski şartlarına dönebiliyor. Dağlık alanlar tahminen de daha evvel hiç olmadığı kadar heyelana hassas hale gelmiş durumda. Şiddetli yağışların tesiriyle son derece yıkıcı heyelan hareketleri gerçekleşebilir.

Heyelan sörfü

Depremden sonra Hatay’dan Adıyaman’a uzanan bir coğrafyada 1.600 heyelanı haritalandırdık. Varsayımımız alanda gerçekleşmiş 10 binin üzerinde heyelan var. Senirkent’te yaşananın gibisi aktiviteler olabilir. Adıyaman Çelikhan Mutluköy’de, Askerhan’da (İzci) tehlike var. Sincik ilçesine bağlı Cumhuriyet mahallesindeki, Malatya Doğanşehir’e bağlı Karanlıkdere mahallesindeki tehlikeleri drone ile tespit ettik. Karanlıkdere, İncirlik sokağında büyük bir heyelan oluyor. İlkokulu yutmuş. Konutlar 420 metre sürüklenmiş. Heyelan sarsıntıdan 80 saniye sonra başlıyor. Meskenler kaymaya başladığında yer sallanan halı üzere dalgalı bir biçimde kayıyor. Bu heyelanda kimsenin burnu bile kanamamış. Köylülerle konuştuk. Güya heyelan sörfü içinde kurtulmuşlar. Sarsıntıdan ötürü dağda olan bir çatlağa vakit içinde su dolunca yıllar sonra bile kayabilir. 10 milimetrelik bir yağış bile sarsıntıdan sonra heyelana neden olabilir.”

DAĞDAN ÇAMUR AKMIŞTI

13 Temmuz 1995 tarihinde saat 20:00 sıralarında Isparta’nın Senirkent ilçesinde evvel sel ve sonrasında heyelan felaketi yaşanmış, 74 kişi hayatını kaybetmişti. Senirkent’in güneyinde bulunan Kapı Dağı’ndaki toprak ve taş kesimleri çamur seline dönüşmüş ve dere yatağında sürüklenerek, yörede bulunan kerpiç konutların balçık altında kalmasına neden olmuştu. Bütün ilçe çamur ile kaplanmıştı.

Çadır kenti sağanak vurdu

Meteoroloji’nin ikazlarının akabinde Kahramanmaraş merkezli sarsıntıda büyük enkazın oluştuğu Hatay’ın İskenderun ilçesinde sağanak yağış tesirini gösterdi. Evvelki akşam başlayan ve dün aralıklarla devam eden sağanak nedeniyle çadırlar ve konteynerlerde yaşayan depremzedeler su baskınlarıyla gayret etmek zorunda kaldı. Ağır yağışla birlikte İskenderun’un farklı bölgelerinde bulunan çadır kentlerin ve konteynerlerin etrafı da çamur oldu. Çadır kenarlarından dolan su ile birtakım bireylerin eşyaları ziyan gördü. Burada yaşayanlar çadırlarını etraftaki çamur ve su birikintisinden korumak için ağır efor harcadı. -DHA