Japon zelzele uzmanı Prof. Meguro’dan Marmara sarsıntısı uyarısı: ‘Ulusal Kritik Afet’ durumuna düşürür

MELTEM GÜNEŞ Ankara –Büyük yıkımlara neden olan Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde Türkiye, mühendisler açısından açık bir laboratuvar haline geldi. Türkiye’deki zelzele mühendisliği teknolojisi yönetmelik ve mevzuatın kâfi olduğunu düşünen Tokyo Üniversitesi’nden Prof. Meguro, “Acaba yapı ruhsatlarına mı bakmalıyız? O ruhsatların dışına çıkan yapılar mı var, biz bunların tesirini mi görüyoruz?” niyetiyle araştırma yapmak üzere Türkiye’ye geldi. Mevzuya ait Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile görüşme gerçekleştiren Meguro, görüşme sonrasında da Milliyet’e açıklamalarda bulundu.

“ORANTISIZLIK VAR”

Meguro, birçok yapının ruhsatsız olduğunu söyleyerek, “Bu yönetmeliklerinizin sorunu değil. Denetim düzeneğinde bir sorun olduğunu gösteriyor. Bir orantısızlık var, mesela yapı ruhsatı müracaatlarıyla bu ruhsatı verecek eleman sayısı ortasında. Birçok müracaat geliyor, lakin bunu karşılayacak eleman sayısı yetersiz kalıyor. Örneğin senede 800 müracaat geliyor, mesela buna karşılık 3 grup çalışıyor, çok büyük yük var üzerlerinde. Nu durumda çalışan sayısını artırmak birincil tahlil olabilir. İkinci bir teklif teşviğe dayalı promosyon sistemi. Örneğin ruhsatınız varsa muhakkak bir vergi indirimi alabilirsiniz üzere. Fakat eleman sayısı az ve müracaat sayısı yüksekken bu teşvikleri uygularsak bir işe yaramaz. Uygun örnekleri yani ruhsatlı yapıları harita üzerinde görünür hale getirmek de teşvik edici olabilir” dedi. Meguro, fonksiyonelliği arttırmak ve çalışanın üzerindeki yükü hafifletmek ismine elektronik müracaat sisteminin de kullanılabileceği teklifinde bulundu.

“YENİ BİR SİSTEM ÖNERECEĞİM”

“Yapı ruhsatı ve iskanla ilgili yeni bir sistem önermeyi düşüyorum” diyen Meguro, yapısal güçlendirmenin teşvik edilmesiyle ilgili geçtiğimiz yıllarda yaptığı çalışmayı daha da ileriye götürerek çalışma sonucunu çıkaracağını söyledi. Meguro, çalışmanın zelzele sonrasında Kahramanmaraş’a yaptıkları ziyaretle başladığını, ikinci ayağın da bakanlık ile yapılan görüşme olduğunu söz etti. Yapı ruhsatı sisteminde çalışan elemanlara anket uygulanacağını söyleyen Meguro, “Düşüncelerini toplamak istiyoruz. Elde ettiğimiz sonuçları özetleyip daha sonrasında bir planlama yapacağım. Her sarsıntıda yere inip müşahedeler yapıp, teklifler sunuyoruz. Biz yalnızca sistemi daha düzgüne götürmek için tekliflerde bulunabiliriz. Kullanıp kullanmamak onların elinde. Gözlemlediğimiz teknik problemlerin toplumsal meselelerinizden çok çok daha az olduğu” tabirlerini kullandı. 

 

“FIRSAT GEÇTİ ELİNİZE”

Meguro, yaptığı müşahedeler ve çalışmalar sonucunda “ana sorunun yapı ruhsatı sistemi” olduğunu vurgulayarak, “her ne kadar zelzele felaketinin tesirleri derinden yaralayıcı olsa da, şu anda aslında tam bu sistem düzenlemelerini yapmak için uygun bir fırsat geçti elinize. Zira bölgedeki riskli yapılar zelzeleyle birlikte ya yıkıldı ya da çok büyük hasarlar gördüğü için yıkılacak. Size kalanlar riski az olan yapılarınız. Bu yüzden bundan sonraki ruhsatlandırma sistemini şayet sıkı bir biçimde tutabilirseniz riskinizi azaltmış olacaksınız” diye konuştu.

“KISA VADELİ TAHLİLLERE ODAKLANIYORSUNUZ”

Meguro, Türk insanın kısa vadeli tahlillere odaklandığına dikkat çekerek şunları söyledi:
“Uzun vadeli tahlillere odaklanırsak bu geleceğe daha bir umutla bakmamızı sağlayacak. Lakin gördüğüm kadarıyla zelzele bölgesinde bu tip hasar almış, kayıp vermiş insanların ekseriyetle kısa vadeli tahlillere odaklı olmaları. Kısa vadeli tahlilleri de kullanmamız gerekiyor, lakin uzun vadeyi de bu insanlara göstermelisiniz. Şu anda onlar, bunları düşünecek durumda değiller, ancak onlara dışarıdan umut verici gelecek vizyonuyla; ‘bu tip bir gelecek de size sunulabilir’ diye gösterilmeli. Bizim onlara gelecek planlarını göstermemiz gerekiyor. Zira yalnızca tekil olarak o binaları orada güçlendirmek bize yama olacak bir tahlil sağlayacaktır. Zelzeleden etkilenen insanlara ‘ne istersiniz’ diye soruyorlar. Onlar o ruh haliyle lakin zelzele öncesindeki durumu size söyleyebilirler. Yani birebir noktaya geri dönecekler. Lakin eski haline dönmesi kâfi değildir, zira bölgede benzeri tesirleri olan bir sarsıntı meydana geldiğinde birebir hasarı verebilir. Afetler, bilhassa de büyük olanlar, etkilenen bölgenin afet olmadan yahut afet olduktan sonra yaşadığı potansiyel meseleleri vakti kısaltarak ortaya çıkarıp görünür hale getirir. Bu nedenle afet şanssız bir olaydır, lakin bu türlü şanssız bir olay, etkilenen bölgeyi eskisinden daha düzgün hale getirmek için bu meseleleri çözmek için kullanılmalıdır. Bu bahsettiğim “Yenilikçi Tekrar Yapılanma”nın kıymetli bir kavramıdır. Yani onlara dışarıdan müdahaleyle daha da düzgün bir sonuç verecek tahlil imkanını göstermek. Yoksa şu anda tesir altında oldukları için lakin kısa vadeli tahlillere odaklı, afet olmadan evvelki duruma geri dönmek üzere bir istekte bulunurlar.”

“ULUSAL KRİTİK AFET DURUMU”

Prof. Meguro, beklenen büyük İstanbul sarsıntısına ait de değerlendirmelerde bulundu. Meguro, “Bir gün Marmara’da büyük bir sarsıntı olduğu vakit toplam hasar gayri safi ulusal hasılanızın yüzde 30’u olacak, bu da sizi “Ulusal Kritik Afet” durumuna düşürür. Tıpkı durum Tokyo için de geçerli. Biz de Tokyo’da bu tip bir afet bekliyoruz. Yapıları güçlendirmiş olsak bile o kalabalık nüfus ve mülkler orada tıpkı formda bulunduğu sürece tekrar her türlü afet nedenli büyük kayıplara açığız. Yalnızca nüfus değil, sosyo ekonomik hareketliliği sağlayan ögeleri da bir ortaya getirerek riskli bölgeye toplamak kusur olur” değerlendirmesinde bulundu.

“KOMİTE SİSTEMİ”

Meguro, Japonya’daki mühendislik sistemine ait de bilgi vererek şunları söyledi:
“Bizde ulusal lisanslama sistemi var. Yapısal ve öbür yönetmelik mevzularında bir betimleme imtihanı ile başlarsınız ve geçerseniz bir sonraki evre bir tasarım ve çizim imtihanıdır. Şayet bu imtihanları geçerseniz lisanslı mimar olursunuz. Lisanslı bir mimar olduğunuzda, proje tasarlayabilir, inşaat kontrol işi ve prosedür işleri yapabilirsiniz. Ayrıyeten birinci sınıf mimarın ötesinde, belli bir yıl tecrübe kazandıktan sonra derslere katılarak alabileceğiniz yapısal tasarım birinci sınıf mimar ve tesis tasarımı birinci sınıf mimar lisansları da var. Yalnızca lisanslı mimar olmak da kâfi değil yapı ruhsatı almak için, Türkiye’deki üzere projelerin belediyelere gönderilmesi ve ehil elemanlar tarafından denetim edilmesi gerekiyor. Yüksek yapılarda ise bu sistem biraz daha farklı, üniversitelerden hocalar üzere yapısal uzmanların oluşturduğu komiteler kuruluyor ve o yüksek katlı yapıların projeleri bu komitelerce denetim ediliyor. Mimar yapar projeyi, ancak yüksek katlı bir yapıysa proje denetimi için özel komite oluşturulur.”

“ODAĞI DEĞİŞTİRELİM”

Meguro, ekseriyetle insanların sarsıntıya karşı değerli bir müdahale olarak arama kurtarma çalışmalarını gördüklerine dikkat çekti. Milletlerarası afet idaresi projelerinin %90’ının arama kurtarma üzere acil durum müdahalelerine ve afet sonrası temel gereksinimlerin karşılanmasına odaklandığını vurgulayan Meguro, “Acil durum müdahale faaliyetleri insanların daha çok üzerinde çalıştıkları husus, lakin bu ikisinin olacak hasarın azaltılmasında hiçbir yararı yok. Gelecekte olacak risklere karşı sizi hazırlıklı hale getirmez bunları yapmak. Temel kıymetli olan öncelikle bir bölgeyi araştırmak, bölgedeki riskleri ve sorunları tayin etmek ve onlara karşı koyacak sistemleri önermek. Ancak bu tip çalışmalar en vakit alan ve şiddetli olan çalışmalar, bunun üstüne görünürlüğü az olan çalışmalar oldukları için sayıca daha az kalıyor” diye konuştu.